Małgorzata de Valois, La Reine Margot, franc. Marguerite de Valois (ur. 14 maja 1553, zm. 27 marca 1615), królowa Francji i Nawarry.

Młoda Margot

Małgorzata urodziła się w Château Saint-Germain-en-Laye przez braci była nazywana zdrobniale Margot. Była córką Henryka II i Katarzyny Medycejskiej. Jej trzej bracia byli kolejno królami Francji: Franciszek II, Karol IX i Henryk III. Jej siostra Elżbieta de Valois została trzecią żoną króla Hiszpanii - Filipa II.

Mimo że młoda Małgorzata była zakochana w Henryku, księciu de Guise, jej ambitna matka nie chciała pozwolić, aby Gwizjusze objęli kontrolę nad Francją i sprzeciwiała się temu wybrankowi. Zamiast tego planowała wydać ją za Don Carlosa - syna Filipa II, ale z planów tych nic nie wyszło. Prowadzono także rozmowy z Dom Sebastianem z Portugalii, ale i one spełzły na niczym. Ostatecznie Margot miała poślubić Henryka Burbona (późniejszego Henryka IV), syna protestanckiej królowej Nawarry - Joanny d'Albret i Antoniego de Burbon, księcia Vendôme. Małżeństwo to było pomyślane jako zacieśnienie więzów rodzinnych pomiędzy rodami panującymi oraz pogodzenie hugenotów z katolikami. Mimo że matka Henryka Joanna sprzeciwiała się małżeństwu, to szlachta nawarska gorąco je popierała i dzięki temu doszło do jego zaaranżowania. Joanna d'Albret zmarła, zanim doszło do ślubu.

Ślub

18 sierpnia 1572 Małgorzata poślubiła Henryka, który po śmierci matki został królem Nawarry. Pan młody jako hugenot pozostawał poza kościołem przez większość ślubu. Odnotowano także, że nupturienci nie spoglądali na siebie tylko na wprost, co świadczyło o tym, by było to małżeństwo z miłości. Kiedy kardynał zapytał Małgorzatę, czy wyraża wolę wstąpienia w związek małżeński, ona nic nie odpowiedziała. Dopiero jej brat Karol IX położył rękę na jej głowie zmuszając ją tym samym do skinienia na "tak"[potrzebne źródło].

6 dni po ślubie w dzień św. Bartłomieja Katarzyna Medycejska przygotowała przy pomocy katolików słynną rzeź hugenotów (zobacz: Noc św. Bartłomieja), którzy przybyli na ślub do Paryża. Masakra ta cechowała się taką brutalnością, że nawet Iwan Groźny słynący z okrucieństwa ją potępił.

Małżeństwo na odległość

Po ślubie i panującym po nim zamieszaniu Henryk uciekł do Nawarry zostawiając swoją nowo poślubioną w Paryżu. Pod kontrolą swojego brata króla Henryka III Małgorzata stała się więźniem we własnym domu. Ostatecznie pozwolono jej wrócić do męża. Przez następne 3 i pół roku Margot i jej mąż prowadzili skandaliczne życie. Obydwoje obnosili się ze swymi kochankami i często kłócili. Po przebytej chorobie w 1582 Małgorzata wróciła do brata we Francji. Ale Henryk III oburzony jej prowadzeniem się i nieobyczajnym życiem zmusił ją do opuszczenia swojego pałacu.

Niemoralna królowa

Po długich negocjacjach wróciła do Nawarry i spotkała się tam z bardzo chłodnym przyjęciem. W tym czasie staje także na czele spisku mającego na celu przejęcie jednej ze swoich posiadłości, które otrzymała w posagu, a mianowicie Agen. Po kilku miesiącach umacniania miasta i wznoszenia fortyfikacji obywatele Agen zbuntowali się przeciw Małgorzacie i zmusili ją do ucieczki na zamek w Carlat. W 1586 Henryk III uwięził Margot w Usson w Owernii gdzie spędziła 18 lat. W 1592 rozpoczęły się rozmowy na temat unieważnienia jej małżeństwa z Henrykiem Burbonem. Trwały one 7 lat, ale zakończyły się sukcesem dla Małgorzaty - mimo ustania małżeństwa nadal miała prawo do tytułu królewskiego.

W tym czasie Margot spisała swoje wspomnienia, które zostały opublikowane w 1658 wiele lat po jej śmierci. Zarówno piękna, jak i inteligentna Małgorzata miała wielu kochanków, wśród nich m.in. Józefa Bonifacego de La Mole, Jacques'a de Harlaya, Seigneur de Chanvallon i Bussy'ego d'Amboise.

Ostatnie dni

Pod koniec życia urok osobisty Małgorzaty przyblakł, żyła w stanie bliskim ubóstwa, gnębiona przez wierzycieli. Po pogodzeniu się z byłym mężem i jego drugą żoną, Marią Medycejską, wróciła do Paryża i stała się mecenasem sztuki i opiekunką ubogich. Zajmowała się także wychowaniem wszystkich dzieci Henryka IV.

Zmarła w Paryżu 27 marca 1615 i została pochowana w kaplicy Walezjuszów. Tysiące ludzi opłakiwało śmierć królowej i ostatniego przedstawiciela dynastii Walezjuszów.

Postać Małgorzaty de Valois w kulturze

Życie Małgorzaty stało się podstawą do napisania przez Alexandre'a Dumasa powieści pod tytułem Królowa Margot (La Reine Margot). Została ona zekranizowana wiele razy i przez różnych reżyserów. Do najbardziej znanych ekranizacji należy film z 1954 r. w reżyserii Jeana Dreville'a z Jeanne Moreau w roli tytułowej i 40 lat późniejszy w reżyserii Patrice'a Chéreau z Isabelle Adjani. Także opera zainteresowała się postacią Małgorzaty, Giacomo Meyerbeer na podstawie wydarzeń Nocy św. Bartłomieja skomponował operę Hugenoci. Odniesienie do Małgorzaty de Valois odnajdujemy też w powieści Michała Bułhakowa Mistrz i Małgorzata - tytułowa Małgorzata ma być potomkinią Małgorzaty de Valois.

Przodkowie

 

                Karol d'Angoulême                 Franciszek I Walezjusz                         Ludwika Sabaudzka                 Henryk II Walezjusz                               Ludwik XII                 Klaudia de Valois                         Anna Bretońska                 Małgorzata de Valois                                     Piero II de' Medici                 Lorenzo II di Piero de' Medici                         Alfonsina Orsini                 Katarzyna Medycejska                               Jan III                 Madeleine de la Tour                         Joanna de Burbon-Vendôme              

Zobacz też