Elżbieta II, właśc. Elżbieta Aleksandra Maria, ang. Elizabeth Alexandra Mary (ur. 21 kwietnia 1926 w Londynie, zm. 8 września 2022 w Balmoral) – królowa Wielkiej Brytanii z dynastii Windsorów od 6 lutego 1952 (koronowana 2 czerwca 1953) do 8 września 2022, córka króla Jerzego VI i jego małżonki, Elżbiety Bowes-Lyon.

Oprócz godności królowej Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej była również głową 14 innych państw: Antigui i Barbudy, Australii, Bahamów, Belize, Grenady, Kanady, Jamajki, Nowej Zelandii, Papui-Nowej Gwinei, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyn, Tuvalu i Wysp Salomona, które razem z Wielką Brytanią mają status tzw. Commonwealth realm. Liczba państw, w których panowała Elżbieta II zmieniała się podczas jej panowania. Wszystkich państw, które uznawały ją za głowę państwa było 33.

Od 9 września 2015 królowa Elżbieta II była najdłużej panującym monarchą Wielkiej Brytanii; pobiła rekord królowej Wiktorii (63 lata, 7 miesięcy i 2 dni), której była praprawnuczką. Od 13 października 2016 była najdłużej panującą żyjącą głową państwa na świecie. Wcześniej tytuł ten przysługiwał Ramie IX – królowi Tajlandii, który rządził od 1946 do swojej śmierci w 2016. Od 12 czerwca 2022 była drugim po Ludwiku XIV najdłużej panującym monarchą na świecie, wyprzedzając króla Tajlandii, który urząd sprawował 70 lat i 126 dni.

W 1952 zdobyła tytuł Człowieka Roku magazynu Time.

Młodość

Urodziła się poprzez cięcie cesarskie 21 kwietnia 1926 o godz. 2:40 GMT w domu przy 17 Bruton Street w dzielnicy Mayfair w Londynie. Była córką księcia Alberta z Yorku, drugiego syna urzędującego króla Jerzego V, i księżnej Yorku Elżbiety Bowes-Lyon. Świadkiem jej narodzin był minister spraw wewnętrznych William Joynson-Hicks, który kontrolował, by podczas porodu nie podmieniono noworodka na inne. W momencie narodzin Elżbieta zajmowała trzecie miejsce w linii sukcesji, po księciu Walii Edwardzie i swoim ojcu. 29 maja 1926 została ochrzczona wodą z Jordanu w kaplicy Buckingham Palace przez anglikańskiego arcybiskupa Yorku, Cosma Langa]. Jej rodzicami chrzestnymi byli: król Jerzy V, królowa Maria, księżniczka królewska Maria Windsor, książę Artur, lord Claude Bowes-Lyon oraz Mary Elphinstone. Elżbieta Aleksandra Maria pierwsze imię otrzymała po matce, drugie po prababce (królowej Aleksandrze), a trzecie po babce (królowej Marii).

W młodości była nazywana przez najbliższych „Lilibet”, ponieważ nie potrafiła poprawnie wymówić swojego imienia w języku angielskim – „Elizabeth”. Była opisywana przez swoich biografów jako spokojne, posłuszne, mało spontaniczne i skłonne do kontrolowania swoich emocji dziecko, od najmłodszych lat była przygotowywana do objęcia funkcji królowej. Miała dobre relacje ze swoim dziadkiem i ówczesnym królem, Jerzym V. W 1929 na prośbę króla została ściągnięta do Bognor Regis, aby pomóc mu w powrocie do zdrowia po operacji płuc. Jej matka od najmłodszych lat córki dbała o jej popularność w mediach – gdy Elżbieta miała trzy lata, jej zdjęcie znalazło się na okładce magazynu „Times”, ponadto wizerunek księżniczki drukowany był na broszurach, ona sama była też bohaterką artykułów prasowych, oprócz tego zaczęto produkować pamiątki z jej podobizną, a gdy miała cztery lata, w Muzeum Figur Woskowych Madame Toussand umieszczono figurę dziewczynki. W 1930 urodziła się jej siostra, Małgorzata Windsor.

Dzieciństwo spędziła na Piccadilly Road 145, gdzie zamieszkali jej rodzice. Wychowywała się z dala od rówieśników, co miało ją uchronić przed przypadkowymi znajomościami oraz dziecięcymi chorobami. Ze względu na izolowanie jej od społeczeństwa stała się osobą nieśmiałą. Jedyną bliską jej koleżanką w tym okresie była młodsza od niej o kilka lat Sonia Graham-Hodgson, z którą utrzymywała regularny kontakt aż do śmierci kobiety w 2012. Wychowaniem Elżbiety zajmowała się niania Clara Cooper Knight oraz garderobiana Margaret MacDonald, nazywana przez nią „Bobo”, która później została pokojówką królowej. Edukacją księżniczki zajmowała się guwernantka Marion Crawford.

