Diana, księżna Walii (Diana Frances; z domu Spencer; ur. 1 lipca 1961 w Park House, Sandringham w Wielkiej Brytanii, zm. 31 sierpnia 1997 w Paryżu, we Francji) – członkini brytyjskiej rodziny królewskiej jako pierwsza żona Karola, księcia Walii, syna królowej Wielkiej Brytanii Elżbiety II i Filipa, księcia Edynburga. Matka Wilhelma, księcia Cambridge oraz Henryka, księcia z Walii, odpowiednio 2. i 3. osoby w sukcesji do tronu brytyjskiego.

Diana, księżna Walii stała się osobą publiczną w 1980, będąc wymienianą jako potencjalna kandydatka na żonę dla Karola, następcy tronu Wielkiej Brytanii. Ich ślub, mający miejsce 29 lipca 1981 w Katedrze Św. Pawła w Londynie, stał się międzynarodowym wydarzeniem społecznym, określanym jako „bajkowy ślub” lub „ślub stulecia”. W pierwszej połowie lat 90. prasa ujawniła kulisy małżeństwa księstwa Walii, publikując materiały kompromitujące zarówno Karola, jak i Dianę. W 1992 książę i księżna Walii ogłosili separację, jeden z powodów dla ogłoszenia przez Elżbietę II roku jako annus horribilis. Rozwód orzeczono w 1996.

Zainteresowanie mediów towarzyszyło księżnej zarówno w trakcie małżeństwa, jak i po rozwodzie, doprowadzając pośrednio do wypadku samochodowego w 1997, w którym na miejscu zginęli kierowca Henri Paul i towarzysz księżnej, Dodi Al-Fayed, a ona sama zmarła w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku. Diana pozostawała jednym z najpopularniejszych członków Brytyjskiej Rodziny Królewskiej. Zasłynęła działalnością dobroczynną i charytatywną oraz zamiłowaniem do mody, które przyniosły jej przydomki Księżnej Ludu oraz Ikony mody.

Uważa się, że księżna swoim działaniem i nagłośnieniem problemu przyczyniła się do podpisania 3 grudnia 1997 roku traktatu w Ottawie, zabraniającego produkcji, gromadzenia, eksportu oraz używania min przeciwpiechotnych.

W przeprowadzonym przez BBC plebiscycie „100 Najwybitniejszych Brytyjczyków” księżna Walii zajęła 3. miejsce.

Młodość

Narodziny

Diana urodziła się o godzinie 19:45 (czasu letniego) 1 lipca 1961 roku w Park House, domu graniczącym z terenami należącymi do królewskiej posiadłości Sandringham House w hrabstwie Norfolk w Wielkiej Brytanii. W chwili narodzin ważyła 3,5 kilograma. Jej ojcem był Edward John Spencer (1924–1992), ówczesny wicehrabia Althorp, jedyny syn Alberta Spencera, 7. hrabiego Spencera i Cynthii Spencer, córki Jamesa Hamiltona, 3. księcia Abercorn. Jej matką była Frances (1936–2004), ówczesna hrabina Althorp, córka 4. barona Fermoy i Ruth, baronowej Fermoy.

Narodziny Diany wywołały w rodzinie Spencerów konsternację i rozczarowanie. Oczekiwano bowiem narodzin męskiego potomka, który mógłby w przyszłości odziedziczyć godności hrabiowskie. Wicehrabia i wicehrabina Althorp posiadali już dwie córki: (Elizabeth) Sarah (urodzoną 19 marca 1955) i (Cynthię) Jane (ur. 11 lutego 1957). Trzecia ciąża zakończyła się urodzeniem syna 12 stycznia 1960, jednak obarczony poważnym niedorozwojem chłopiec zmarł po 10 godzinach. Gdy na świat przyszła Diana, okazało się, że jej rodzice przygotowali dla noworodka tylko męskie imiona.

Chrzest

Chrzest odbył się 30 sierpnia 1961 w Kościele Św. Marii Magdaleny w Sandringham w hrabstwie Norfolk. Diana otrzymała dwa imiona Diana Frances. Pierwsze imię w rodzinie Spencerów występowało często (znaną Lady Dianą Spencer była niedoszła żona Fryderyka, księcia Walii), natomiast drugie zostało nadane na cześć matki, Frances. Chrztu udzielił biskup Norwich Percy Herbert, przyjaciel rodziny Spencerów. Rodzicami chrzestnymi zostali:

• John Floyd (prezes domu aukcyjnego „Christie’s” i przyjaciel ojca);
• Alexander Gilmour (kuzyn ojca);
• Lady Mary Colman (dawniej Lady Mary Bowes-Lyon, siostrzenica Królowej Matki);
• Sarah Pratt (przyjaciółka i sąsiadka rodziców Diany);
• Carol Fox (przyjaciółka i sąsiadka rodziców Diany).

Chrzest Diany nie miał oprawy królewskiej w przeciwieństwie do chrztu jej brata Charlesa (ur. 20 maja 1964), który odbył się w Opactwie Westminsterskim w Londynie z królową Elżbietą II jako matką chrzestną.

Wczesne lata

Diana wychowywała się wraz z rodzeństwem w zajmowanej przez wicehrabiego i wicehrabinę Althorp niewielkiej posiadłości Park House. Szczególnie związana była z Charlesem, młodszym o niespełna 3 lata bratem, a jednocześnie towarzyszem zabaw i wspólnikiem nowych pomysłów. W tym jednak czasie w domu zaczęło dochodzić do coraz częstszych kłótni między rodzicami Diany. Frances czuła się upokorzona badaniami lekarskimi, na które przed narodzinami Charlesa skierował ją mąż, a które miały odpowiedzieć na pytanie o zdolność do urodzenia syna (w latach 60. nie istniała jeszcze wiedza o tym, że za płeć dziecka odpowiada ojciec, nie matka). John Spencer dystansował się natomiast od problemów rodzinnych, a opiekę nad dziećmi ograniczył do zapewnienia domu oraz opłacenia opiekunek i nauki w prywatnych szkołach. Frances odeszła od męża i przeprowadziła się do apartamentu nowego partnera, Petera Shand Kydda, w prestiżowej dzielnicy Londynu, Belgravia. Rozwód orzeczono w 1969. Poprzedziła go paroletnia walka o dzieci, w trakcie której opiekę nad dziećmi przejął John Spencer.

 

Rodowa posiadłość Spencerów, Althorp

 

Po rozwodzie, Dianą i Charlesem zajęły się nianie, jednak ich częsta rotacja ujemnie wpłynęła na kilkuletnie dzieci. Nieprzepadająca za większością guwernantek, 9-letnia córka wicehrabiego zamknęła nawet jedną z nich w łazience na klucz i wyrzuciła jej bieliznę z okna. Ostatecznie John Spencer zatrudnił na stanowisko opiekunki młodą Mary Clarke, która zyskała przyjaźń obojga dzieci i nakłoniła gospodarza domu do częstszego spędzania czasu z nimi, w tym wspólnego jadania lunchu (dotąd dzieci i ojciec jadały osobno). W ciągu kilku lat pobytu w Park House, Diana zgromadziła kilkanaście zwierząt: świnkę morską o imieniu Peanuts (pl. orzeszek ziemny), kota, 3 psy, kucyka szetlandzkiego Souffle oraz 2 chomiki. Zdjęcia tych ostatnich Diana postawiła na szafce nocnej przy łóżku.

