Dr Joseph Paul Goebbels (ur. 29 października 1897 w Rheydt, zm. 1 maja 1945 w Berlinie) – niemiecki minister propagandy i oświecenia publicznego w rządzie Adolfa Hitlera, członek ścisłego kierownictwa partii narodowosocjalistycznej, w ostatnich dniach życia kanclerz Rzeszy. Jeden z najbliższych współpracowników oraz doradców Adolfa Hitlera.

Biografia

Goebbels urodził się w Rheydt, mieście przemysłowym na południe od Mönchengladbach na obrzeżach Zagłębia Ruhry w rodzinie katolickiej; jego ojciec był urzędnikiem zakładowym, natomiast matka była robotnicą rolną. Goebbels miał czworo rodzeństwa: Hansa (1893–1947), Konrada (1895–1949), Elisabeth (1901–1915) oraz Marię (urodzona w 1910, później wyszła za mąż za niemieckiego reżysera Maksa M. Kimmicha). Uczęszczał do gimnazjum katolickiego. Po jego ukończeniu w 1916 zdał egzamin na studia. Miał zdeformowaną prawą nogę, co było następstwem zespołu stopy końsko-szpotawej lub zapalenia szpiku. William L. Shirer, który był dziennikarzem w Berlinie w latach 30. i znał dobrze Goebbelsa, napisał w książce "Powstanie i upadek Trzeciej Rzeszy" (1960), że deformacja była następstwem ataku zapalenia szpiku kostnego w dzieciństwie oraz nieudanej operacji przy próbie leczenia schorzenia. Goebbels nosił metalową obręcz oraz specjalne buty z powodu krótszej nogi, lecz mimo to kuśtykał przy poruszaniu się. Został odrzucony przy poborze do służby wojskowej podczas I wojny światowej. Potem sam czasem przedstawiał się jako weteran wojenny, a swoje niedomaganie tłumaczył raną wojenną.

Uczęszczał do niemieckiej szkoły z internatem prowadzonej przez franciszkanów w Bleijerheide, przedmieściu Kerkrade w Holandii. Studiował literaturę i filozofię na Uniwersytetach w Bonn, Würzburgu, Freiburgu oraz Heidelbergu, gdzie napisał pracę doktorską na temat XIX-wiecznego pisarza romantycznego Wilhelma von Schütza. Dwaj profesorowie, którzy mieli na niego największy wpływ, Friedrich Gundolf oraz opiekun doktoratu w Heidelbergu, Max Freiherr von Waldberg, byli Żydami. Jego inteligencja oraz polityczna przebiegłość była zazwyczaj doceniana także przez jego wrogów.

W 1921 roku uzyskał doktorat w dziedzinie literatury na uniwersytecie w Heidelbergu. Od 1922 był związany z ruchem nazistowskim jako publicysta i dziennikarz. Podobnie jak inni prominentni działacze III Rzeszy, kontakt z NSDAP nawiązał w 1923 roku, podczas kampanii oporu wobec francuskiej okupacji Zagłębia Ruhry. Hitler, uwięziony po nieudanym puczu monachijskim w listopadzie 1923 r., pozostawił partię bez przywódcy, a gdy 27-letni Goebbels wstąpił do partii w końcu 1924 roku, największy wpływ na jego rozwój polityczny miał Gregor Strasser, przywódca antykapitalistycznego skrzydła NSDAP. W lutym 1926 r. Hitler, po zakończeniu pracy nad książką "Mein Kampf", wykonał nagły powrót do spraw partii i wezwał około 60 gauleiterów i innych działaczy, w tym Goebbelsa, na spotkanie w Bambergu, w podlegającej Juliusowi Streicherowi Frankonii, gdzie wygłosił dwugodzinną mowę, odrzucając program polityczny "socjalistycznego" skrzydła partii. Dla Hitlera prawdziwym wrogiem narodu niemieckiego byli zawsze Żydzi, a nie kapitaliści. Goebbels był gorzko rozczarowany. "Czuję się zdruzgotany", napisał. Był przerażony określeniem przez Hitlera socjalizmu jako "żydowskiego stworzenia", oświadczeniem, że Związek Radziecki musi zostać zniszczony i deklaracją, że własność prywatna nie będzie przywłaszczona przez rząd nazistowski. "Już nie w pełni wierzę w Hitlera. To jest straszna rzecz: moje wewnętrzne wsparcie dla niego zniknęło".

