Gen. armii Jurij Władimirowicz Andropow (ros. Юрий Владимирович Андропов; ur. 15 czerwca 1914, zm. 9 lutego 1984 w Moskwie) – radziecki działacz partyjny i państwowy. Szef KGB, ambasador ZSRR na Węgrzech.

Wczesne lata

Andropow przyszedł na świat najprawdopodobniej w miejscowości Nagutskaja, położonej w pobliżu Stawropola. Ojciec zmarł na tyfus plamisty w 1919, matka zmarła w 1929. Pracował jako pomocnik kinomechanika, robotnik i marynarz śródlądowy. Ukończył Technikum Transportu Wodnego w Rybińsku. W 1930 wstąpił w szeregi Komsomołu.

Pełne członkostwo w partii uzyskał w 1939. W latach 1940-1944 był szefem Komsomołu w Karelo-Fińskiej SRR. W czasie okupacji jej części przez wojska niemieckie brał udział w walce partyzanckiej. W 1947 został drugim sekretarzem lokalnego komitetu partyjnego w Karelii.

Działacz polityczny

Andropow i Wojciech Jaruzelski

Niedługo po wojnie Andropow przeprowadził się do Moskwy, gdzie pracował w KC Partii. Na czele delegacji, która pojechała do Wilna w celu zbadania sprawy postawiony został Andropow. Jednakże kontrola nie wykazała sugerowanych przez Malenkowa nieprawidłowości, w związku z czym Andropow postanowił nie zgłaszać wniosku o usunięcie szefa partii w Litewskiej SRR. W czasie swego pobytu na placówce w Budapeszcie był odpowiedzialny za organizację tłumienia powstania narodowego pod wodzą Imre Nagy'ego i osadzenie Janosa Kadara. Po dojściu do władzy Nikity Chruszczowa i przeprowadzeniu pewnej destalinizacji Andropow, w1957, wrócił do pracy w KC.

Andropow został członkiem sekretariatu KC w 1962, zajmując miejsce Susłowa. Niedługo potem został przewodniczącym KGB, zaś w 1973 wybrano go pełnoprawnym członkiem Politbiura, z zachowaniem stanowiska szefa KGB.

W maju 1981 Leonid Breżniew i Andropow oświadczyli wspólnie na spotkaniu zfunkcjonariuszami KGB, że Stany Zjednoczone w tajemnicy przygotowują atak na ZSRR, i w związku z tym postawili własne siły nuklearne w stan pełnej gotowości (operacja RJaN).

Przywódca ZSRR

Po śmierci Leonida Breżniewa wśród jego następców wymieniano Konstantina Czernienkę, Grigorija Romanowa, Wiktora Griszina lub Władimira Szczerbickiego. Kilka miesięcy przed śmiercią w maju 1982 Andropow włączył się do gry rezygnując z funkcji szefa KGB i obejmując funkcję sekretarza KC KPZR, przez co stał się pierwszym i jedynym szefem organów bezpieczeństwa, który stanął na czele KPZR. Niedługo potem został też tytularnym szefem państwa – Przewodniczącym Rady Najwyższej ZSRR.

W polityce wewnętrznej Andropow znany był, oprócz pierwszych prób reform, z prób ograniczenia powszechnej korupcji i alkoholizmu. W polityce zaś zagranicznej kontynuował wojnę w Afganistanie, ale próbował poprawić stosunki na linii ZSRR-USA, co zostało odrzucone przez administrację Reagana (propozycja redukcji broni strategicznej). W czasie swej krótkiej kadencji Andropow wsławił się odpowiedzią na list amerykańskiej dziewczynki Samanthy Reed Smith w „Prawdzie”, co sprawiło, że stała się ona najmłodszym ambasadorem dobrej woli w USA.

Już po trzech miesiącach sprawowania władzy musiał być poddawany stałym dializom w związku z niewydolnością nerek. Andropow został pochowany pod murami Kremla w Moskwie. W pogrzebie na Placu Czerwonym brały udział delegacje z całego świata. Przybyli m.in. przywódcy PRL – Wojciech Jaruzelski, NRD – Erich Honecker, Bułgarii – Todor Żiwkow,Czechosłowacji – Gustav Husak, Rumunii – Nicolae Ceausescu, Węgier Janos Kadar, Mongolii– Jumdżagijn Cedenbał, Kuby – Fidel Castro, premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher, premier Indii Indira Gandhi, wiceprezydent USA George Bush, kanclerz Niemiec Helmut Kohl, premier Francji Pierre Mauroy, prezydent Malty Agatha Barbara, pierwsza dama Filipin Imelda Marcos i kilkadziesiąt innych głów państw i szefów rządów.