Józef Dowbor-Muśnicki (ur. 25 października 1867 w Garbowie koło Sandomierza, zm. 26 października 1937 w Batorowie koło Poznania) – generał lejtnant Armii Imperium Rosyjskiego i generał broni Wojska Polskiego, naczelny dowódca Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim.

Urodził się 25 października 1867 w majątku Garbów koło Sandomierza w rodzinie Romana Muśnickiego, który był właścicielem Garbowa, pochodzącego z litewskiego rodu Dowborów (Daubor) osiadłego od XVII w. w sandomierskim, herbu Przyjaciel oraz Antoniny z Wierzbickich. Był młodszym bratem Konstantego, także generała lejtnanta. Naukę rozpoczął w gimnazjum w Radomiu, jednak w wieku 14 lat wstąpił do korpusu kadetów w Petersburgu, a następnie został uczniem konstantynowskiej szkoły wojskowej, którą ukończył w 1888 jako podporucznik.

W latach 1899–1902 studiował w rosyjskiej Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu.

I wojna światowa

W momencie wybuchu wojny, w 1914, został awansowany do stopnia pułkownika i objął stanowisko szefa sztabu dywizji piechoty. Brał udział w bitwie przasnyskiej dowodząc 14 Pułkiem Strzelców Syberyjskich (dowódca pułku od 7(29?).11.1914 - 11.09.1915), podczas przeprawy przez Orzyc we wsi Stary Podoś został ciężko ranny i wyjechał na leczenie do Moskwy[2]. Za postawę podczas bitwy został przez Anglików odznaczony Orderem Łaźni[3]. Walczył na froncie austriackim, w 1916 dowódca 123 i 38 Dywizji Piechoty, w okresie kwiecień – lipiec 1917 dowódca XXXVIII Korpusu Armijnego. Brał udział w bitwach pod Jarosławiem, Warszawą i Łodzią. W 1917 otrzymał awans na generała lejtnanta. Gdy w Rosji wybuchła rewolucja lutowa oddał się do dyspozycji Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego w Rosji, który mianował go w ostatnich dniach lipca 1917 dowódcą I Korpusu Polskiego w Rosji.

Gen. Dowbor – Muśnicki ogłosił neutralność wobec walk wewnętrznych w porewolucyjnej Rosji. Jednak kiedy I Korpus został zaatakowany przez oddziały Gwardii Czerwonej na początku lutego 1918 przystąpił do walki, odniósł kilka zwycięstw, z których najważniejsze to zdobycie Bobrujska i osadzenie się w jego twierdzy. W pokoju brzeskim bolszewicka Rosja odstąpiła zdobyty przez Polaków Bobrujsk Niemcom. Dowbor-Muśnicki nie uzyskawszy poparcia od Rady Regencyjnej został zmuszony do złożenia broni. Po tym wydarzeniu, powrócił do Polski i zamieszkał w Staszowie pod Sandomierzem.

Powstanie wielkopolskie

Mundur gen. J. Dowbor-Muśnickiego, dowódcy Armii Wielkopolskiej, ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

W dniu 6 stycznia 1919 otrzymał wezwanie od Naczelnej Rady Ludowej do objęcia dowództwa nad powstaniem wielkopolskim. Muśnicki udał się najpierw do Warszawy, gdzie odbył rozmowę z Józefem Piłsudskim, który potwierdził nominację NRL, a następnie do Poznania, gdzie przybył 8 stycznia. Oficjalnie stanowisko dowódcy przejął od mjr Stanisława Taczaka 16 stycznia. Kontynuował on organizację Armii Wielkopolskiej ("Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim") wprowadzając m.in. obowiązkową służbę wojskową i powołując pod broń 11 roczników rekrutów, dzięki czemu udało mu się stworzyć blisko 100-tysięczną armię. Dążył do apolityczności wojska odsuwając od wpływu na decyzje oficerów o radykalnych poglądach oraz likwidując rady żołnierskie. Jako dowódca popierał idee rozszerzenia powstania na Pomorze i ofensywę w kierunku Gdańska, sprzeciwiając się jednocześnie uszczuplaniu Armii Wielkopolskiej poprzez posyłanie oddziałów na wschód. W marcu 1919 został awansowany na generała broni. Następnie przeprowadził proces integracji Armii Wielkopolskiej z resztą WP, pozostając faktycznym jej dowódcą jako dowódca Frontu Wielkopolskiego.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej oddał się do dyspozycji Piłsudskiego, który chciał, aby przejął od gen. Wacława Iwaszkiewicza, jego dawnego podwładnego, dowództwo armii południowej pod Lwowem. Dowbor odmówił, bowiem cenił Iwaszkiewicza. W kwietniu 1920 odmówił przyjęcia stanowiska dowódcy 4 Armii, a w sierpniu tego roku stanowiska dowódcy Frontu Południowego wobec czego w dniu 6 października 1920 przeniesiony został do rezerwy, a z dniem 31 marca 1924 w stan spoczynku

Pełniąc funkcje dowódcze w Poznaniu urzędował w budynku przy placu Działowym; miał też własne, dwupokojowe mieszkanie przy ul. Mylnej 15. W końcu marca 1920 osiadł w Lusowie, a następnie w Batorowie koło Poznania. Jako zwolennik apolitycznej armii, podczas zamachu majowego opowiedział się przeciw puczowi. Zmarł 26 października 1937 w Batorowie, a został pochowany w Lusowie.

Miał 4 dzieci:

• Giedymin Dowbor-Muśnicki
• Olgierd Dowbor-Muśnicki
• Janina Dowbor-Muśnicka
• Agnieszka Dowbor-Muśnicka

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 18 grudnia 1998 postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego "w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej")
• Order Wojenny św. Jerzego IV klasy (1915, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Włodzimierza III klasy (1913, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Włodzimierza z Mieczami IV klasy (1906, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny z Mieczami I klasy (1916, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny z Mieczami II klasy (1906, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny z Mieczami III klasy (1905, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny IV klasy (1905, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Stanisława z Mieczami I klasy (1916, Imperium Rosyjskie}
• Order św. Stanisława z Mieczami II klasy (1905, Imperium Rosyjskie)
• Order św. Stanisława z Mieczami III klasy (1905, Imperium Rosyjskie)
• Order Łaźni (Wielka Brytania)
• Order Korony Włoch III klasy (Włochy)
• Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
• Krzyż Wojenny II klasy (Łotwa)
• Order Podwójnego Smoka 3. stopnia III klasy (Chiny)
• Medal Międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”