W jego utworzenie zaangażowaniu byli również członkowie Związku Jaszczurczego. Dążył do uzyskania wpływu na rządy w państwie krzyżackim i przywilejów stanowych, podobnych do posiadanych przez szlachtę i mieszczaństwo w krajach sąsiednich. Sprzeciwiał się dotychczasowemu monopolowi zakonu krzyżackiego w życiu politycznym i gospodarczym. Główną rolę odgrywały w nim Chełmno, Gdańsk i Toruń oraz średniozamożne rycerstwo ziemi chełmińskiej, Pomorza Gdańskiego, Powiśla i Warmii. Do przywódców Z.P. należeli m.in.: Gabriel, Jan i Ścibor Bażyńscy, Jan Cegenberg.

Początek działalności

Po Pokoju brzeskim w 1435 roku wcześniejszy konflikt zaczął eskalować tym bardziej, że zaczęły się także niesnaski między różnymi frakcjami Krzyżaków, w które zaczęły wtrącać się stany, które następnie chciały powołać stałą organizację do swojej reprezentacji i narad. Podstawą aktu erekcyjnego Związku stał się koncept przygotowany przez Radę Starego Miasta Torunia. W dniu 14 marca 1440 roku pod aktem związkowym przycisnęło pieczęcie 53 przedstawicieli szlachty, 7 miast hanzeatyckich (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Braniewo, Królewiec-Altstadt, Królewiec-Knipawa) oraz 12 mniejszych miast. W ciągu lata do Związku przystąpiły prawie wszystkie miasta i znaczna część szlachty. Od 1453 roku w Toruniu mieściła się siedziba powołanej w tymże roku Tajnej Rady, stałej reprezentacji Związku Pruskiego, składającej się z 8-10 przedstawicieli rycerstwa i wielkich miast. Największym oparciem Związku była Ziemia Chełmińska, Gdańsk, Toruń i tereny przyległe do Wisły.

Proces z Krzyżakami

Krzyżacy, odwołując się do sądu papieskiego i cesarskiego, dążyli do osłabienia i rozbicia Związku. Przeciągnęli na swoją stronę Dolne Prusy (na północ od biskupstwa warmińskiego z Królewcem) i oddali część ceł Gdańskowi. W 1451 roku Związek zastanawiał się czy nie dokonać samorozwiązania na tle gróźb cesarza i legata papieskiego biskupa Ludwika de Silves co mogło zaszkodzić interesom handlowym, jednakże Związek podjął decyzję o dalszej działalności. W związku z naciskiem z zewnątrz Związek Pruski zaczął szukać pomocy w Polsce. W dniu 5 grudnia 1453 roku w Wiedniu został ogłoszony wyrok cesarza Fryderyka III Habsburga, który rozkazał rozwiązanie Związku Pruskiego, nałożył na niego kary pieniężne oraz wydał wyrok śmierci na 300 członków Związku bez podania konkretnych nazwisk. Wydana też została ekskomunika, nałożona na Związek Pruski na podstawie sfałszowanej bulli papieskiej. Dolne Prusy chciały się podporządkować wyrokowi, jednak Gdańsk, Toruń i szlachta chełmińska postanowiły poddać się Polsce. W styczniu 1454 roku przybyło do króla Kazimierza IV w Sandomierzu delegacja Związku ofiarując mu poddanie Prus. Król oficjalnie nie poparł tego pomysłu, ponieważ nie mógł poprzeć buntu poddanych przeciwko władzy, jednakże szybko rozpoczęte przygotowania do powstania oznaczały, że Polska nieoficjalnie zadeklarowała Związkowi pomoc przeciwko Krzyżakom.