Katarzyna Medycejska, wł. Caterina Maria Romola di Lorenzo de' Medici (ur. 13 kwietnia 1519 we Florencji, zm. 5 stycznia 1589 w Blois) – księżna z rodu włoskich Medyceuszy. Żona delfina, a następnie króla Francji Henryka II z dynastii Walezjuszów.

Dzieciństwo

Urodziła się we Florencji, we Włoszech. Była córką Lorenza II Medyceusza, księcia Urbino, oraz Madeleine de la Tour (córki hrabiego Owernii Jana III i Joanny de Burbon-Vendôme). Jej wujem był sam papież Klemens VII.

Katarzyna od najwcześniejszych lat była sierotą. Jej matka zmarła przy połogu, a ojciec w trzy tygodnie później na syfilis.

Nie grzeszyła urodą – miała wyłupiaste oczy. Nadrabiała to jednak swoim zamiłowaniem do balów, polowań, wypraw konnych i wszelkich zabaw.

Małżeństwo

28 października 1533 w Marsylii, w wieku zaledwie 14 lat, została wydana za mąż za Henryka de Valois, księcia Orleanu. Był on młodszym z synów króla Francji Franciszka I (starszym był Franciszek III Bretoński, książę Bretanii i delfin francuski).

Bardzo kochała swego męża, ale bez wzajemności. Już w rok po ślubie Henryk rozpoczął długi romans z Dianą de Poitiers i przez 25 lat Katarzyna żyła w cieniu królewskiej metresy. Diana była zarazem kochanką, przyjaciółką i zaufaną powiernicą Henryka, który darzył ją prawdziwą miłością aż do swojej śmierci.

Katarzyna była lubiana na dworze, również przez swojego teścia Franciszka I. Aby móc uczestniczyć z nim w polowaniu, wymyśliła specjalny styl jazdy konnej – odtąd popularna stała się jazda na tzw. damskim siodle.

Często jednakże doznawała afrontów z racji swojego niskiego urodzenia – co prawda jej wujkiem był sam papież, ale jednak pochodziła z rodziny kupieckiej.

Królowa i regentka

W 1536 delfin Franciszek III Bretoński zmarł i Henryk odziedziczył jego tytuł. W 1547 zaś, po śmierci swego ojca, Henryk został królem Francji jako Henryk II.

Po śmierci męża w 1559, jako regentka, wywierała decydujący wpływ na politykę swych synów, kolejnych królów Francji: Franciszka II, Karola IX i Henryka III Walezego.

Jeszcze za życia Zygmunta Augusta Katarzyna zabiegała o uzyskanie tronu polskiego dla swego syna Henryka Walezego, szukając w Polsce sojusznika do walki z Habsburgami.

Jako gorliwa katoliczka, prowadziła zaciekłe wojny z kalwinami francuskimi, skupionymi wokół książąt Burbonów, potencjalnych dziedziców tronu francuskiego. Była inicjatorką tzw. nocy św. Bartłomieja (1572), w czasie której dokonano mordu na przywódcach hugenotów francuskich, ściągniętych podstępnie do Paryża na ślub jej córki Małgorzaty de Valois z Henrykiem Nawarskim. Zginęło wtedy ok. 3 tys. osób.

Sprawowała mecenat nad kulturą i sztuką, zwłaszcza architekturą. Powszechnie znana jako protektorka Nostradamusa, który przewidział śmierć jej męża i dzieci.

Dzieci

Katarzyna została matką 10 dzieci (w tym 3 królów Francji oraz 3 żon władców europejskich):

• Franciszka II (króla Francji),
• Karola IX (króla Francji),
• Henryka III (w latach 1573-1574 króla Polski jako Henryk Walezy, a następnie króla Francji),
• Elżbiety (żony króla Hiszpanii Filipa II),
• Klaudii (żony księcia Lotaryngii Karola III),
• Małgorzaty (żony króla Nawarry Henryka III, a następnie króla Francji Henryka IV),
• Franciszka Herculesa (księcia Andegawenii),
• Ludwika (zmarłego w wieku niemowlęcym),
• Wiktorii i Joanny (bliźniaczek zmarłych w dzieciństwie).