Erich Maria Remarque, właśc. Erich Paul Remark (ur. 22 czerwca 1898 wOsnabrück, zm. 25 września 1970 w Locarno) – niemiecki pisarz, weteran I wojny światowej. Do jego najwybitniejszych dzieł należą powieści Na Zachodzie bez zmian iŁuk triumfalny.

Życie i twórczość

Urodził się jako Erich Paul Remark w Osnabrück, jego rodzicami byli Peter Franz Remark i Anna Maria Stallknecht. Od listopada 1922 używał drugiego imienia Maria, a od 1924 nazwiska Remarque. Francuską pisownię swojego nazwiska mógł tłumaczyć francuskimi przodkami, którzy z powodu analfabetyzmu nie umieli poprawnie zapisać swojego nazwiska. Edukację zaczął jako sześciolatek w przykościelnej szkole, po pięciu latach nauki przeniósł się do Johannisschule. Zawsze był jednym z najlepszych uczniów. Kontynuował naukę na Uniwersytecie Münster. Swoją karierę pisarską rozpoczął w wieku 16 lat; pisał eseje, wiersze i zaczął pisać swoją pierwszą powieść, którą ukończył i wydał w 1920 roku jako Dom marzeń (Die Traumbude). Okazała się ona niepowodzeniem.

W wieku 18 lat został wysłany jako żołnierz na front podczas I wojny światowej. Walczył na froncie zachodnim we Flandrii w Belgii. 12 czerwca 1917 został przeniesiony na front wschodni. 31 lipca 1917 roku w pierwszym dniu bitwy pod Passchendaele odniósł pięć postrzałów (w szyję, nogę oraz prawe ramię). W szpitalu spędził 15 miesięcy i nigdy już nie wrócił na front.

Po wojnie przez dwa lata był wiejskim nauczycielem, a potem z powodów finansowych pracował jako: domokrążca, korespondent, organista, dziennikarz i w firmie kamieniarskiej[potrzebne źródło]. 14 października 1925 poślubił Juttę Ilsę Zambonę, z którą się rozwiódł w 1930, a następnie znowu poślubił w 1938, by ułatwić jej wyjazd z Niemiec i uchronić ją przed prześladowaniami ze strony nazistów.

W 1927 w zaledwie 6 tygodni napisał swoją najsłynniejszą powieść, była to Na Zachodzie bez zmian (niem. Im Westen nichts Neues), w której opisał niesamowitą brutalność wojny z punktu widzenia dziewiętnastoletniego żołnierza, który był przedstawicielem straconego pokolenia. Powieść została wydana dopiero w styczniu 1929. Początkowo "Na Zachodzie bez zmian" ukazało się jako powieść w odcinkach w gazecie. W późniejszych latach napisał kilka podobnych dzieł; prostym językiem realistycznie opisywały one wojnę i czasy powojenne.

29 kwietnia 1930 r. w Stanach Zjednoczonych miała premierę filmowa adaptacja powieści Na Zachodzie bez zmian, wyreżyserowana przez Lewisa Milestone'a. 4 grudnia film ten miał premierę w Niemczech, lecz już tydzień później, na skutek protestów środowisk nazistowskich z Josephem Goebbelsem na czele, został wycofany z dystrybucji przez Film-Oberprüfstelle - niemiecki komitet cenzury kinematograficznej. W następnym roku pisarz, po fiasku protestu przeciwko zakazowi dystrybucji filmu w Niemczech, zakupił dom "Casa Monte Tabor" w Porto Ronco i przeniósł się do Szwajcarii. W tym samym 1931 r. Remarque został zgłoszony, wraz zNicholasem Butlerem, jako kandydat do Pokojowej Nagrody Nobla.

Remarque w 1939

W 1933 roku naziści z rozkazu Josepha Goebbelsa, ówczesnego ministra propagandy zabronili wydawania dzieł Remarque'a i publicznie spalili jego książki. Nazistowska propaganda zaczęła rozpowszechniać nieprawdziwe informacje jakoby Remarque był potomkiem francuskich Żydów, a jego prawdziwe nazwisko brzmiało: "Kramer" (sugerując, że Remarque to pseudonim, który powstał przez odwrócenie kolejności liter w nazwisku Kramer). Stwierdzili ponadto, cokolwiek mylnie, że Remarque nie służył aktywnie podczas wojny.