W 1975 roku zmarł dziadek Diany, Albert Spencer, 7. hrabia Spencer. John Spencer odziedziczył tytuł hrabiego Spencera oraz wszystkie przywileje hrabiowskie. W związku z tym Diana uzyskała tytuł należny córce hrabiego, brzmiący Lady Diana Spencer (jako wnuczka hrabiego tytułowana była dawniej jako „Czcigodna Diana Spencer”, ang. The Honourable Diana Spencer). Rodzina Spencerów przeprowadziła się do rodowej posiadłości Althorp w Northamptonshire.

Edukacja

 

Riddlesworth Hall Preparatory School

 

Początkowo Diana uczęszczała do szkoły dziennej w Sielfield, która stanowiła wstęp do edukacji właściwej. Tę Diana rozpoczęła w Riddlesworth Hall Preparatory School w hrabstwie Norfolk. Okazało się wówczas, że, w przeciwieństwie do doskonale uczących się sióstr, ma problemy z opanowaniem wiedzy przedmiotowej. Nie najlepsze oceny nie powodowały jednak niepokoju rodziców, gdyż w przypadku Diany perspektywa dołączenia do brytyjskiego grona arystokratów stawiała przed nią za główny cel dobre zamążpójście, nie staranne wykształcenie.

Ukończywszy szkołę podstawową, Diana przystąpiła do prywatnej szkoły dla dziewcząt, West Heath School w Sevenoaks w hrabstwie Kent. Tam, na zakończenie roku szkolnego 1976/1977 zdobyła prestiżową nagrodę „Miss Clark Lawrance”, przyznawaną osobom zasłużonym w pracy na rzecz szkoły. Jednak egzaminy na poziomie O (odpowiednik polskich egzaminów gimnazjalnych) okazały się dla Diany kompromitujące. Spośród sześciu wybranych przez siebie przedmiotów nie zdała pięciu, co po raz kolejny udowodniło jej trudność do przyswojenia wiedzy. Niezdolna do kontynuowania nauki, wskutek niezaliczenia odpowiedniej ilości testów (wymagano zaliczenia co najmniej 3 egzaminów), Diana opuściła West Heath School i rozpoczęła naukę w Institut Alpin Videmanette koło Gstaad w Szwajcarii. Szkoły jednak nie ukończyła, gdyż po trzech miesiącach pobytu w placówce ojciec zezwolił na powrót do Wielkiej Brytanii.

Dorosłe życie

 

Mieszkanie Lady Diany z lat 1979–1981 (budynek po lewej)

 

Po zakończeniu edukacji w Szwajcarii Diana powróciła do rodowej posiadłości. Nie potrafiła jednak odnaleźć się w miejscu, gdzie od 1976 roku zarządzała druga żona jej ojca, Raine Spencer, hrabina Spencer, więc poprosiła go o zgodę na zamieszkanie w Londynie z matką i jej drugim mężem. Hrabia, ze względu na małoletność córki i opinię otoczenia, nie zgodził się, w zamian jednak zaproponował Dianie w celach szkoleniowych posadę opiekunki w posiadłości przyjaciół w hrabstwie Hampshire. Lady Diana pracowała dla rodziny Whitakerów przez trzy miesiące, by następnie przeprowadzić się do apartamentu matki.

Lady Diana przebywała w odwiedzinach w Althorp pod koniec 1978 roku, gdy jej ojciec, John Spencer doznał rozległego udaru mózgu. Hrabia został przewieziony do kliniki, gdzie spędził kilka miesięcy. Zarówno Diana, jak i jej pozostałe rodzeństwo oddanie zajmowały się sparaliżowanym ojcem.

W 1979 roku Diana odziedziczyła majątek po zmarłej w Stanach Zjednoczonych prababce ze strony matki i kupiła luksusowy apartament w Coleherne Court. Tam sprowadziła trzy przyjaciółki: Carolyn Pride (koleżankę z West Heath School), Virginię Pitman i Annę Bolton. Przez kolejne dwa lata Diana wspólnie z przyjaciółkami spędzała czas na spotkaniach towarzyskich, zakupach, gotowaniu i podróżach po Londynie. Otrzymała również pierwsze poważne oferty pracy. Najpierw opiekowała się Amerykaninem, kilkuletnim Patrickiem Robinsonem, którego rodzice przebywali w Londynie, by następnie prowadzić zajęcia dla dzieci w przedszkolu Young England Kindergarten w Pimlico, również w Londynie.

Małżeństwo

Znajomość z księciem Walii

 

Karol, książę Walii w Stanach Zjednoczonych w 1981 roku

 

Diana została przedstawiona księciu Karolowi, księciu Walii przez jej siostrę Sarę pod koniec 1977 roku. Następca tronu przybył do rodowej posiadłości Spencerów na zaproszenie swej przyjaciółki Sary Spencer, natomiast Lady Diana przyjechała tradycyjnie do Althorp na Święta Bożego Narodzenia. Pomimo fascynacji księciem, najmłodsza córka hrabiego Spencera ustąpiła najstarszej siostrze, uznając jej większe prawa do kontaktów z następcą tronu Wielkiej Brytanii.

Bliska znajomość Sary Spencer i Karola, księcia Walii uległa poważnemu ochłodzeniu wobec wywiadu prasowego, którego Sarah udzieliła w lutym 1978 roku dwóm reporterom: Jamesowi Whittakerowi i Nigelowi Nelsonowi. W rozmowie opisała swoje relacje z Karolem i jasno powiedziała, że go nie kocha. Odtąd Karol, jeśli zapraszał Sarę to tylko w towarzystwie Diany. Sama Sarah Spencer poślubiła rok później Neila McCorquodale’a.

W listopadzie 1978 roku Diana została zaproszona na przyjęcie w pałacu Buckingham, wyprawione z okazji 30. urodzin Karola, a dwa miesiące później, w styczniu w 1979 roku Lady Di uczestniczyła w innym przyjęciu w Sandringham House, wspólnie z siostrami Sarą i Jane (która od czasu poślubienia Roberta Fellowesa w kwietniu 1978 roku przestała liczyć się jako potencjalna żona dla przyszłego króla). Wówczas kontakty między Karolem, a Dianą ograniczały się do flirtu, a sam książę Walii miał rozpocząć wtedy romans z Anną Wallace, trwający do lata 1980 roku.

Latem 1980 roku, Karol i Diana ponownie spotkali się na przyjęciu, a kilka tygodni później tańczyli na Goodwood Ball. Obserwatorzy królewscy uznają ten okres za czas, kiedy książę Walii po raz pierwszy zaczął myśleć o Lady Dianie Spencer jako potencjalnej żonie.

16 listopada 1980 roku w Sunday Mirror ukazał się artykuł pt. „Królewski pociąg miłości” (ang. The Royal Love Train), opisujący historię, w której tajemnicza blondynka dwa razy odwiedza księcia Walii w pociągu podczas postoju w Wiltshire. Prasa sugerowała, że chodzi o Dianę, czym zgorszona poczuła się zarówno rodzina królewska, jak i Spencerowie. Publikacja kwestionowała bowiem reputację Lady Diany jako osoby bez zarzutu, a także kompetencje służb specjalnych, które miały dopuścić do kontaktu następcy tronu z osobą spoza rodziny królewskiej. Oburzona matka Diany, Frances Shand Kydd wysłała w tej sprawie list do The Times.

Na przełomie lat 1980/1981 Karol, książę Walii znalazł się pod presją pałacu Buckingham, mediów i opinii publicznej. Książę, mimo 32 lat, nadal nie posiadał ani żony ani potomka męskiego, który w przyszłości mógłby odziedziczyć tron. Jednak ze znikomości ludzkiego życia zdał sobie sprawę dopiero po śmierci swego wuja i mentora, Ludwika Mountbattena, zamordowanego w zamachu przez IRA rok wcześniej. Potencjalne kandydatki zostały wyeliminowane ze względu na brak królewskiego pochodzenia (Lucia Santa Cruz, modelka Fiona Watson, aktorka Susan George), nieodpowiednią religię (katoliczka Maria Astrid Luksemburska, prawosławna Margarita z Karadżordżewiczów), brak zainteresowania ze strony Karola (Patricia Nixon, Anna Wallace), a niektóre z kandydatek na księżną Walii poślubiły innych mężczyzn (Lady Sarah Spencer, Penelopa Eastwood). Również plany matrymonialne związane z Amandą Knatchbull przekreśliła tragiczna śmierć jej dziadka.