Jednakże Hitler poznał się na talentach Goebbelsa. W kwietniu ściągnął go do Monachium, wysłał po niego na dworzec własny samochód i udzielił mu długiej prywatnej audiencji. Hitler skrytykował Goebbelsa za jego poparcie dla "socjalistycznego" kierunku, ale zaproponował "czyste konto", o ile Goebbels zaakceptuje jego przywództwo. Goebbels całkowicie skapitulował, odpłacając Hitlerowi pełną i niezmienną lojalnością do końca życia. "Kocham go... On ma wszystko przemyślane", pisał później, "Taki błyskotliwy umysł musi być moim przewodnikiem", "Adolf Hitler, kocham cię, bo jesteś tak wielki i prosty zarazem, co czyni cię geniuszem". Fest pisze: "Od tego momentu poddał on całe swoje istnienie Hitlerowi, świadomie eliminując wszystkie zahamowania zrodzone z rozumu, wolnej woli i szacunku dla samego siebie." Jeszcze w 1926 r. w nagrodę za oddanie Hitler postawił go na czele okręgu berlińskiego partii jako gauleitera Berlina a w 1928 roku został wybrany na posła do Reichstagu. Od kwietnia 1930 roku kierował propagandą NSDAP. Założone przez niego czasopismo "Der Angriff", organ prasowy partii nazistowskiej w Berlinie, wydawane było do 1933 roku. W wyniku jego sugestii Hitler zaczął używać tytułu Führer.

Po przejęciu władzy przez Hitlera w 1933 roku, Goebbels objął urząd ministra propagandy, oświecenia publicznego i informacji. Był znakomitym polemistą i mówcą. Odegrał znaczącą rolę w upowszechnianiu ideologii nazistowskiej oraz tworzeniu i umacnianiu państwa totalitarnego poprzez prowokacje, kłamstwa, parady i starannie wyreżyserowane wiece. Kreował Hitlera na wodza i umiejętnie podsycał wokół niego kult jednostki. W tym celu posługiwał się radiem i filmem, a monopolowi informacji zawdzięczał możliwość dowolnego kształtowania nastroju społecznego. Goebbels, pisząc takie rozprawy jak "Druga rewolucja" i "Lenin czy Hitler", odkrył swój talent agitatora. Ujawniła się także, dotychczas skrywana, jego fascynacja przemocą. "Historia", mówił, "toczy się na ulicy" - w pracy z lokalnymi liderami SA celowo prowokował bójki uliczne, często z użyciem broni palnej. "Strzeżcie się, psy", pisał, "gdy diabeł jest we mnie, nie ograniczycie go ponownie". Po klęsce pod Stalingradem powierzono mu zadanie przygotowania narodu niemieckiego do "wojny totalnej". Od 1944 roku pełnił funkcję pełnomocnika Rzeszy ds. totalnej mobilizacji i komisarza obrony Berlina, co sprawiło, że stał się trzecim, po Hitlerze i Heinrichu Himmlerze, najważniejszym dygnitarzem w Rzeszy.

Wszelkie przejawy niemieckiej kultury starał się podporządkować ideologii nazistowskiej, czemu służyła utworzona przez niego w 1933 roku Izba Kultury Rzeszy. W końcowym okresie wojny opowiadał się za kontynuowaniem walki bez względu na ofiary wśród ludności cywilnej. Fanatyczny nazista – wprowadził 60-godzinny tydzień pracy, zakazał wszelkich form rozrywki, wymagał poświęcania życia dla Führera i dobra Rzeszy.

W kwietniu 1945 roku postanowił się przenieść wraz z rodziną do bunkra Hitlera. W testamencie politycznym Hitler wyznaczył go na swojego następcę na stanowisko kanclerza Rzeszy. Dlatego też przez kilka godzin po śmierci Hitlera zajmował formalnie urząd kanclerza Rzeszy. 1 maja 1945 roku zabił swoją żonę Magdę, która uprzednio połknęła kapsułkę z cyjankiem, strzelając jej w tył głowy. Przed tym zamordowane zostały przez nią i dr. Stumpfeggera sześcioro jej dzieci (źródła historyczne mówią, że podano im cukierki z cyjankiem): Helga (12 lat), Hildegarda (11 lat), Helmut (9 lat), Hedwiga (8 lat), Holdine (7 lat), Heidrun (4 lata). Następnie Goebbels sam popełnił samobójstwo ok. godziny 20:30 (część źródeł historycznych mówi, że samobójstwo popełnił w ogrodzie przed bunkrem kancelarii Rzeszy). Wszystkie ich dzieci nosiły imiona zaczynające się od litery "H" na cześć Adolfa Hitlera. 4 maja 1945 w małej miejscowości między Berlinem a Bernau ciało Goebbelsa (wraz z nim były tam zwłoki jego pięciorga dzieci i żony) rozpoznał Hans Fritzsche, komentator radiowy.

Osobistym adiutantem Goebbelsa był Günther Schwägermann.

Joseph Goebbels po wojnie został uznany za jednego z głównych zbrodniarzy wojennych.

Skład rządu Goebbelsa na podstawie testamentu Hitlera

• Joseph Goebbels – kanclerz Rzeszy (Reichskanzler)
• Martin Bormann – minister partii
• Arthur Seyss-Inquart – minister spraw zagranicznych