Stanisław Kosior, ukr. Станісла́в Віке́нтійович Косіо́р (ur. 18 listopada 1889 w Węgrowie, zm. 26 lutego 1939) – działacz komunistyczny, polityk sowieckiej Ukrainy w okresie przymusowej kolektywizacji rolnictwa i Wielkiego Głodu, pierwszy sekretarz partii komunistycznej Ukraińskiej SSR.

Urodził się na Podlasiu w rodzinie polskich robotników. Wyemigrował za chlebem do Sulina, gdzie ukończył szkołę zawodową i zapisał się tam w 1907 do SDPRR. Był członkiem komitetu bolszewickiego w donieckich zakładach metalurgicznych. Po 1913 jako dobrze zapowiadającemu się działaczowi zlecono mu pracę w Moskwie, Kijowie i Charkowie. W 1915 za swą „pracę wywrotową” zesłany na Sybir. Po rewolucji lutowej znalazł się w Piotrogrodzie i został tam członkiem Narewskiego Komitetu Dzielnicowego oraz szefem piotrogrodzkiego oddziału SDPRR(b).

Uczestnik rewolucji październikowej. Prowadził działalność konspiracyjną na okupowanej po pokoju brzeskim przez Armię Cesarstwa Niemieckiego i Armię Austro-Węgier Ukrainie, organizował struktury komunistyczne na Prawobrzeżu. W czasie rokowań brzeskich przeciwnik zbytnich ustępstw na rzecz Niemiec. W 1920 został sekretarzem KP(b)U, w 1922 zaś sekretarzem syberyjskiego oddziału RKP(b). Od 1924 członek WKP(b), 1925–1928 sekretarz KC WKP(b). W 1928 mianowany sekretarzem generalnym KP(b)U.

Działalność na Ukrainie

Lata jego sekretarzowania w ukraińskiej partii komunistycznej przypadają na okres radykalnych zmian w ukraińskim rolnictwie. Od 1929 r. Kosior jako przedstawiciel władzy komunistycznej forsuje politykę przymusowej kolektywizacji (likwidacji indywidualnych gospodarstw rolnych i oparcia rolnictwa na kołchozach lub sowchozach). Po jego wystąpieniu na plenum KC WKP(B)U wiosną 1929 r. podjęto inicjatywę o podwyższeniu na Ukrainie wskaźników kolektywizacji i objęcia kołchozami zwartych obszarów obejmujących całe rejony, a nawet okręgi. Jednocześnie na Ukrainie sowieckiej prowadzona jest kampania tzw. walki z kułactwem, czyli polityka represji wymierzonych przeciw indywidualnym gospodarstwom chłopskim (rozkułaczanie). Kosior uczestniczy we wprowadzaniu w życie postanowień tzw. „dekretu o likwidacji kułactwa”, co w praktyce sprowadzało się do przełamywania oporu chłopów wobec kolektywizacji poprzez terror, masowe deportacje do łagrów lub zesłanie.

Wypowiadał się przeciwko możliwości przyjmowania tzw. rozkułaczonych do kołchozów, co oznaczało pozostawienie osób, którym skonfiskowano majątki, bez środków do życia i wymuszało ich emigrację do miast. Kosior jest autorem stwierdzenia, że „kułaka nie wolno dopuszczać do kołchozu nawet na odległość strzału armatniego”.

Uważany za jedną z osób odpowiedzialnych za wywołanie Wielkiego Głodu w latach 1932–1934. W tym okresie Kosior był inicjatorem stosowania na Ukrainie wobec opornych chłopów tzw. kar w naturze (jeżeli chłop nie chciał wydać ziarna, odbierano mu wszelką inną żywność), a w odniesieniu do całych miejscowości tzw. czarnych tablic (całkowita blokada wsi przy użyciu wojsk OGPU dla pozbawienia jakichkolwiek możliwości zaopatrzenia w żywność, czyli kara śmierci głodowej stosowana zbiorowo).

Szczyt kariery i upadek

Od 1938 zastępca szefa Rady Komisarzy Ludowych ZSRR oraz przewodniczący Komisji Kontroli Radzieckiej. Od 1930 członek politbiura KC WKP(b). W 1935 odznaczony Orderem Lenina. W 1938 pozbawiony z rozkazu Stalina wszystkich stanowisk partyjnych i państwowych (miało to związek z tzw. Wielką Czystką).

Aresztowany wiosną 1938 roku i poddany torturom w toku przesłuchań. Załamał się psychicznie, gdy jego 16-letnia pasierbica Tamara została zgwałcona na jego oczach (później popełniła samobójstwo, rzucając się pod pociąg). Został rozstrzelany prawdopodobnie 26 lutego 1939. W czasie czystki zginęła jego żona Jelizawieta oraz trzech jego braci: Michał, Kazimierz i Władysław.

Rehabilitacja w ZSRR

Jego śmierć została przemilczana przez organa prasowe ZSRR. Zrehabilitowano go w roku 1956.

W czasach ZSRR patron rozgłośni kijowskiej Radia USRR (do usunięcia ze stanowiska 1938) (Radio Kosior). W Kijowie do 2008 znajdował się przy ul. Artioma pomnik–popiersie Stanisława Kosiora dłuta Iwana Makogona, jednak decyzją ministerstwa kultury i władz miasta zostało ono w listopadzie 2008 usunięte i przeniesione na Cmentarz Bierkowiecki.

Śledztwo na Ukrainie w sprawie Wielkiego Głodu i wyrok sądu w sprawie

25 maja 2009 Służba Bezpieczeństwa Ukrainy wszczęła oficjalne śledztwo w sprawie Wielkiego Głodu 1932-33 jako zbrodni ludobójstwa.

Po zakończeniu śledztwa w listopadzie 2009, w styczniu 2010 Prokuratura Generalna Ukrainy skierowała do sądu akt oskarżenia. 13 stycznia 2010 Sąd Apelacyjny w Kijowie po rozpoznaniu sprawy uznał Józefa Stalina, Wiaczesława Mołotowa, Łazara Kaganowicza, Pawła Postyszewa, Stanisława Kosiora, Własa Czubara i Mendla Chatajewicza za winnych zbrodni ludobójstwa określonych w art. 442 par. 1 kodeksu karnego Ukrainy i umorzył jednocześnie postępowanie karne w związku ze śmiercią oskarżonych.