Kolumna Zygmunta pochodzi z 1644 i jest najstarszym świeckim pomnikiem w Warszawie[1]. Została wystawiona z fundacji jego syna Władysława IV Wazy, który chciał w ten sposób uczcić pamięć swojego ojca. Monumentalny pomnik króla stał poza murami miasta aż do 1818. Koncepcję kolumny opracowali Augustyn Locci i Constantino Tencalla. Brązowy posąg króla pierwotnie złocony wykonał bolończyk Clemente Molli, a odlew z brązu wykonał królewski ludwisarz Daniel Tym. Trzon kolumny wykonano z pochodzącego z Gór Świętokrzyskich permskiego zlepieńca. Skała ta nazywana jest obecnie zlepieńcem zygmuntowskim.

Kolumna Zygmunta przechodziła kilka renowacji. Pierwszą w 1743 przeprowadzał Franciszek Dąbrowski. Następną w 1810 wykonali Jakub Kubicki i Józef Boretti. W 1827 otaczające kolumnę ogrodzenie z żelaznych krat zmieniono na kamienne słupy połączone żelaznymi łańcuchami. W 1854 Henryk Marconi zaprojektował nowe otoczenie pomnika. Jego podstawa została otoczona żeliwną balustradą i ozdobiona czterema tryskającymi wodą trytonami zaprojektowanymi przez rzeźbiarza Kissa z Berlina, odlanymi z cynku w warszawskiej fabryce Karola Mintera. W latach 1862–1863 przeprowadzane były prace renowacyjne pod kierunkiem Józefa Orłowskiego.

Gruntowną rekonstrukcją w latach 1885–1887 zawiadywał Edward Cichocki. Wówczas zwietrzały trzon kolumny z zlepieńca zygmuntowskiego zastąpiono granitowym. W związku z pracami regulacyjnymi przesunięto wtedy pomnik z osi Krakowskiego Przedmieścia ku zachodowi. W latach 1929–1931 podczas prac renowacyjnych przywrócono otoczeniu kolumny pierwotny wygląd usuwając basen, trytony i balustradę.

Kolumna Zygmunta została powalona w nocy z 1 na 2 września 1944, trafiona pociskiem z niemieckiego działa czołgowego.

W 1949 odbudowana (zatuszowano ok. 200 uszkodzeń figury, dorobiono lewą dłoń, szablę i krzyż); z powodu budowy trasy W-Z figurę przesunięto o 6 m w kierunku płn.-wsch. i lekko obrócono. Nowy trzon kolumny został wykonany z granitu strzegomskiego. Uroczysty powrót kolumny nastąpił 22 lipca 1949.

Starsze trzony kolumny są eksponowane w jej pobliżu, opodal Zamku Królewskiego.