Karol Radek, właściwie Karol Sobelsohn (ur. 31 października 1885 we Lwowie, zm. 19 maja 1939 w Wierchnieuralsku) – działacz Kominternu, polskiego, niemieckiego i rosyjskiego ruchu socjaldemokratycznego i komunistycznego, polityk bolszewicki, dziennikarz i publicysta pochodzenia żydowskiego.

Życiorys

Uczęszczał do gimnazjum w Tarnowie, następnie ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1903–1904 był członkiem PPSD. Przybrał wówczas pseudonim "Radek" – nazwisko bohatera powieści Stefana Żeromskiego "Syzyfowe prace". W 1904 przeszedł do SDKPiL, gdzie był bliskim współpracownikiem Róży Luksemburg; działał także w socjaldemokracjach niemieckiej i rosyjskiej oraz publikował w prasie lewicowej. W latach 1905–1906 był członkiem Centralnej Komisji Socjaldemokratycznych Związków Zawodowych w Warszawie. Uczestniczył w Warszawie w wydarzeniach rewolucji 1905 roku. Podczas I wojny światowej prowadził działalność pacyfistyczną w Szwajcarii i Szwecji. Nawiązał wówczas współpracę z przebywającym na emigracji Leninem; był jednym z pośredników między kierownictwem partii bolszewickiej a niemieckim Sztabem Generalnym. Po rewolucji październikowej przybył do Rosji, gdzie został jednym z organizatorów sowieckiej dyplomacji. W 1918 jako "lewicowy komunista" przeciwnik pokoju brzeskiego. W 1918 i 1919 w Niemczech pomagał organizować Komunistyczną Partię Niemiec oraz planował rewolucję komunistyczną w Niemczech. Był zwolennikiem utworzenia wspólnej platformy komunistów oraz nacjonalistów niemieckich przeciwko francuskim wojskom okupacyjnym w Nadrenii. Następnie został aresztowany przez Niemców.

Wraz z żoną odzyskał wolność 15 marca 1920 w toku wymiany za Henryka Gorzechowskiego i jego małżonkę. W 1920 r. Radek powrócił do Rosji. Pracował w Kominternie oraz jako dziennikarz w prasie radzieckiej, reprezentując półoficjalne stanowisko bolszewickie w sprawach międzynarodowych. Od stycznia 1922 r. przebywał w Berlinie. Jako zaufany człowiek Lenina był zaangażowany w podpisanie w Rapallo (16 kwietnia 1922 r.) porozumienia pomiędzy Rosją i Niemcami. Od 1923 zwolennik Lwa Trockiego i Opozycji Lewicowej, po umocnieniu się władzy Józefa Stalina został w 1927 wykluczony z partii jako trockista. W latach 1927–1929 poza partią, zesłany. W 1929 ogłosił zerwanie z trockizmem, samokrytykę, powrócił do łask. Doradca Stalina ds. polityki międzynarodowej. W 1934 z oficjalną wizytą w Polsce. Jako utalentowany, ale cyniczny dziennikarz gromił swoich dawnych towarzyszy i innych wrogów Stalina, żądając dla nich kary śmierci. Autor panegiryku "Architekt społeczeństwa socjalistycznego", był jednym z pierwszych głosicieli kultu jednostki Stalina. We wrześniu 1936 ponownie aresztowany, osądzony w tzw. procesie siedemnastu ("paralelnego centrum trockistowskiego"). Wypełniał wszelkie polecenia śledczych i "w nagrodę" został skazany tylko na 10 lat łagru, gdzie w 1939 został zabity przez więźniów kryminalnych (tzw. urków).