Aleksiej Archipowicz Leonow, ros. Алексей Архипович Леонов (ur. 30 maja 1934 w Listwiance, zm. 11 października 2019 w Moskwie) – radziecki kosmonauta, generał-major pilot, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego (1965, 1975), Lotnik Kosmonauta ZSRR i artysta fantastyczny.

Pierwszy człowiek, który wyszedł w otwartą przestrzeń kosmiczną.

Życiorys

W 1953 ukończył szkołę lotniczą, a później Akademię Lotniczą im. Żukowskiego. Do czasu przyjęcia do grupy kosmonautów 7 marca 1960 pełnił służbę jako pilot wojskowy. W oddziale kosmonautów do 26 stycznia 1982.

Dwukrotnie leciał w kosmos. Za pierwszym razem od 18 marca do 19 marca 1965 statkiem kosmicznym Woschod 2, w charakterze drugiego pilota. Podczas lotu jako pierwszy człowiek wyszedł w otwartą przestrzeń kosmiczną w skafandrze typu Bierkut. Spacer trwał 12 minut i 9 sekund. Powrót do wnętrza statku okazał się niezwykle utrudniony z powodu powiększenia się objętości skafandra w warunkach próżni kosmicznej.

W 1967 wszedł w skład grupy kosmonautów przygotowujących się do lotu na Księżyc.

Drugi lot odbył na statku Sojuz 19 razem z Walerijem Kubasowem. Start nastąpił 15 lipca 1975 o 12:20 GMT z kosmodromu Bajkonur, a lądowanie 21 lipca 1975. W ramach programu Sojuz-Apollo statek Sojuz 19 pod dowództwem Aleksieja Leonowa podczas lotu kilkakrotnie łączył się z amerykańskim statkiem Apollo. Było to pierwsze w historii połączenie na orbicie statku amerykańskiego (Apollo) i statku radzieckiego (Sojuz 19). Łącznie w obu pojazdach leciało trzech astronautów amerykańskich i dwóch kosmonautów radzieckich. Obie kapsuły wystrzelono 15 lipca 1975 w odstępie siedmiu i pół godziny. Dwa dni później pojazdy wykonały manewr cumowania, a po trzech godzinach od połączenia dowódcy statków – Thomas Stafford i Aleksiej Leonow podali sobie ręce przez otwarty właz Sojuza.

W latach 1970–1991 był zastępcą komendanta Centrum Wyszkolenia Kosmonautów im. J. Gagarina.

Znany był również jako malarz tworzący obrazy o tematyce związanej z podbojem kosmosu.

Leonow zmarł w Moskwie 11 października 2019, w wieku 85 lat.

Odznaczenia i nagrody

• Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego (23 marca 1965, 22 lipca 1975)
• Order Za Zasługi dla Ojczyzny IV klasy (2 marca 2000)
• Order Lenina – dwukrotnie
• Order Czerwonej Gwiazdy
• Order Przyjaźni
• Medal jubileuszowy „Dwadzieścia lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III stopnia
• Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Tytuł honorowy i odznaka Lotnik Kosmonauta ZSRR
• Medal „Za nienaganną służbę” II stopnia (ZSRR)
• Medal Za nienaganną służbę III stopnia (ZSRR)
• Nagroda Państwowa ZSRR (1981)
• Nagroda Leninowskiego Komsomołu
• Odznaka „Zasłużony Mistrz Sportu ZSRR”
• Medal „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej (Bułgaria)
• Order Georgi Dymitrowa (Bułgaria)
• Order Karla Marksa (NRD)
• Order Zasług Cywilnych (Syria)
• Order Za zasługi III klasy (Ukraina)
• Order Flagi Węgierskiej Republiki Ludowej z brylantami I klasy (Węgry)
• Bohater Pracy (Wietnam)
• Nagroda im. Ludviga Nobla (2007)

Upamiętnienie

• Jego nazwiskiem Arthur C. Clarke nazwał statek kosmiczny w swojej powieści 2010: Odyseja kosmiczna.