Wobec deficytu spełniających kryteria panien, pałac Buckingham uznał Lady Dianę Spencer (anglikankę, dziewicę, wysoko urodzoną, a dodatkowo ładną, zdrową i uległą) za idealną kandydatkę na księżną Walii.

Zaręczyny

 

Połączone inicjały: „Charles” i „Diana” pod dewizą księcia Walii

 

6 lutego 1981 roku Karol oświadczył się Dianie, zgodnie z królewską tradycją, na zamku Windsor. Oświadczyny zostały przyjęte i zaakceptowane przez królową Elżbietę II, jednak ich ogłoszenie przełożono m.in. ze względu na urodziny księcia Andrzeja (19 lutego).

24 lutego 1981 roku o godz. 11:00, biuro prasowe pałacu Buckingham oficjalnie ogłosiło zaręczyny księcia Walii i Lady Diany Spencer. Gdy w wywiadzie zaręczynowym udzielonym telewizji BBC dziennikarz zadał pytanie: – „Czy jesteście w sobie zakochani?”, to Diana odpowiedziała bez zastanowienia: – „Oczywiście!”, tymczasem Karol: – „Cokolwiek to znaczy...”, powodując szereg spekulacji na temat szczerości jego uczuć do narzeczonej.

Pierwsze oficjalne wystąpienie publiczne pary od zaręczyn miało miejsce 9 marca 1981 roku w Royal Albert Hall. Lady Diana Spencer spotkała się tam m.in. z Grace, księżną Monako. Również w marcu Karol wyjechał na 5-dniową, samodzielną wizytę do Australii.

27 lipca 1981 roku w Katedrze Św. Pawła w Londynie miała miejsce próba generalna przed ślubem. Tego samego dnia królowa Elżbieta II wydała bal na cześć młodej pary w pałacu Buckingham.

Ślub

29 lipca 1981 roku w Katedrze Św. Pawła w Londynie Lady Diana Spencer poślubiła następcę tronu brytyjskiego, Karola, księcia Walii. W uroczystości ogłoszonej „świętem narodowym” (ang. A bank holiday) uczestniczyło 3500 osób, 600 tysięcy ludzi pojawiło się na ulicach Londynu, a kolejne 750 mln ludzi obejrzało ceremonię w telewizji.

Uroczystość poprowadził arcybisup Canterbury, Dr Robert Runcie, a drużbami księcia Walii byli jego bracia: książęta Andrzej i Edward. Druhnami 20-letniej panny młodej zostały (w nawiasie podano wiek druhen w chwili ślubu i ich związek z parą młodą):

• Lady Sarah Armstrong-Jones (17 lat, później Sarah Chatto, córka księżniczki Małgorzaty, główna druhna);
• India Hicks (13 lat, wnuczka Louisa Mountbattena, mentora księcia Walii);
• Sarah-Jane Gaselee (11 lat, córka przyjaciół rodziny królewskiej);
• Catherine Cameron (6 lat, córka przyjaciół Karola);
• Clementine Hambro (5 lat, ulubiona uczennica Diany z Young England Kindergarten).

Po ślubie w pałacu Buckingham wyprawione zostało „Śniadanie weselne” (A wedding breakfast) dla 120 osób, a punktualnie o godzinie 13:10 rodzina królewska wspólnie ze Spencerami pojawiła się na balkonie królewskim. W związku ze ślubem, Diana uzyskała tytuł Jej Królewska Wysokość Księżna Walii. Młoda para otrzymała 10 tysięcy prezentów i 47 tysięcy listów gratulacyjnych.

Pierwszy rok małżeństwa

Miesiąc miodowy nowożeńcy rozpoczęli w dawnej posiadłości Louisa Mountbattena, Broadlands w hrabstwie Hampshire, gdzie spędzili trzy dni. Następnie udali się w rejs po Morzu Śródziemnym na statku Britannia, gdzie miejsce miały regularne przyjęcia i kolacje z udziałem wyższych oficerów na cześć młodej pary. Pod koniec sierpnia 1981 roku księstwo Walii powróciło do Wielkiej Brytanii, by dołączyć pozostałych członków rodziny królewskiej w szkockiej rezydencji, Balmoral. Tam Karol zauważył jednak objawy poważnych zaburzeń odżywania u żony i zaniepokojony skierował ją na konsultację do kliniki w Londynie. Szczegółowe badania medyczne, mające na celu wyleczenie księżnej z bulimii, zostały jednak przerwane, gdy okazało się, że Diana jest w ciąży.

Księżna miała jeszcze raz powrócić do badań lekarskich (Karol ponownie wysłał żonę z Balmoral do Londynu w październiku w 1982 roku), które jednak przerwała, tym razem ze względu na brak efektów.

W października 1981 roku książę i księżna Walii złożyli swoją pierwszą oficjalną wizytę. W trakcie 3-dniowej podróży (27-29 października) do Walii Karol i Diana odwiedzili Cardiff oraz zamek Caernarvon, miejsce inwestytury następcy tronu z 1 lipca 1969 roku. Księżna Walii wygłosiła również publicznie przemówienie, po części w języku walijskim.

5 listopada 1981 pałac Buckingham ogłosił, że Diana spodziewa się dziecka, a poród przewidziany jest połowę następnego roku. Gdy para wybrała się na weekend do przyjaciół księcia w marcu 1982 roku, paparazzi zrobili zdjęcie, będącej w 5. miesiącu ciąży, brzemiennej księżnej, mającej na sobie tylko bikini.

W trakcie ciąży Diana zajęła się urządzeniem dwóch przyszłych domów. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami księżna wprowadziła się do prywatnej posiadłości księcia, Highgrove w hrabstwie Gloucestershire, którą Karol zakupił w lipcu 1980 roku. Para uzyskała również dostęp do apartamentów nr 8 i 9 w pałacu Kensington w Londynie.

Dzieci

21 czerwca 1982 roku w Szpitalu Św. Marii w dzielnicy Paddington w Londynie Diana urodziła chłopca po ponad 16-godzinnym porodzie. Za pośrednictwem królewskiego biuletynu ogłoszono, że nowonarodzone dziecko waży 7Ib 1 1/2oz. Po urodzeniu syna, księżna Walii popadła w depresję poporodową.

Chrzest odbył się w 80. urodziny Królowej Matki, 4 sierpnia 1982 roku w pałacu Buckingham, a udzielił go arcybiskup Canterbury, Dr Robert Runcie. Książę otrzymał cztery imiona: Wilhelm Artur Filip Ludwik (ang. William Arthur Philip Louis), na cześć: Wilhelma Zdobywcy, legendarnego króla Artura, Filipa, księcia Edynburga i zamordowanego w zamachu Ludwika Mountbattena. Rodzicami chrzestnymi zostali, m.in. król Konstantyn II Grecki i Natalia, księżna Westminsteru.

Książę William towarzyszył rodzicom w oficjalnej wizyty do Australii i Nowej Zelandii w 1983 roku, co było złamaniem tradycji królewskiej. Decyzję zabrania ze sobą dziecka, para umotywowała długim okresem podróży (45 dni). Kolejna wspólna podróż miała miejsce w czerwcu 1983 roku do Kanady.

