Aleksandr Nikołajewicz Jakowlew ros. Александр Николаевич Яковлев (ur. 2 grudnia 1923 koło Jarosławia - zm. 18 października 2005 w Moskwie) – rosyjski ekonomista i działacz komunistyczny. Intelektualista, pomysłodawca pieriestrojki, doradca Michaiła Gorbaczowa.

Był wysoko postawionym funkcjonariuszem aparatu propagandy komunistycznej. Z powodu opublikowanego w 1972 artykułu Przeciw antyhistoryzmowi, odebranego jako zakamuflowana krytyka nacjonalistycznych i antysemickich tendencji w KPZR, usunięty ze stanowisk, następnie ambasador ZSRR w Kanadzie. Po dojściu do władzy Gorbaczowa sekretarz do spraw ideologii KC KPZR. Przygotowywał publiczny wizerunek Gorbaczowa, zaś o jego skuteczności świadczy zjawisko tzw. "gorbimanii" na Zachodzie w latach 80. XX wieku. Był także inicjatorem polityki głasnosti, tzn. liberalizacji cenzury. Deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 11 kadencji, deputowany ludowy ZSRR.

W miarę rozwoju reform stawał się stopniowo coraz większym krytykiem systemu radzieckiego, aż do całkowitego potępienia komunizmu jako doktryny i systemu politycznego.

Po rozpadzie ZSRR był przewodniczącym komisji do spraw rehabilitacji ofiar komunizmu (od 1992). Badał okoliczności śmierci Raoula Wallenberga, zamordowanego przez Sowietów. Dzięki Jakowlewowi za prezydentury Borysa Jelcyna w Rosji ruszyły badania archiwów katyńskich, skutecznie ograniczane za prezydentury Putina.

Został odznaczony m.in. Orderem Zasług dla Ojczyzny II klasy (2 grudnia 1998), Orderem Rewolucji Październikowej (4 czerwca 1971), Orderem Czerwonego Sztandaru, trzykrotnie Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy, Orderem Przyjaźni Narodów (1 grudnia 1983), Orderem Wojny Ojczyźnianej I klasy, Orderem Czerwonej Gwiazdy (13 stycznia 1946) oraz estońskim Orderem Krzyża Ziemi Maryjnej, litewskim Orderem Wielkiego Księcia Giedymina, łotewskim Orderem Trzech Gwiazd, wenezuelskim Orderem Wyzwoliciela i Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

Jakowlew gościł w Polsce wiele razy. W 2005 roku prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.