Siemion Michajłowicz Budionny, ros. Семён Михайлович Будённый i (ur. 25 kwietnia 1883, zm. 26 października 1973) – rosyjski i radziecki dowódca wojskowy, kawalerzysta, dowódca 1. Armii Konnej, I zastępca komisarza obrony ZSRR, Główny Inspektor Ministerstwa Obrony ZSRR, Marszałek Związku Radzieckiego (1935), trzykrotny Bohater Związku Radzieckiego (1958, 1963, 1968), deputowany i członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR.

Życiorys

Urodził się 25 kwietnia 1883 (13 kwietnia według kalendarza juliańskiego) w chutorze Koziuryn koło Rostowa. W dzieciństwie pracował jako pasterz i robotnik rolny. W wojsku służył od 1903, w latach 1904–1905 uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. W 1907 jako najlepszy jeździec pułku wysłany do Petersburga do szkoły oficerów kawalerii na roczny kurs dla niższych stopni. Do 1914 służył w pułku dragonów.

W I wojnie światowej służył jako starszy podoficer na froncie niemieckim, austriackim i kaukaskim, m.in w Operacji Łódzkiej. Latem 1917 wraz z pułkiem przybył do Mińska, gdzie został wybrany przedstawicielem komitetu żołnierskiego pułku. Latem 1917 uczestniczył w rozbrojeniu wojsk korniłowskich w Orszy. Po bolszewickiej rewolucji październikowej wrócił nad Don, gdzie został wybrany członkiem miejscowego Komitetu Rad.

W lutym 1919 utworzył konny oddział Armii Czerwonej pod swoim dowództwem. Oddziałem przemianowanym 19 listopada 1919 na 1. Armię Konną, dowodził w latach 1919–1923, walcząc z wojskami gen. Piotra Wrangla nad Donem, w październiku-listopadzie 1919 pokonując kozackie korpusy generałów Konstantina Mamontowa i Andrieja Szkury i zwyciężając Siły Zbrojne Południa Rosji gen. Antona Denikina pod Woroneżem i Kastorną. W wojnie polsko-bolszewickiej 1920 jego armia nacierała w kierunku południowym, na Lwów, między innymi 17 sierpnia 1920 stoczyła krwawą bitwę z Orlętami Lwowskimi pod Zadwórzem. Została następnie powstrzymana i odparta przez oddziały polskie pod Zamościem i Komarowem. Jego armia konna słynęła z ogromnego okrucieństwa, mordując ludność cywilną i urządzając pogromy Żydów na wschodnich kresach Polski.

W latach 1921–1923 był zastępcą dowódcy Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego, od 1923 zaś pomocnikiem ds. kawalerii głównodowodzącego Armią Czerwoną, w latach 1924–1937 był inspektorem kawalerii. W 1932 ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego. Od 1934 należał do KPZR.

We wrześniu 1935 został mianowany (jako jeden z pięciu dowódców) Marszałkiem Związku Radzieckiego. W przeciwieństwie do wielu innych dowódców rewolucyjnych, nie utracił zaufania Józefa Stalina. Jego kompetencje wojskowe są jednak podważane przez wielu historyków. Od 1937 do 1939 dowodził Moskiewskim Okręgiem Wojskowym, a od sierpnia 1940 był I zastępcą komisarza (ministra) obrony ZSRR.

W czasie II wojny światowej, był członkiem Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa, uczestniczył w obronie Moskwy, dowodził grupą wojsk rezerwy Stawki, następnie w okresie lipiec – sierpień 1941 był dowódcą Kierunku Południowo-Zachodniego, od września do października 1941 Frontu Rezerwowego, od kwietnia do maja 1942 głównodowodzącym Kierunku Północno-Kaukaskiego, a od maja do sierpnia 1942 Frontu Północno-Kaukaskiego.

Latem 1941, na żądanie Budionnego, dowództwo radzieckie przystąpiło do tworzenia nowych jednostek. Na koniec roku dodatkowo utworzono ok. 80 dywizji lekkiej kawalerii. Od stycznia 1943 dowodził kawalerią ZSRR.

Po II wojnie światowej, w latach 1947–1953 dodatkowo był zastępcą ministra rolnictwa, w następnych latach zaś był inspektorem kawalerii i Głównym Inspektorem Ministerstwa Obrony ZSRR.

Ośmiokrotnie deputowany do Rady Najwyższej ZSRR, a od 1938 członek Prezydium RN ZSRR.

Zmarł w wieku 90 lat, został pochowany przy ścianie Kremla na Placu Czerwonym w Moskwie. W jego pogrzebie uczestniczyła delegacja PRL z wiceministrem obrony narodowej gen. broni Józefem Urbanowiczem na czele.

Odznaczenia

• Medal "Złota Gwiazda" Bohatera Związku Radzieckiego – trzykrotnie (1 lutego 1958, 24 kwietnia 1963, 22 lutego 1968)
• Order Lenina – ośmiokrotnie (1935, 1939, 1943, 1945, 1953, 1958, 1958, 1973)
• Order Czerwonego Sztandaru – sześciokrotnie
• Order Suworowa I klasy
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy Azerbejdżańskiej SRR
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy Uzbeckiej SRR
• Medal 100-lecia urodzin Lenina
• Medal za Obronę Moskwy
• Medal za Obronę Sewastopola
• Medal za Obronę Odessy
• Medal za Obronę Kaukazu
• Medal za Zwycięstwo nad Japonią
• Medal za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (1945)
• Medal 20-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (1965)
• Medal jubileuszowy XX-lecia Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej (1938)
• Medal jubileuszowy 30-lecia Radzieckiej Armii i Marynarki Wojennej (1948)
• Medal 40-lecia Sił Zbrojnych ZSRR (1958)
• Medal 50-lecia Sił Zbrojnych ZSRR
• Medal 800-lecia Moskwy (1947)
• Medal 250-lecia Leningradu
• Krzyż św. Jerzego I, II, III i IV stopnia (Imperium Rosyjskie)
• Order Suche Batora – dwukrotnie (Mongolia)
• Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia)
• i inne

***

***