Powstanie i rozwój uczelni

W 1918 roku Taryba zadecydowała o wskrzeszeniu Uniwersytetu Wileńskiego, jednak zajęcie Wilna przez Polaków w kwietniu 1919, a później w październiku 1920 roku, uniemożliwiło ponowną organizację placówki.

Pierwszym krokiem do utworzenia alternatywnego wobec Uniwersytetu Stefana Batorego ośrodka akademickiego było powołanie do życia wyższych kursów naukowych w Kownie. Formalna decyzja o przekształceniu ich w uniwersytet zapadła na posiedzeniu rządu 13 lutego 1922 roku, a uroczystego otwarcia placówki dokonano trzy dni później (w czwartą rocznicę deklaracji niepodległości Litwy).

12 kwietnia prezydent Stulginskis zaakceptował statut uczelni, która składała się z pięciu wydziałów: teologii i filozofii, humanistycznego, matematyki i nauk ścisłych, medycyny oraz techniki. Na ich czele stali odpowiednio: Jonas Maironis (teologia), Augustinas Voldemaras (humanistyka), Petras Avižonis (medycyna), Zigmas Žemaitis (matematyka i nauki ścisłe) oraz Pranas Jodelė (technika).

Wśród wykładowców znaleźli się wybitni przedstawiciele litewskiego życia kulturalnego - na czele Wydziału Humanistycznego stał Vincas Krėvė-Mickevičius (1925-37), pracowali tam m.in. pisarz i teatrolog Balys Sruoga, późniejszy prezydent Republiki Antanas Smetona (wykładowca etyki i filozofii) czy ks. Mečislovas Reinys, znawca teologii i psychologii.

Uczelnia stała się miejscem kształcenia kadr nowo powstałego państwa - dominowali na niej studenci-Litwini (ponad 2/3 ogółu w 1929 roku), bardzo liczną grupę stanowili Żydzi (29%), inne mniejszości (Polacy, Rosjanie i Niemcy) reprezentowane były symbolicznie, co wynikało z prowadzonej przez rząd litewski polityki wspierania etnicznej ludności litewskiej, która na skutek długiej dominacji polskojęzycznych i niemieckojęzycznych elit była poszkodowana.

Związana z Uniwersytetem Akademia Rolnicza została powołana w 1924 roku na bazie Instytutu Agronomii i Leśnictwa Wydziału Matematyki i Nauk Ścisłych. W 1936 roku zdecydowano o powstaniu Akademii Weterynaryjnej na bazie Fakultetu Medycyny.

Rektorami uczelni w dwudziestoleciu międzywojennym byli kolejno: Jonas Šimkus, Vincas Čepinskis, Pranciškus Būčys, Petras Avižonis, Mykolas Biržiška, Michał Römer, Pranas Jodelė, po 1930 roku: Vincas Čepinskis, Michał Römer, Stasys Šalkauskis, Antanas Purėnas i Julijonas Gravgorkas (ostatni dwaj w latach 1940-43).

Przekształcenie uczelni w Uniwersytet Witolda Wielkiego

7 czerwca 1930 roku z okazji 500 rocznicy śmierci księcia Witolda dokonano uroczystej zmiany nazwy uczelni na Uniwersytet im. Witolda Wielkiego. Istniało już wtedy siedem wydziałów: poza pięcioma z 1922 roku doszła teologia ewangelicka i prawo. Łącznie na uczelni studiowało wówczas ponad 4 tys. studentów i wolnych słuchaczy.

Polscy studenci

Mimo słabej reprezentacji Polaków wśród studentów Uniwersytetu część absolwentów polskich gimnazjów w Wiłkomierzu, Poniewieżu i Kownie decydowała się na podjęcie studiów w placówce. W 1929 roku uczyło się tu ok. 90 Polaków, na kilka miesięcy przed utratą przez Litwę niepodległości w 1940 roku polskich studentów było 53. Brali oni aktywny udział w życiu akademickim, zasiadając m.in. w ławach samorządu studenckiego. Polacy jednoczyli się w dwóch organizacjach: Zjednoczenie Polaków Studentów Uniwersytetu im. Witolda Wielkiego i Związek Polskiej Młodzieży Akademickiej Litwy (ZPMAL). W 1928 roku na bazie Zjednoczenia powstała polska korporacja akademicka "Lauda", , rok później powołano korporację "Antewię". Przez krótki czas istniała również wzorowana na korporacji organizacja żeńska "Znicz".

Ostatnie lata uczelni w Litwie niepodległej

Po włączeniu Wilna w skład Litwy w 1939 roku Uniwersytet Witolda posłużył za wzór do zorganizowania podobnej placówki w nowej stolicy państwa - na bazie b. Uniwersytetu Stefana Batorego. W styczniu 1940 roku do Wilna przeniesiono wydziały Humanistyczny i Prawa, a w lecie tego roku Matematyki i Nauk Ścisłych. W tym też okresie - z powodów ideologicznych - uczelnia zmieniła nazwę na Uniwersytet Kowieński.

Na początku 1941 roku profesorowie Uniwersytetu pomogli w organizacji Akademii Nauk Litewskiej SRR.

Po wyzwoleniu Litwy spod okupacji radzieckiej w czerwcu 1941 roku uniwersytet wrócił do nazwy sprzed 1940 roku, jednak w marcu 1943 roku został zamknięty przez kolejnych okupantów na skutek niepowodzenia akcji werbunku młodych Litwinów do SS. Wielu z pracowników i studentów było represjonowanych przez władze niemieckie.

Na jesieni 1944 roku działalność uczelni została przywrócona - składała się ona odtąd z czterech fakultetów: Historyczno-Filologicznego, Medycznego, Architektury i Technologii. Po przeniesieniu Wydziału Filozofii do Wilna w 1949 roku, władze radzieckie zadecydowały o zamknięciu uczelni, a następnie przekształceniu jej w Kowieński Instytut Politechniczny oraz Kowieński Instytut Medyczny (w październiku 1950).

Ponowne otwarcie w 1989

Przywrócenie Kownu statusu ośrodka uniwersyteckiego było jednym z postulatów ruchu na rzecz przebudowy Litwy w 1988 roku. Formalna decyzja została podjęta 28 kwietnia 1989 roku, Rada Najwyższa LSRR zaakceptowała ją 4 czerwca, a w lipcu rząd opracował tymczasowy statut uczelni.

Pierwszy po od pięćdziesięciu lat semestr nauki rozpoczął się 1 września 1989 roku na wydziałach ekonomii, nauki oraz humanistycznym. UWW był pierwszą na terenie ZSRR szkołą wyższą cieszącą się względną niezależnością od rządu.

Stosunki międzynarodowe

Uczelnia utrzymuje ścisłe więzi z licznymi uniwersytetami w USA, Europie i Azji. Wykłada na niej prof. dr hab. Dariusz Szpoper.