Gavrilo Princip (ur. 25 lipca 1894, zm. 28 kwietnia 1918) – serbski (określający się jako Jugosłowianin) nacjonalista z Bośni, członek niewielkiej organizacji Młoda Bośnia, powiązanej z serbską organizacją terrorystyczną Czarna Ręka.

Młodość

Był synem listonosza, miał ośmioro rodzeństwa. Szóstka z nich zmarła w dzieciństwie.

W następnych latach wyjechał na naukę do Sarajewa. W 1908 został wraz z kilkoma kolegami wyrzucony z miejscowego gimnazjum za zorganizowanie antyaustriackiej manifestacji. Później wyjechał do Serbii, gdzie w Belgradzie ukończył studia i nawiązał kontakty z grupą jugosłowiańskich nacjonalistów, należących do terrorystycznej siatki Młodej Bośni. Na drodze selekcji został wybrany do udziału w zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, ponieważ lepiej strzelał. Na początku czerwca wraz z kilkoma innymi zamachowcami został przerzucony przez austro-węgierską granicę i udał się do Sarajewa.

Zamach na arcyksięcia Ferdynanda

28 czerwca 1914 w Sarajewie dokonał udanego zamachu na samochód z austriackim następcą tronu, arcyksięciem Franciszkiem Ferdynandem i jego małżonką Zofią von Chotek, strzelając do nich z pistoletu Browning M1910 kalibru 7,65 mm o numerze seryjnym 19074, który do dziś można obejrzeć w Heeresgeschichtliches Museum w Wiedniu. Zabójstwo arcyksięcia stało się pretekstem do wybuchu I wojny światowej, którą 28 lipca 1914 Austro-Węgry wypowiedziały Serbii.

Princip został ujęty bezpośrednio po zamachu, a podjęta przez niego próba samobójstwa przez połknięcie cyjanku nie powiodła się, gdyż źle przechowywana trucizna zwietrzała i nie zadziałała, a zamachowiec po jej zażyciu niemal natychmiast ją zwymiotował. W procesie w Sarajewie w 1914 roku został skazany na 20 lat ciężkiego więzienia - ze względu na młody wiek nie mógł zostać skazany na śmierć. W grudniu 1914 został osadzony w twierdzy w Terezinie wraz z dwoma członkami organizacji Czarna Ręka skazanymi za zamach w Sarajewie.

Z powodu ciężkich warunków w celi, zimna i wilgoci Princip zachorował na gruźlicę kości i zmarł 28 kwietnia 1918 o 18:30 w pokoju nr 33, w sektorze 13 więziennego szpitala. Tuż przed śmiercią na ścianie obok swojego łóżka wyrył napis Nasze duchy będą się błąkać po Wiedniu i straszyć jaśniepanów. Jego dwaj towarzysze zmarli jeszcze wcześniej. Ciało ekshumowano 2 czerwca 1920 i przewieziono do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

Ocena postępowania

W królewskiej, a później komunistycznej Jugosławii został okrzyknięty narodowym bohaterem. Jego imieniem nazywano główne ulice miast, mosty i szkoły. Po rozpadzie kraju jego prestiż zmalał. Nazwano go terrorystą i serbskim nacjonalistą. Do dziś przez wielu Serbów jest czczony jako bohater narodowy.