Zniszczenie monumentu w 1940

31 maja 1940 na polecenie gubernatora Hansa Franka pomnik Chopina został przez Niemców wysadzony w powietrze i pocięty palnikami na mniejsze części. Pozyskany z ten sposób złom został użyty jako surowiec do produkcji. Niemcy usiłowali także zniszczyć także wszystkie kopie pomnika przechowywane w polskich muzeach. Jednemu z pracowników Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu udało się ukryć w piwnicy kopie głowy pomnika. Niemcy zniszczyli jednak wszystkie gipsowe repliki oraz drewnianą kopię rzeźby w skali 1:2, którą do poznańskiego muzeum przekazał sam autor.

Pomnik Chopina był pierwszym pomnikiem zniszczonym przez Niemców w okupowanej Warszawie. Oprócz negatywnego stosunku do twórczości kompozytora, innymi prawdopodobnymi przyczynami zniszczenia monumentu była jego lokalizacja w dzielnicy niemieckiej, usytuowanie w pobliżu Belwederu (oficjalnej rezydencji Hansa Franka w czasie jego wizyt w Warszawie) oraz rozpoczęta w tym czasie akcja zbiórki złomu na potrzeby przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy. Zgodnie z informacjami uzyskanymi przez polskich pracowników Zarządu Miejskiego od władz niemieckich na decyzję o zniszczeniu miała wpłynąć rzekoma brzydota pomnika.

Odbudowa monumentu

W wyniku działań Niemców rekonstrukcja dzieła Wacława Szymanowskiego po wojnie nastręczała wielu trudności. Poszukiwano replik oraz zachowanych kopii pomnika mogących posłużyć za wzór do jego odtworzenia. W 1946 głowę Chopina odnaleziono na terenie Państwowych Zakładów Rafineryjno-Przetwórczych we Wrocławiu. Okazało się jednak, że nie była to głowa z monumentu w Łazienkach, lecz jeden z próbnych odlewów w znacznie pomniejszonej skali. Oryginalny odlew został w całości przetopiony.

Kompletną kopię całego pomnika udało się znaleźć dopiero podczas odgruzowywania zniszczonego domu Szymanowskiego na Mokotowie. Na podstawie tej kopii podjęto próbę wykonania wiernej repliki oryginału. W 1946 grupa rzeźbiarzy pod kierunkiem Władysława Wasiewicza wykonała w Pracowni Sztuk Plastycznych model odlewu pomnika wykorzystując: model autorski (w skali 1:10), drewnianą rzeźbę głowy kompozytora dłuta Władysława Szymanowskiego, analizę fotogrametryczną wykonaną przez Leona Suzina oraz przedwojenne fotografie.

Zrekonstruowany monument został odsłonięty ponownie 11 maja 1958.

Na cokole umieszczono napis o treści Posąg Fryderyka Chopina zburzony i zagrabiony przez Niemców w dniu 31 maja 1940 roku odbuduje Naród. 17-X-1946 r. Kolejny napis z datą odsłonięcia informuje, że pomnik został odbudowany ze składek Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy. Wyryto również słowa z Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza:

Płomień rozgryzie malowane dzieje,

Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,

Pieśń ujdzie cało...

Układ trawników i alejek wokół pomnika zaprojektował Longin Majdecki. Geometryczne rabaty obsadzone są krzewami róż. Wokół monumentu rosną w większości dęby czerwone, a także klony oraz krzewy śnieguliczki białej. Całe założenie ogrodowe z posadzonymi amfiteatralnie drzewami miało przypominać salę koncertową.

Od 1959 roku od maja do września w każdą niedzielę pod pomnikiem odbywają się dwa koncerty utworów Chopina, organizowane przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina i Stołeczną Estradę. Kształt ustawianego przy monumencie zadaszenia dla pianisty i fortepianu nawiązuje do kształtu muszli koncertowej Opery w Sydney.

W 2012 przeprowadzono rewitalizację ogrodu wokół pomnika.

Ciekawostki

• W 1994 w japońskim mieście Hamamatsu odsłonięto kopię pomnika z warszawskich Łazienek, przekazaną temu miastu na podstawie umowy o wymianie kulturalnej między miastami partnerskimi.