15 września 1984 roku Diana urodziła drugiego syna, któremu nadano imiona Henryk Karol Albert Dawid (ang. Henry Charles Albert David). Jego ojcem chrzestnym został książę Andrzej. Książę Henryk jest popularnie zwany Harrym i zajmuje 3. miejsce w kolejce do tronu brytyjskiego.

Problemy małżeńskie

 

Camilla Parker-Bowles

 

Diana od początku zdawała sobie sprawę z obecności Camilli w życiu jej męża. Wiedziała, że para poznała się na początku lat 70. podczas meczu w polo i że łączył ją romans, zakończony w 1973 roku po poślubieniu przez Camillę brygadiera, Andrew Parkera-Bowlesa. Niedziwne wydawały jej się również częste wizyty księcia Walii w domu Parker-Bowlesów, którzy wspólnie z zaprzyjaźnionymi Penelopą i Nortonem Knatchbullami tworzyli blisko związaną grupę, tzw. „Highgrove Team” (pl. paczka z Highgrove), oraz których syn Tom Parker-Bowles Tom był synem chrzestnym Karola.

Podejrzliwość księżnej wzbudziły natomiast takie incydenty, jak: odkrycie na ulubionych spinkach Karola do mankietów inicjałów C&C (Charles & Camilla) czy też fotografie pani Parker-Bowles, które wypadły z notatnika księcia Walii podczas miesiąca miodowego na statku Britannia w 1981 roku. Diana starała się rozmawiać, zarówno z Karolem, jak i Camillą (tę nękała nawet głuchymi, nocnymi telefonami), jednak para zarzekała się, że łączą ją relację wyłącznie przyjacielskie.

W 1985 roku Karol i Diana definitywnie przestali z sobą sypiać, a książę zwierzył się przyjaciołom, że jego małżeństwo jest skończone. Pomimo tego, w październiku tego samego roku para wystąpiła w programie „In Public – In Private: The Prince and Princess of Wales”, w którym opowiedziała o swoim szczęśliwym życiu rodzinnym i dwóch synach. Program zgromadził przed telewizorami 20 mln ludzi.

W 1986 roku książę Karol odnowił romans z Camillą Parker-Bowles, a następnie wyjechał wraz z nią do Balmoral na 37 dni, pozostawiając Dianę i synów w Anglii. Odtąd para odnosiła się do siebie z jawną wrogością, a spędzała wspólnie czas wyłącznie, gdy wymagał tego protokół.

Latem 1986 roku, Diana poznała oficera Jamesa Hewitta. Oczarowana jego poczuciem humoru i zachowaniem, zaproponowała, by udzielił jej i jej synom lekcji jazdy konnej. Księżna nawiązała z nim romans, który trwał z dłuższymi przerwami (wynikającymi z przebiegu służby wojskowego Hewitta) do 1991 roku. Diana rozstała się z kochankiem, ale pozwoliła mu zachować, m.in. listy i prezenty. Rzeczy te James Hewitt wykorzystał później w swojej książce, opowiadającej o romansie z księżną Walii.

W 1990 roku podczas gry w polo Karol złamał rękę. Diana odwiedziła go w szpitalu, jednak małżeństwo nie potrafiło nawiązać kontaktu, więc księżna udała się do innych pacjentów w klinice. Następcą tronu zaopiekowała się natomiast Camilla Parker-Bowles.

Różana wojna

16 czerwca 1992 roku światło dzienne ujrzała książka Diana: Jej prawdziwa historia Andrew Mortona, opisująca kulisy małżeństwa księstwa Walii. Publikacja ujawniła wiele nieznanych wcześniej aspektów (m.in. bulimia, samookaleczenia i próby samobójcze Diany; romans Karola z Camillą), jednak sprawę przedstawiła w sposób nieobiektywny, obwiniając o rozpad małżeństwa wyłącznie Karola, a Dianę ukazując jako ofiarę i pomijając jej romans z Jamesem Hewittem.

W sierpniu 1992 roku „The Sun” opublikował zapis rozmów telefonicznych, nagranych 31 grudnia 1989 roku, między księżną Walii, a jej kochankiem Jamesem Gilbeyem, w których Diana nazwała swoje życie torturami, a Windsorów – pieprzoną rodziną. Skandal ten został określony jako „Dianagate” lub „Squidgygate” (od „Squidgy”, jak Dianę nazywał jej rozmówca). W tym samym miesiącu The Sun ujawnił romans księżnej z Jamesem Hewittem, kwestionując tym samym wiarygodność książki Andrew Mortona.

9 grudnia 1992 roku premier John Major wygłosił oświadczenie, powiadamiające Izbę Gmin o separacji księcia i księżnej Walii:

  Pałac Buckingham ogłasza, że książę i księżna Walii zdecydowali się na separację. Ich konstytucyjna pozycja pozostaje niezmieniona. Decyzja została podjęta za obopólną zgodą, oboje też będą wspólnie wychowywać swoje dzieci. Ich Królewskie Wysokości będą także w przyszłości wypełniać zobowiązania publiczne oraz w miarę możliwości brać wspólnie udział w uroczystościach rodzinnych oraz narodowych. Królowa oraz książę Edynburga ubolewają nad tą decyzją, przyjmują ją jednak ze zrozumieniem i współczuciem, uwzględniając trudności, które doprowadziły do tego kroku. Ich Królewskie Wysokości mają nadzieję, że nie będzie więcej naruszana sfera prywatności księcia i księżnej. Obydwoje są zdania, że zachowanie nienaruszonej sfery prywatnej księcia i księżnej jest konieczne do zapewnienia ich dzieciom szczęśliwego i bezpiecznego domu oraz dalszego wypełniania przez nich obowiązków publicznych.

12 stycznia 1993 roku ujawniona została nieprzyzwoita rozmowa telefoniczna Karola i Camilli. Skandal nazwano „Camillagate”. 29 czerwca 1994 roku Karol udzielił wywiadu, w którym przyznał się do zdrady i romansu z Camillą Parker-Bowles, a w innej książce ujawnił, że do poślubienia Lady Diany Spencer, której nigdy nie kochał, zmusił go ojciec, Filip, książę Edynburga.

14 listopada, w urodziny Karola (termin Diana wybrała złośliwie), 1995 roku księżna Walii udzieliła wywiadu dziennikarzowi, Martinowi Bashirowi dla programu „Panorama” telewizji BBC. W rozmowie poruszono kwestie najbardziej kontrowersyjne i najczęściej przytaczane przez prasę: Windsorowie, małżeństwo z Karolem, obowiązki królewskie i przyszłość.

Rozwód z księciem Walii

Po 4-letniej, przewidzianej prawem, separacji rozwód orzeczono 28 sierpnia 1996 roku. W wyniku pertraktacji uzyskano porozumienie, zgodnie z którym:

• Diana utraciła predykat „Jej Królewskiej Wysokości”, ale zachowała tytuł „Księżnej Walii”;
• Księżna zachowała prawo mieszkania w zajmowanym dotąd apartamencie w pałacu Kensington (Diana wyprowadziła się z Highgrove, w którym pozostał Karol, który swoje biuro londyńskie umieścił w Pałacu Św. Jakuba);
• Diana otrzymała odszkodowanie pieniężne (przypuszcza się, że wynosiło 17-20 mln funtów);
• Opiekę nad synami powierzono obojgu rodzicom;
• Karol miał ponieść wszelkie koszty utrzymania rezydencji i biura Diany oraz wychowania i kształcenia dzieci;
• Pałac Buckingham miał organizować i finansować oficjalne podróże Diany jako księżnej Walii.