W 1943 roku naziści aresztowali jego siostrę, Elfriede Scholz i skazali na śmierć przez zgilotynowanie. Wyrok wykonano 16 grudnia 1943. Przedtem Roland Freislerpowiedział jej "Niestety twój brat zdołał nam uciec, ty, jednakże, nie uciekniesz".[potrzebne źródło]

Jego następna powieść Trzej towarzysze (Drei Kameraden) opisywała lata od hiperinflacji w 1923 do końca istnienia Republiki Weimarskiej czyli do 1933. Jednym z jego wydanych po wojnie bestsellerów był Łuk triumfalny (Arch of Triumph), opisujący zmagania i ucieczkę Ravica - głównego bohatera przed wojną we Francji. W 1945 roku wydał ją w języku angielskim i w następnym roku w niemieckim. Książkę zakupiono na całym świecie w liczbie blisko pięciu milionów egzemplarzy.

Tablica pamiątkowa na Wittelsbacherstraße 5 w Berlinie, odsłonięta 22 czerwca 1972

W 1939 roku E. M. Remarque na pokładzie transatlantyku "Queen Mary" wyemigrował do USA i został obywatelem Stanów Zjednoczonych. W roku 1958 ożenił się z byłą aktorką zHollywood, Paulette Goddard.

W 1948 roku wrócił do Szwajcarii. Tam, po prawie 7 letniej przerwie, napisał Iskrę życia (Der Funke Leben), która została wydana zarówno w języku angielskim jak i niemieckim w 1952 roku. W tym czasie pisał również powieść Czas życia i czas śmierci (Zeit zu leben und Zeit zu sterben), którą wydał w 1954 roku. W 1958 roku Douglas Sirk wyreżyserował filmową adaptacje powieści, w której Remarque zagrał rolę profesora. W 1955 roku napisał scenariusz do austriackiego filmu Ostatni aktprzedstawiającego ostatnie dni Hitlera w bunkrze pod kancelarią Rzeszy w Berlinie na podstawie książki Dziesięć dni do śmierci Michaela Musmanno. W 1956 roku napisał dramat teatralny Pełne koło, który z powodzeniem przedstawiono w Niemczech i na Broadwayu. Jego powieść Nim nadejdzie lato napisana w 1961 roku została zekranizowana przez Sydneya Pollacka w 1977 roku jako Bobby Deerfield. W rolę Bobbiego wcielił się Al Pacino. W 1962 roku wydał książkę Noc w Lizbonie, która była jego ostatnią powieścią; sprzedano ją w około 900 tysiącach sztuk w Niemczech i została bestsellerem za granicą.

Zmarł 25 września 1970 roku w Locarno. Został pochowany na cmentarzu w Porto Ronco w kantonie Ticino.

Publikacje

• (1920) Dom marzeń (Die Traumbude)
• (1924) Gam (Wydana w 1998 roku)
• (1928) Przystanek na horyzoncie (Station am Horizont)
• (1929) Na Zachodzie bez zmian ( Im Westen nichts Neues)
• (1931) Wróg (Der Feind)
• (1931) Droga powrotna (Der Weg zurück)
• (1936) Trzej towarzysze (Drei Kameraden)
• (1939) Kochaj bliźniego (Liebe deinen Nächsten)
• (1945) Łuk triumfalny (Arc de Triomphe)
• (1952) Iskra życia (Der Funke Leben)
• (1954) Czas życia i czas śmierci (Zeit zu leben und Zeit zu sterben)
• (1956) Czarny obelisk (Der schwarze Obelisk)
• (1961) Nim nadejdzie lato (Der Himmel kennt keine Günstlinge)
• (1961/62) Noc w Lizbonie - (Die Nacht von Lissabon)
• (1970) Das gelobte Land - (Das gelobte Land)
• (1971) Cienie w raju (Schatten im Paradies)