Następczyni tronu

Kiedy Elżbieta miała 10 lat, w 1936 zmarł jej dziadek, król Jerzy V. Tron objął jej stryj, książę Walii, Edward VIII, który jednak 11 grudnia 1936 abdykował, nie mogąc poślubić dwukrotnie rozwiedzionej Amerykanki Wallis Simpson. Następnym królem został jej ojciec, Jerzy VI, a Elżbieta zajęła pierwsze miejsce w linii sukcesji. Po koronacji ojca zamieszkała w Buckingham Palace. W wieku 13 lat podjęła naukę m.in. konstytucji Wielkiej Brytanii u Henry’ego Martena, wykładowcy Eton College, poza tym uczestniczyli u boku ojca w licznych spotkaniach z wysoko postawionymi politykami i urzędnikami.

Po wybuchu II wojny światowej wraz z siostrą Małgorzatą została umieszczona w zamku w Windsorze w Berkshire. Lord Hailsham zasugerował, aby księżniczki zostały ewakuowane do Kanady, na co matka Elżbiety II, królowa Elżbieta Bowes-Lyon, odparła: Dzieci nigdzie nie pojadą beze mnie, ja nie opuszczę króla, a król nie wyjedzie nigdy. 13 października 1940 wówczas 14-letnia Elżbieta na antenie BBC wygłosiła swoje pierwsze publiczne przemówienie, w którym zwróciła się ze słowami otuchy do dzieci Wspólnoty Narodów.

W latach 1941–1944 wraz z siostrą grała w pantomimach w Pałacu Windsor, a dochody z przedstawień były przeznaczane na rzecz żołnierzy. W 1943 po raz pierwszy samodzielnie wystąpiła publicznie. W lutym 1945 wstąpiła do Auxiliary Territorial Service ze stopniem podporucznika. Została przeszkolona na kierowcę i mechanika, uzyskując stopień kapitana. Dzień zwycięstwa w Europie w 1945 świętowała wraz z siostrą, oficerami ochrony i tłumem ludzi na londyńskich ulicach.

Brytyjska rodzina królewska

• JKW książę Cambridge i JKW księżna Cambridge
  • JKW książę Jerzy z Cambridge
  • JKW księżniczka Karolina z Cambridge
  • JKW książę Ludwik z Cambridge
• JKW książę Sussexu i JKW księżna Sussexu
• JKW książę Yorku
  • JKW księżniczka Beatrycze z Yorku
  • JKW księżniczka Eugenia z Yorku
• JKW hrabia Wesseksu i JKW hrabina Wesseksu
  • wicehrabia Severn
  • lady Louise
• JKW księżniczka królewska

• JKW książę Gloucester i JKW księżna Gloucester
• JKW książę Kentu i JKW księżna Kentu
• JKW książę Michał z Kentu i JKW księżna Michael z Kentu
• JKW księżniczka Aleksandra

W lutym 1947 złożyła swoją pierwszą oficjalną wizytę zagraniczną, celem jej podróży był Związek Południowej Afryki. Wyprawa trwała przez 10 tygodni. W audycji radiowej nadawanej z okazji jej 21. urodzin powiedziała: Oświadczam wobec was wszystkich, iż poświęcę całe moje życie, jakiekolwiek będzie, długie czy krótkie, służbie wam i wielkiej imperialnej Wspólnocie, której członkami jesteśmy my wszyscy.

Małżeństwo i dzieci

Elżbieta II poznała Filipa, syna księcia Andrzeja Greckiego i Alicji Battenberg w 1934, podczas ślubu księżniczki Mariny i księcia Kentu Grzegorza. W ciągu następnej dekady spotkali się kilkukrotnie, m.in. w 1939, gdy Filip oprowadził Elżbietę po Britannia Royal Naval College. W 1946 Filip, mimo sprzeciwu brytyjskiej arystokracji, otrzymał zgodę króla Jerzego VI na poślubienie jego córki, a w sierpniu 1946 oświadczył się następczyni tronu na wzgórzu w zamku Balmoral. 9 lipca 1947 nastąpiło oficjalne ogłoszenie zaręczyn Elżbiety i Filipa.

Ślub odbył się 20 listopada 1947 w Opactwie Westminsterskim. Ceremonia była emitowana na żywo w radiu i transmitowana w telewizji. W weselu wzięło udział ok. 2000 gości, wśród których znaleźli się m.in. król Iraku Fajsal II, holenderski książę Bernhard i jego żona, księżniczka Juliana oraz dziedziczny wielki książę Luksemburga Jan i jego siostra, księżniczka Elżbieta. Miesiąc miodowy młoda para spędziła w Broadlands, posiadłości Louisa Mountbattena. W latach 1949–1951 Elżbieta mieszkała w Villa Guardamangia na Malcie, dokąd po ślubie Filip wyjechał, by kontynuować służbę wojskową.

Z Filipem miała czworo potomków, są nimi:

• Karol III (ur. 14 listopada 1948), książę Walii, król Wielkiej Brytanii od 2022 roku
• Anna (ur. 15 sierpnia 1950), księżniczka królewska, żona Marka Phillipsa, następnie Timothy’ego Laurence’a
• Andrzej (ur. 19 lutego 1960), książę Yorku
• Edward (ur. 10 marca 1964), hrabia Wesseksu

Filip zmarł 9 kwietnia 2021 w zamku w Windsorze w wieku 99 lat