Obowiązki królewskie

 

Wizyta w USA w 1985 roku

 

Ślub księcia Andrzeja i Sary Ferguson 23 lipca 1986 roku

 

Pomimo bulimii, depresji, rozpadającego się małżeństwa i specyficznych relacji z mediami, Diana wykonywała swe obowiązki jako księżnej Walii. W 1982 roku (po raz pierwszy za granicą) reprezentowała królową Elżbietę na uroczystościach pogrzebowych Gracji, księżnej Monako, z którą spotkała się półtora roku wcześniej, a która zmarła w wyniku obrażeń odniesionych po wypadku samochodowym we Francji. Natomiast w lutym 1984 roku, Diana odbyła pierwszą samodzielną podróż oficjalną do Norwegii, gdzie obejrzała „Carmen” w wykonaniu London City Ballet, którego była patronem.

9 listopada 1985 roku książę i i księżna Walii rozpoczęli oficjalną wizytę państwową w Stanach Zjednoczonych, gdzie zostali powitani przez parę prezydencką: prezydenta Ronalda Reagana i pierwszą damę Nancy Reagan. W pierwszym dniu podróży w białym Domu odbyła się gala, na której pojawiły się również takie znane osobistości, jak Clint Eastwood, John Travolta, Tom Selleck czy Neil Diamond. Został tam uwieczniony jeden z najbardziej charakterystycznych momentów: taniec księżnej Walii z aktorem Johnem Travoltą. W drugim dniu Diana odwiedziła hospicjum, podczas gdy Karol pojechał zobaczyć traktat, kończący wojnę między Wielką Brytanią, a USA z 1812 roku. Para uczestniczyła również we mszy w Katedrze Waszyngtońskiej, odwiedziła Galerię Narodową, a następnie złożyła hołd poległym bohaterom na cmentarzu Arlington. Ostatniego dnia wizyty, Karol i Diana udali się do Palm Beach Florida, gdzie książę zagrał towarzyski mecz polo, a księżna wręczyła nagrody zwycięzcom.

23 lipca 1986 roku książę i księżna Walii uczestniczyli w ślubie księcia Andrzeja i Sary Ferguson w Opactwie Westminsterskim. Doprowadziła do tego Diana, która zaaranżowała spotkanie obojga rok wcześniej, mając jednocześnie nadzieję na zyskanie na dworze królewskim przyjaciółki i towarzyszki przy okazji oficjalnych obowiązków. Wspólne wizyty w Ascot, kolacje w Buckingham Palace czy uczestnictwo w Trooping Colours zakończyły się w 1992 roku, gdy zarówno Karol i Diana, jak i Andrzej i Sarah, ogłosili separację. Kontakty między obydwiema kobietami znacznie się pogorszyły po wydaniu przez Sarę autobiografii My Story w 1996 roku, w której ujawniono wiele szczegółów przyjaźni z księżną Walii.

W latach 1982-1992 Diana wspólnie z Karolem odbyła oficjalne wizyty do takich krajów, jak: Australia (wielokrotnie), Stany Zjednoczone, Brazylia, Indie, Kamerun, Kanada, Nigeria, Indonezja, Hiszpania, Włochy, Francja, Portugalia i Japonia. Samodzielnie wizyty księżna złożyła w krajach: Niemcy, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Węgry, Egipt, Belgia, Francja, Republika Południowej Afryki, Zimbabwe i Nepal.

W lutym 1992 roku książęca para odbyła wizytę do Indii w trakcie, której Diana odwiedziła symbol miłości i oddania, Taj Mahal w samotności.

Ostatnia wspólna wizyta zagraniczna księcia i księżnej Walii miała miejsce w 1992 roku w Korei Południowej.

W 1995 roku Diana odwiedziła, m.in. Argentynę, Stany Zjednoczone (pięciokrotnie), Chiny (Hongkong) oraz Włochy (Wenecję).

W 1997 roku księżna Walii złożyła zagraniczne wizyty w RPA, Angoli i Bośni, a prywatnie przebywała w Grecji i Francji.

Po rozwodzie

 

Księżna i Śri Chinmoy w Kensington, 21 maja 1997 roku

 

W ostatnim roku życia księżna poświęciła się głównie działalności dobroczynnej. Miesiąc po ogłoszeniu rozwodu udała się do Stanów Zjednoczonych na spotkanie z pierwszą damą Hillary Clinton w celu zebrania pieniędzy na badania diagnozujące raka piersi. Księżna regularnie odwiedzała również szpitale, organizacje i towarzystwa charytatywne. Jednym z nich było centrum zajmujące się ludźmi zakażonymi HIV i chorymi na AIDS, „London Lighthouse AIDS Centre” w Notting Hill w północnym Londynie, w którym Diana gościła w październiku 1996 roku.

Pod koniec 1996 roku, księżna zainteresowała się problemem min, masowo stosowanych przez armie na całym świecie. Ich ofiarami padali bowiem nie tylko żołnierze, ale przede wszystkim osoby cywilne, a w tym dzieci (do wybuchów dochodziło w trakcie zabaw). W styczniu 1997 roku Diana dołączyła do kampanii Brytyjskiego Czerwonego Krzyża przeciwko minom, a następnie udała się do Angoli. Tam wzięła udział w projekcie organizacji „The HALO Trust”, przechodząc po zaminowanym polu (w rzeczywistości trasa jej „spaceru” została wyznaczona przez ekspertów). Zwróciło to uwagę światowych mediów na problem min lądowych, których w ponad 50 krajach zakopanych było 110 milionów. Akcję potępił jednak, zarówno rząd Johna Majora (zgodnie z polityką wojskową Wielka Brytania miny uznała za „pożyteczne”), jak i premier Benazir Bhutto (oskarżyła Dianę o działanie na rzecz opozycji).

W czerwcu 1997 roku, za namową księcia Williama, księżna wystawiła na aukcję 79 (ponumerowanych od 1 do 80 z pominięciem numeru 13) wybranych przez siebie i syna sukien balowych, wizytowych i koktajlowych. Kreacje, pochodzące z lat 1981-1996, zostały założone przez księżną Walii przy okazji wizyt zagranicznych, wystąpień oficjalnych, gali, uroczystych kolacji oraz premier filmowych. Najwyższą cenę osiągnęła suknia założona przez księżną Walii 9 listopada 1985 roku podczas kolacji inauguracyjnej w Białym Domu, gdzie Diana zatańczyła z aktorem, Johnem Travoltą – sprzedano ją za rekordowo wysoką cenę 222 500 $ (poprzedni rekord wynosił 145 000 $). Cały zysk z aukcji przekazany został na rzecz organizacji charytatywnych wspieranych Dianę.

18 czerwca 1997 roku w w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku księżna spotkała się z Matką Teresą z Kalkuty (pierwotnie do rozmowy miało dojść w Indiach, ale ze względu na chorobę Matki Teresy spotkanie przełożono).

21 lipca 1997 roku, Diana po raz ostatni pojawiła się publicznie w Wielkiej Brytanii. Następnie wyjechała do Bośni, gdzie w ramach programu „The Landmine Survivors Network” spotkała się z ofiarami min lądowych, m.in. 47-letnim Franjo Kresicem, który w wyniku wybuchu stracił obydwie nogi i stracił wzrok – spotkanie było zamknięte dla prasy. Wizyta w Bośni była ostatnią wizytą zagraniczną księżnej Walii.

