Ilja Grigorjewicz Erenburg, (ros. Илья́ Григо́рьевич Эренбу́рг; ur. (14) 26 stycznia1891 w Kijowie, zm. 31 sierpnia 1967 w Moskwie) – rosyjski pisarz, publicysta, poeta.

Życiorys

Pochodził z kupieckiej zasymilowanej rodziny żydowskiej. W gimnazjum zaprzyjaźnił się z Nikołajem Bucharinem i w wieku 14 lat wstąpił do partii bolszewickiej. W 1908aresztowany, spędził w więzieniu osiem miesięcy. Wyjechał do Francji, gdzie wydał pierwsze tomiki wierszy. Do rewolucji październikowej początkowo odniósł się wrogo, ale w 1923 został korespondentem radzieckiej gazety "Izwiestija" na Zachodzie, stając się częścią establishmentu. W latach 1936-1939 korespondent wojenny w Hiszpanii. W latach 1941-1945 korespondent wojenny na froncie wschodnim. Jako pisarz i publicysta cieszący się dużym autorytetem na Zachodzie wspierał propagandę państwową, tuszując zbrodnie reżimu. W 1944 wchodził w skład komisji rządowej (tzw. komisja Burdenki), która stwierdziła, że zbrodni katyńskiej dokonali Niemcy. Dwukrotny laureat Nagrody Stalinowskiej - w 1942 za Upadek Paryża i w 1948 zaBurzę.

Erenburg najbardziej jest znany obecnie z powieści, będących pamfletami na współczesne czasy i obrazujące tragikomiczne niedostosowanie jednostki do dążącego do uniformizacji świata: Julio Jurenito (1922), Miłość Joanny Ney (1924),Rwacz (1925), Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca (1928), socrealistyczny Dzień wtóry (1934). Po powrocie z Francji napisał Upadek Paryża (1941). Tytuł jego krytykującej stalinizm powieści Odwilż (1954-1956) stał się nazwą okresu w historii ZSRR, a także PRL. W ostatnich latach życia napisał sześciotomową autobiografięLata, ludzie, życie (siódmy tom nie ukończony).

W Niemczech jest do dziś oskarżany o wzywanie do odwetowych masakr cywilów wPrusach Wschodnich w 1944. Brytyjski historyk Antony Beevor w jednej ze swoich książek cytuje jego apel, rozpowszechniany pośród żołnierzy 4 Armii Pancernej, jako przedruk z Krasnoj Zwiezdy: "Nie licz dni, nie licz kilometrów, licz jedynie trupy Niemców, które zabiłeś. Zabijaj Niemców - o to modli się twoja matka. Zabijaj Niemców - do tego wzywa cie Rosja. Nie wahaj się. Nie przepuszczaj okazji. Zabijaj." W rzeczywistości może jednak chodzić o hitlerowską fałszywkę.

W Polsce wielokrotnie drukowany i wznawiany od pierwszego wydania Niezwykłych przygód Julio Jurenity... w 1924 (powieść poprzedzona została wstępem Juliusza Kadena-Bandrowskiego). Na język polski przełożono praktycznie całą jego twórczość.

Erenburg w roku 1925

Twórczość

(w wyborze)

• 1918 Modlitwa za Rosję (W godzinę śmierci)
• 1919 Ogień
• 1922 Niezwykłe przygody Julio Jurenito i jego uczniów
• 1922 Życie i śmierć Nikołaja Kurbowa
• 1922 Portrety poetów rosyjskich
• 1923 Trust D.E.
• 1925 Rwacz
• 1927 W przechodniej uliczce
• 1928 Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca
• 1934 Dzień wtóry
• 1935 Jednym tchem
• 1936 Gdzie rozejm nie sięga
• 1941-1942 Upadek Paryża
• 1942-1944 Wojna
• 1947 Burza
• 1952 Dziewiąta fala
• 1954-1956 Odwilż
• 1960-1965 Ludzie, lata, życie

Przypisy

↑ Antony Beevor, Stalingrad, Warszawa 2000.

Bibliografia

• E. Zarzycka-Bérard: Burzliwe życie Ilii Erenburga. Rosyjski los, żydowskie szczęście. tłum. A. Kozak. Warszawa Iskry 2002, ISBN 83-207-1678-0

***