Zoja Aleksiejewna Fiodorowa ros. Зоя Алексеевна Фёдорова, ur. 21 grudnia 1907 w Petersburgu, zm. 10 grudnia 1981 w Moskwie) – radziecka aktorka filmowa. Zasłużona Artystka RFSRR (1965), laureatka dwóch Nagród Stalinowskich drugiego stopnia (1941, 1942). Matka aktorki Wiktorii Fiodorowej.

Zyskała powszechne uznanie w ZSRR filmach „Przyjaciółki” (1935), „Muzyka i miłość” (1940 r. - Nagroda Państwowa ZSRR 1944 r.), „Frontowe przyjaciółki” (1942 r. - Nagroda Państwowa ZSRR), „Ożenek” (1944 r.), „Stracone lato” (1962 r.), „Wesele w Malinówce” (1967 r.) „Moskwa nie wierzy łzom” (1979 r.) i innych. W grudniu 1946 roku była represjonowana (otrzymała wyrok 27 lat więzienia za szpiegostwo) i przebywała w Władimirskim Więzieniu do lutego 1955 roku.

Życiorys

Zoja Fiodorowa urodziła się 21 grudnia 1907 roku w Petersburgu, w rodzinie robotnika i gospodyni domowej. W 1918 roku rodzina przeprowadziła się do Moskwy, gdzie ojcu Zoji zaproponowano pracę w charakterze naczelnika paszportowej służby Kremla. Jeszcze w szkolnym okresie Zoja uczestniczyła w pracy kółka dramatycznego i marzyła o karierze aktorki, jednakże pod wpływem rodziców po ukończeniu szkoły podjęła pracę rachmistrzyni w sektorze ubezpieczeń państwowych. W 1928 roku Zoja Fiodorowa zaczęła studia teatralne pod kierunkiem Jurija Zawadskiego, a po ich zamknięciu kontynuowała naukę w uczelni przy moskiewskim Teatrze rewolucji, którą zakończyła w 1934 roku. W czasie studiów była zamężna z L.S. Wejclerem (1906-1965), później znanym teatralnym aktorem, do końca życia pracującym w Teatrze Dramatu i Komedii Na Tagance. W 1934 r. wyszłą za mąż za operatora filmowego Władimira Rapoportowa, które to małżeństwo trwało do 1939 roku. Po rozstaniu z Rapaportem spotykała się z lotnikiem Iwanem Kleszcziowym, który poległ w 1942 roku.

Będąc studentką Fiodorowa wystąpiła w filmie „Spotkany” (1932 r.), jednakże jej rola nie weszła o ostatecznie przyjętej wersji filmu. Dlatego za jej oficjalny debiut filmowy jest uważany film „Harmonia” (1934 r.).

Ogólnokrajową popularność Zoja Fiodorowa zyskała w 1936 r. po zagraniu jednej z głównych ról w filmie „Przyjaciółki”. Nawet areszt ojca w 1938 r. spowodowany sfabrykowanym oskarżeniem nie zaszkodził jej błyszczącej karierze - nadal powierzano jej główne role w filmach.

W 1945 r. Fiodorowa poznała amerykańskiego dyplomatę Jacksona Rogersa Tate, którego córkę - Wiktorię - urodziła 13 stycznia 1946 r. (Tate przedtem opuścił ZSRR; Tate później został Wiceadmirałem w USA). Usiłując ukryć fakt urodzenia dziecka którego ojcem był cudzoziemiec, aktorka pospiesznie wyszła za kompozytora Aleksandra Riazanowa, z orkiestrą którego występowała na początku lat 40.