Równocześnie z działalnością charytatywną kontrowersje wzbudzało życie osobiste księżnej. Media szczególnie były zainteresowane jej nowymi partnerami, do których zaliczano takie osoby, jak: historyk sztuki, Oliver Hoare (bliższe kontakty z Dianą nawiązał ok. 1992 roku); trener Willem Carling (o romans posądzano go w latach 1994-1996); spadkobierca James Gilbey (jego związek z Lady Di miał trwać na przełomie lat 80. i 90.); a także chiński milioner, David Tang, z którym widywano księżną przy okazji wizyt publicznych w 1994 roku. Ostatni adoratorzy Diany to muzułmanie: kardiolog Hasnat Khan oraz producent filmowy Dodi Al-Fayed. Z tym pierwszym, z pochodzenia Pakistańczykiem, księżna była często widywana w 1996 roku (wspólnie odwiedzili m.in. szpital w Lahore, ufundowany przez ród Khanów). Tego drugiego Diana poznała za pośrednictwem ojca Dodiego, który od wielu lat pozostawał w przyjacielskich stosunkach z rodziną królewską.

Jeszcze w styczniu 1997 roku, Mohamed Al-Fayed zaoferował księżnej udostępnienie domu w Saint Tropez na południu Francji, by tam mogła spędzić wakacje wspólnie z synami. Ponieważ rodzina królewska w wakacje miała tradycyjnie przebywać w Balmoral, Diana przyjęła zaproszenie. 11 lipca księżna wraz z synami: książętami Williamem i Harrym przyjechała do domu Al-Fayeda w Saint Tropez, a 13 lipca dołączył do nich Dodi Al-Fayed. Wspólne wakacje wzbudziły zainteresowanie paparazzich, a prasa brukowa zaczęła sugerować romans księżnej z egipskim producentem filmowym, publikując zdjęcia pary w intymnych sytuacjach. 30 sierpnia Diana i Dodi wyjechali do Londynu, po drodze zatrzymując się w Paryżu.

Śmierć

 

Tunel Alma w Paryżu, miejsce wypadku

 

31 sierpnia 1997 roku o godz. 0:24 w Paryżu, Mercedes S280 uderzył w 13. filar tunelu Alma. Samochód, wiozący księżną, uciekał przed paparazzimi w trakcie drogi z hotelu Ritz Paris (własności Mohameda Al-Fayeda) do apartamentu przy ulicy Arsène Houssaye. Siedzący po lewej stronie pojazdu, kierowca Henri Paul i Dodi Al-Fayed zginęli na miejscu. Ranni zostali: Diana i ochroniarz Dodiego, Trevor Rees-Jones. Księżna była przytomna i do ośmiu otaczających ją paparazzich (niektórzy robili zdjęcia) powtarzała „O mój Boże” i „Zostawcie mnie w spokoju”. Wbrew wcześniejszym nieprawdziwym informacjom, żaden z pasażerów nie miał zapiętych pasów bezpieczeństwa.

Pierwszej pomocy udzielił księżnej doktor Frederic Mailliez, który 31 sierpnia o godzinie 0:26 przejeżdżał pod tunelem Alma. Zeznał on, że na tylnym siedzeniu rozbitego Mercedesa znalazł kobietę, która była bardzo osłabiona, jęczała. Ranna nie miała jednak kłopotów z oddychaniem i była przytomna. Wobec braku krwotoków, wydawało się również, że odniesione obrażenia nie będą stanowiły zagrożenia dla życia kobiety. Po udzieleniu pierwszej pomocy i telefonie na pogotowie, doktor Mailliez odjechał z miejsca wypadku, nie zdając sobie sprawy, kim była ranna (z jej słów domyślił się jedynie, że to osoba anglojęzyczna).

O godzinie 1:00 w nocy księżna została przewieziona do szpitala La Pitié-Salpêtriére, gdzie podjęto próby ratowania jej życia i zdrowia. Wewnętrzne obrażenia okazały się jednak zbyt rozległe. Diana zmarła o godzinie 4:00 w niedzielę, 31 sierpnia 1997 roku. Miała 36 lat.

Reakcje

 

Kwiaty przed pałacem Kensington

 

Śmierć księżnej Walii spotkała się z emocjonalnym odbiorem, zarówno ze strony publiki, jak i tabloidów. Ludzie w hołdzie zmarłej składali kwiaty, laurki, baloniki, wiersze, świeczki, maskotki oraz listy kierowane do niektórych członków rodziny królewskiej. Miejsca upamiętniające Lady Di utworzyły się nie tylko pod pałacami: Buckingham (oficjalną rezydencją monarchini) i Kensington (londyńskim mieszkaniem Diany), lecz także w miejscach, gdzie często była widywana i fotografowana. Kwiaty składano pod restauracjami, w których jadała kolacje, czy przed siłownią, w której ćwiczyła. W Pałacu św. Jakuba wystawiona została księga kondolencyjna. W niedzielę Karol, książę Walii wspólnie z siostrami Diany: Lady Sarą McCorquodale i Lady Jane Fellowes, odebrał trumnę z ciałem księżnej i przywiózł do Wielkiej Brytanii. Na wojskowym lotnisku Northolt powitał ją m.in. premier, Tony Blair.

Telewizje relacjonowały wydarzenia poprzedzające pogrzeb, uzupełniając reportaże takimi piosenkami jak: „Tears in heaven” Erica Claptona (poświęcona pamięci jego 4-letniego syna, który zginął, wypadając z okna nowojorskiego apartamentu), ballada „Everything I do (I do it for You)” Byana Adamsa, a także „Candle in the Wind (Goodbye Norma Jean)” (napisaną na cześć Marilyn Monroe) Eltona Johna.

Równocześnie z memoriałami ku pamięci księżnej, prasa krytykowała brak reakcji Windsorów. Postępując zgodnie z protokołem, przebywająca w Balmoral rodzina królewska w niedzielę 31 sierpnia udała się na poranne nabożeństwo, by następnie powrócić do zamku i nie wydawać żadnych komunikatów do piątku. Szczególnie kontrowersyjna okazała się sprawa flagi na maszcie Pałacu Buckingham. Opinia publiczna oczekiwała, że królewski sztandar zostanie na znak żałoby opuszczony do połowy. Przeczył jednak temu protokół, zgodnie z którym flaga winna być wywieszona tylko w okresie, gdy królowa przebywa w Londynie. Ostatecznie złamano tradycję i opuszczono flagę, uhonorowując w ten sposób księżną. W piątek królowa Elżbieta II wydała komunikat telewizyjny, w którym wspomniała byłą synową.

Pogrzeb

 

Pogrzeb Diany, księżnej Walii

 

6 września 1997 roku w Opactwie Westminsterskim odbył się pogrzeb Diany, księżnej Walii. Uroczystości rozpoczęły się punktualnie o godzinie 11:00, a mowę pogrzebową wygłosił brat zmarłej, Charles Spencer, 9. hrabia Spencer. Przemawiały również siostry Diany: Lady Sarah McCorquodale i Lady Jane Fellowes. Matka, Frances Shand Kydd była obecna, ale nie zabrała głosu.

Elton John, przyjaciel Diany, wykonał w hołdzie księżnej przekształconą wersję piosenki „Candle in the Wind” (pl. Świeca na wietrze). Tekst został dostosowany do Lady Di, np. słowa „Goodbye Norma Jean” (pl. Żegnaj Normo Jean) zastąpiono „Goodbye England’s Rose” (pl. Żegnaj Różo Anglii).

W trakcie uroczystości pogrzebowych wykonano również ulubiony hymn księżnej „I vow to thee my country”.

Za trumną szli: Karol, książę Walii (były mąż), Charles Spencer, 9. hrabia Spencer (brat), książę William (starszy syn), Filip, książę Edynburga (były teść), a także książę Harry (młodszy syn), który w kwiatach na trumnie ułożył kartkę podpisaną „Mamusia”.

W pogrzebie uczestniczyło wiele znanych osobistości, m.in.: Margaret Thatcher, Richard Attenborough, John Major, Tom Cruise, Nicole Kidman, Tom Hanks, Steven Spielberg, Diana Ross, Sting, Mohamed Al-Fayed (ojciec Dodiego Al-Fayeda), George Michael, Luciano Pavarotti, Bruce Oldfield, Noor, królowa Jordanii, Bernadette Chirac, Cindy Crawford, Chris de Burgh, Iman, Mario Testino, Hillary Rodham Clinton, Valentino, Karl Lagerfeld oraz Donatella Versace (siostra Gianniego Versace, w którego pogrzebie Diana uczestniczyła kilka tygodni wcześniej). Inni to przyjaciele księżnej, np.: Sarah, księżna Yorku czy Rosa Moncton (spędziła z Dianą wakacje w ostatnim miesiącu jej życia), a także przedstawiciele 106 organizacji charytatywnych, z którymi współpracowała księżna Walii. Na pogrzeb została zaproszona też Matka Teresa z Kalkuty, jednak zmarła na dzień przed pogrzebem.

Ponad milion ludzi pojawiło się na trasie przejazdu trumny z Opactwa Westminsterskiego do rodzinnej posiadłości Spencerów w Northamptonshire. Szacuje się również, że pogrzeb w telewizji oglądało 2,5 miliarda osób na całym świecie.

Pochówek

 

Jezioro Owalne niedaleko Althorp

 

Pierwotnie miejscem pochówku księżnej Walii miała być rodowa Kaplica Spencerów niedaleko Great Brington. Plany zmienił jednak jej brat, Charles Spencer, 9. hrabia Spencer ze względu na chęć zapewnienia zmarłej siostrze prywatności i umożliwienia jej synom odwiedzania grobu bez obecności turystów czy dziennikarzy.

Pozostają jednak kontrowersje dotyczące wyboru Althorp jako miejsca spoczynku. Po rozstaniu z Karolem Diana utraciła dostęp do posiadłości wiejskiej (wspólne dotąd Highgrove zostało zajęte przez księcia Walii), poprosiła więc brata o udostępnienie jej domku Garden House, leżącego na terenach należących do Althorp. Księżna spotkała się jednak z odmową. Hrabia Spencer odmówił, ponieważ obawiał się utraty prywatności poprzez ciągłą obecność paparazzich wokół Lady Di. Od tego czasu kontakty między rodzeństwem się ochłodziły.

W prywatnej uroczystości udział wzięły wyłącznie najbliższe osoby z otoczenia Diany (nie więcej niż 10 osób): były mąż, synowie, matka, rodzeństwo, bliski przyjaciel i ksiądz. Księżna została pochowana w czarnej sukni z długimi rękawami, zaprojektowanej przez jej ulubioną projektantkę, Catherine Walker. W jej dłoniach umieszczono różaniec, prezent od Matki Teresy z Kalkuty.

Wyspa została w całości poświęcona zmarłej. Posadzone 36 drzew symbolizuje każdy rok życia księżnej, a rosnące tam kwiaty należały do jej ulubionych. Starożytna świątynia nawiązuje do rzymskiej bogini Diany. Również sam wybór wyspy jest symboliczny: jest to bowiem miejsce, w którym Diana bawiła się w dzieciństwie.

Pamięć o Dianie

Miejsce wypadku

 

„Płomień wolności” nad tunelem Alma

 

Tunel Alma, w którym zginęli Diana, Dodi Al-Fayed i Henri Paul, stał się miejscem upamiętnienia zmarłej księżnej. Podobnie, jak w przypadku pałaców Buckingham oraz Kensington, również w tunelu, w którym doszło do wypadku, ludzie składali kwiaty kartki, zabawki i inne wyrazy uznania. Ze względów bezpieczeństwa wprowadzono jednak zakaz pozostawiania jakichkolwiek rzeczy, ponieważ mogłoby to zagrozić przejeżdżającym pod tunelem.

Ostatecznie, nieoficjalnym memoriałem Diany, księżnej Walii stał się „Płomień wolności” (fr. Flamme de la Liberté). Pomnik jest repliką płomienia, usadowionego w dłoni Statui Wolności, zaprojektowanej przez Francuza Gustawa Eiffla jako symbol przyjaźni francusko-amerykańskiej. Postawiono go nad tunelem Alma, którego nazwa pochodzi od zwyciężonej przez wojska francusko-brytyjskie bitwy nad Almą w czasie wojny krymskiej.

Obecnie pomnik „Płomień wolności” jest mocno utożsamiany ze zmarłą księżną Walii. Guy Lesoeurs, antropolog i autor książki Diana of the Alma Bridge – The Pilgrims of the Flame (wyd. 2005), twierdzi, że Większość ludzi, którzy tu przychodzą, uważa, że [pomnik] został zbudowany dla niej.

Pomniki

 

Pomnik Diany i Dodiego w Harrodsie

 

• The Diana, Princess of Wales Memorial Gardens (pl. Ogrody Pamięci Diany, księżnej Walii) w Londynie;
• The Diana, Princess of Wales Memorial Fountain (pl. Fontanna Pamięci Diany, księżnej Walii) w Hyde Parku w Londynie;
• The Diana, Princess of Wales Memorial Playground (pl. Plac zabaw Pamięci Diany, księżnej Walii) w Kensington Gardens w Londynie;
• The Diana, Princess of Wales Memorial Walk (pl. Pasaż Pamięci Diany, księżnej Walii), między Kensington Gardens, Green Park, Hyde Park oraz St. James's Park, również w Londynie.

Dwa londyńskie pomniki, nie mające zastosowania, ani rekreacyjnego, ani praktycznego, postawione zostały w Harrodsie, centrum handlowym należącym do ojca Dodiego Al-Fayeda. Obydwa zostały zaprojektowane przez Billa Mitchella, bliskiego przyjaciela Mohameda Al-Fayeda. Pierwszy z nich powstał w 1998 roku, natomiast otwarcie drugiego zainaugurowano 1 sierpnia 2005 roku. Obydwa odnoszą się do uczucia, które według Mohameda Al-Fayeda miało łączyć Dianę i Dodiego: w przypadku pierwszego są to relikwie (kielich używany w ostatniej kolacji pary oraz pierścionek 'zaręczynowy'), natomiast drugi zawiera w sobie napis „Innocent Victims” (pl. Niewinnym Ofiarom).

Koncert dla Diany

 

Koncert dla Diany, 1 lipca 2007 roku

 

1 lipca 2007 roku na Stadionie Wembley odbył się „Koncert dla Diany” (ang. Concert for Diana), celebrujący 46. urodziny księżnej i jednocześnie 10. rocznicę jej śmierci, która miała mieć miejsce 8 tygodni później. Prowadzącymi zostali synowie Diany, książęta William i Harry, występujących zapowiedzieli David Beckham, Sienna Miller i Dennis Hopper, a specjalne przemowy wygłosili Nelson Mandela, Ben Stiller, Bill Clinton i Tony Blair. Na koncercie wystąpiło wielu artystów, m.in. Duran Duran (ulubiony zespół Diany), Lily Allen, Fergie, Nelly Furtado, English National Ballet, Joss Stone, Natasha Bedingfield, Anastacia, Andrea Bocelli, Josh Groban, Sarah Brightman, Rod Stewart, Kanye West i Take That. Koncert otworzył i zamknął sir Elton John, przyjaciel zmarłej księżnej.

W koncercie udział wzięli: niektórzy członkowie Brytyjskiej Rodziny Królewskiej (w tym księżniczki Beatrycze i Eugenia, Zara Phillips i Peter Phillips), rodzina Spencerów (m.in. brat księżnej, Charles Spencer, 9. hrabia Spencer), a także przyjaciółki wnuków monarchini: Chelsy Davy, Autumn Kelly i Kate Middleton wraz z rodziną. Pozostali widzowie to osoby prywatne, łącznie 63 000. Wśród oglądających nie było, ani Karola, księcia Walii, ani Kamili, księżnej Kornwalii.