Jednakże 27 grudnia 1946 r. Zoja Fiodorowa została aresztowana i po wstępnym pobycie na Łubiance i w Więzieniu Lefortowskim, otrzymała wyrok za szpiegostwo w wymiarze 25 lat łagru zaostrzonego reżimu (ze zmianą na Władimirskie Więzienie). Nadto orzeczono konfiskatę jej całego majątku i zsyłkę dla całej rodziny (członkowie rodziny zdrajcy Ojczyzny - obowiązywał dekret o członkach rodziny zdrajcy ojczyzny tzw. dekret o czesairach /czlienach siemii izmiennikow Rodiny/). Siostra Zoji Fiodorowej - Aleksandra - otrzymała wyrok dożywotniej zsyłki z dziećmi; siostra Marja - 10 lat łagru w Workucie, gdzie pracowała w wytwórni cegieł (zmarła przed odbyciem kary w 1952 roku - w fabryce cegieł była wyjątkowo wysoka śmiertelność osadzonych, ze względu na nagłe zmiany temperatury rzędu 100° C). Od 1947 roku jej córka Wiktoria Fiodorowa (zarazem córka Jacksona Rogersa Tate) żyła na zsyłce we wsi Połudino na południu Kazachstanu, razem z ciocią Aleksandrą i jej dziećmi Niną i Jurijem. Więzienie Zoja Fiodorowa opuściła w 1955 r., w trakcie masowej rehabilitacji osób osądzonych z przyczyn politycznych. W dniu 23 lutego 1955 roku Zoja Fiodorowa zamieszkała wspólnie z córką Wiktorią. Wkrótce potem wróciła do pracy w filmie. W 60. i 70. latach często występowała w filmach radzieckich, głównie w drugoplanowych, charakterystycznych rolach. W 1976 roku aktorce pozwolono odwiedzić USA, gdzie ona spotkała się z Jacksonem Tate. Po śmierci Tate’a w 1978 roku jeszcze dwukrotnie przyjeżdżała do USA do córki (która wyemigrowała do USA w 1975 roku). Wkrótce potem zaczęła gromadzić dokumenty niezbędne do wyjazdu do USA na stałe. 10 grudnia 1981 została zamordowana w swoim mieszkaniu wystrzałem w tył głowy z pistoletu Sauer przez nieznanego sprawcę.

Pochowana na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie.

Filmografia

• 1932 – Turbina 50 000(Встречный)
• 1934 – Гармонь
• 1935 – Лётчики
• 1935 – Przyjaciółki (Подруги)
• 1936 – Женитьба
• 1937 – Шахтёры
• 1937 – Большие крылья
• 1937 – На границе
• 1938 – Огненные годы
• 1938 – Człowiek z karabinem(Человек с ружьём)
• 1939 – Ночь в сентябре
• 1939 – Станица Дальняя
• 1939 – Wielki obywatel(Великий гражданин)
• 1940 – Muzyka i miłość(Музыкальная история)
• 1940 – Шестьдесят дней
• 1940 – На путях
• 1941 – Патриотка
• 1941 – Фронтовые подруги
• 1944 – Iwan Nikulin, rosyjski marynarz (Иван Никулин – русский матрос)
• 1944 – Свадьба
• 1956 – Своими руками
• 1956 – Медовый месяц
• 1956 – Девочка и крокодил
• 1957 – Поэт
• 1957 – Ленинградская симфония
• 1957 – Szukam mojej dziewczyny (Девушка без адреса)
• 1957 – Ночной патруль
• 1958 – Дело «Пёстрых»
• 1958 – Narzeczony z tamtego świata (Жених с того света)
• 1958 – Дружок
• 1959 – В нашем городе
• 1959 – Я Вам пишу
• 1961 – Сердце не прощает
• 1961 – Взрослые дети
• 1961 – Szkarłatne żagle(Алые паруса)
• 1962 – Szestnasta wiosna(Шестнадцатая весна)
• 1963 – Слепая птица
• 1963 – Ciotki na rowerach(Пропало лето)
• 1963 – Это случилось в милиции
• 1963 – Знакомый адрес
• 1964 – Хотите – верьте, хотите – нет
• 1964 – Bajka o zmarnowanym czasie (Сказка о потерянном времени)
• 1965 – Иностранка
• 1965 – Спящий лев
• 1965 – Operacja Y, czyli nowe przypadki Szurika (Операция «Ы» и другие приключения Шурика)
• 1965 – Стряпуха
• 1965 – Зелёный огонёк
• 1965 – Скверный анекдот
• 1965 – Дайте жалобную книгу
• 1965 – От семи до двенадцати
• 1966 – Формула радуги
• 1967 – Свадьба в Малиновке
• 1968 – Улыбнись соседу
• 1970 – Меж высоких хлебов
• 1970 – Uwaga, żółw!(Внимание, черепаха!)
• 1971 – Шельменко-денщик
• 1971 – Русское поле
• 1971 – За рекой – граница
• 1971 – Тени исчезают в полдень
• 1973 – По собственному желанию
• 1973 – Вот моя деревня…
• 1973 – Kordzik (Кортик) reż. Nikołaj Kalinin
• 1973 – Żółtodziób (Капля в море)
• 1974 – Врача вызывали?
• 1974 – Происшествие
• 1975 – Auto, skrzypce i pies Kleks (Автомобиль, скрипка и собака Клякса)
• 1978 – Живите в радости
• 1980 – Moskwa nie wierzy łzom (Москва слезам не верит)
• 1980 – Утренний обход
• 1984 – Перикола