Zysk z biletów został przekazany na fundację wspierane przez księżną oraz jej synów m.in. Diana’s Memorial Fund, Centrepoint i Sentebale.

Pochodzenie

Diana pochodziła ze starego, arystokratycznego rodu z królewskimi koneksjami. Wywodzący swe pochodzenie od Despencera, który przybył na wyspę wraz z Wilhelmem I Zdobywcą w XI wieku, Spencerowie należeli do ścisłego otoczenia rodziny królewskiej. Diana spokrewniona była z takimi królami, jak: Henryk VII Tudor, Elżbieta I Tudor i Jakub I Stuart. Jednak najbliższe pokrewieństwo wiąże ją z królem Anglii i Szkocji, Karolem II Stuartem przez jego 4 synów, pochodzących ze związków z kochankami:

• Henry FitzRoy, 1. książę Grafton, syn ze związku z Barbarą Palmer, 1. księżną Cleveland;
• Charles Lennox, 1. książę Richmond, syn ze związku z Louise de Kéroualle;
• Charles Beauclerk, 1. książę St Albans, syn ze związku z aktorką Nell Gwyn;
• James Scott, 1. książę Monmouth, syn ze związku z Lucy Walter.

Z linii Charlesa Lennoxa, 1. księcia Richmond wywodzą się również Kamila, księżna Kornwalii (dawniej Camilla Parker Bowles) i Sarah, księżna Yorku.

Słynne osoby, z którymi Diana należała do jednej rodziny to: sir Winston Churchill (z rodu Spencer-Churchill) oraz Georgiana Cavendish, księżna Devonshire (z domu Spencer), arystokratka i skandalistka. Na podstawie historii tej ostatniej w 2008 roku powstał film pt. „Księżna” (ang. The Duchess) z Keirą Knightley w roli głównej.

Inne osobistości spokrewnione z księżną Walii to m.in. prezydenci USA: George Washington i Franklin Delano Roosevelt, oraz aktorzy: Humphrey Bogart i Rudolf Valentino.

Ze strony matki, Diana miała irlandzkie i szkockie korzenie. Jej prababką była Frances Work (1857–1947), amerykańska dziedziczka i skandalistka.

Związki z Windsorami

Obydwie babki Diany, zarówno Cynthia Spencer, jak i Ruth Gill, baronowa Fermoy, były damami dworu Elżbiety Bowes-Lyon, późniejszej Królowej Matki. Ojciec Diany, Edward Spencer, 8. hrabia Spencer był synem chrzestnym Edwarda VIII, a w dorosłości koniuszym Jerzego VI w latach 1950–1952 oraz Elżbiety II w latach 1952–1954. Dziadek księżnej ze strony ojca, Albert Spencer, 7. hrabia Spencer był synem chrzestnym Edwarda VII.

Najstarsza siostra Diany, Sarah Spencer romansowała z Karolem, księciem Walii i była wymieniana jako potencjalna kandydatka na żonę dla niego w latach 1977–1978. Druga siostra księżnej, Jane wyszła za mąż za Roberta Fellowesa, prywatnego sekretarza królowej Elżbiety II w latach 1990–1999, ogłoszonego Baronem Fellowes z Shotesham (hrabstwo Norfolk) w październiku 1999 roku.

Ciekawostki

• Diana była jedynym dzieckiem 8. hrabiego Spencera, które za rodzica chrzestnego nie miało żadnego z członków rodziny królewskiej.
• Diana rozpoczęła modę na swetry z motywem czarnej owcy. David Bowie miał kupić jedną z kopii tego swetra.
• Diana była pierwszą od 300 lat Angielką, która poślubiła następcę brytyjskiego tronu.
• Po śmierci księżnej, do Pałacu Kensington przysłano 175 tysięcy listów i 150 tysięcy kartek, a do Pałacu Św. Jakuba 200 tysięcy listów.

Tytulatura

 

Monogram Diany

 

Tablica pamiątkowa, określająca Dianę jako „księżną [dla] świata”.

 

• 1 lipca 1961 – 9 czerwca 1975: Czcigodna Diana Frances Spencer (The Honourable Diana Frances Spencer)
• 9 czerwca 1975 – 29 lipca 1981: Lady Diana Frances Spencer
• 29 lipca 1981 – 28 sierpnia 1996: Jej Królewska Wysokość Księżna Walii (Her Royal Highness The Princess of Wales)
  • W trakcie małżeństwa pełny tytuł Diany brzmiał: Jej Królewska Wysokość Księżna Karolowa Filipowa Arturowa Jerzowa, księżna Walii & hrabina Chester, księżna Kornwalii, księżna Rothesay, hrabina Carrick, baronowa Renfrew, Pani Wysp, księżna Szkocji (ang. Her Royal Highness The Princess Charles Philip Arthur George, Princess of Wales & Countess of Chester, Duchess of Cornwall, Duchess of Rothesay, Countess of Carrick, Baroness of Renfrew, Lady of the Isles, Princess of Scotland).
• 28 sierpnia 1996 – 31 sierpnia 1997: Diana, księżna Walii (Diana, Princess of Wales)
  • Po rozwodzie Diana utraciła predykat „Jej Królewskiej Wysokości”, zachowując tytuł „Księżnej Walii”. Pałac Buckingham wydał specjalne oświadczenie, w którym ogłosił, że Diana (w przeciwieństwie do Sary, księżnej Yorku) pozostaje członkiem rodziny królewskiej jako matka 2. i 3. osoby w sukcesji do tronu brytyjskiego. Ta sytuacja uczyniła Dianę pierwszą niekrólewską księżną (ang. [The] Princess) brytyjską w historii.

Przydomki

Szczególnie przed rokiem 1981, Diana była zwana tytułem, który nosiła przed poślubieniem księcia Karola, księcia Walii – Lady Diana, kombinacją ze skróconą formą imienia: Lady Di lub z samym inicjałem: Lady D. W okresie znajomości i narzeczeństwa z księciem Diana była również zwana Shy Di (z ang. nieśmiała Di), w odniesieniu do jej widocznej nieśmiałości i zmieszania spowodowanego zainteresowaniem mediów.

Po ślubie z Karolem, media przy oficjalnych okazjach opisywały Dianę jako księżna Walii (ang. The Princess of Wales) lub, wykorzystując formę nieoficjalną i jednocześnie niepoprawną, księżna Diana (ang. Princess Diana).

Z uwagi na względy objętościowe prasa używała imienia Diana lub jego skróconej formy Di. W przypadku tego ostatniego co najmniej raz wykorzystano grę słów. Magazyn People umieścił na okładce wydania z 11 marca 1996 roku zdjęcie księżnej z napisem skomponowanym ze słów Di i divorce (z ang. rozwód).

W wywiadzie udzielonym Martinowi Bashirowi dla BBC Panorama, księżna wyznała, że chciała by być Królową [ludzkich] serc (ang. Queen of [People’s] Hearts).

Po rozwodzie, Diana zwykle określana była swoim oficjalnym tytułem Diana, księżna Walii (ang. Diana, Princess of Wales).

Po śmierci księżnej, 31 sierpnia 1997 roku premier Wielkiej Brytanii Tony Blair wygłosił przemówienie, w którym nazwał Dianę Księżną Ludu (ang. The People’s Princess).

Odznaczenia

• Royal Family Order królowej Elżbiety II – 1981
• Order Cnót – 1982, Egipt
• Krzyż Wielki Orańskiego Orderu Domowego – 1982, Holandia