Geneza

Chłaniów był podczas okupacji niemieckiej rejonem działania partyzantki sowieckiej i komunistycznej. We wsi mieściło się powiatowe dowództwo Armii Ludowej oraz od 1944 roku szpital partyzancki. 17 października 1942 roku Niemcy aresztowali we wsi 25 Polaków, z których 16 zostało straconych na Majdanku.

22 lipca 1944 roku wieczorem podczas odwrotu Niemców pod naporem Armii Czerwonej, Chłaniów znalazł się na drodze przejazdu Ukraińskiego Legionu Samoobrony. W tym czasie we wsi znajdowali się partyzanci sowieccy i aelowcy. Prawdopodobnie kolumna Legionu poruszała się bez należytego rozpoznania i zabezpieczenia; na jej czele jechał samochód osobowy z dwoma oficerami niemieckimi, dowódcą ukraińskim o ps. „Kotio” oraz niemieckim kierowcą. Na głównej drodze doszło do spotkania samochodu z furmankami, na których znajdowali się ranni sowieccy partyzanci. Wywiązała się wymiana ognia, w wyniku której zginął niemiecki dowódca legionu SS-Hauptsturmführer Siegfried Assmuss a szofer został niegroźnie ranny. Drugi oficer niemiecki oraz „Kotio” zdołali zbiec i dołączyć do pododdziałów ULS, które zatrzymały się przed wsią i pozostawały w pogotowiu. Ranny kierowca ukrył się w zbożu i następnego dnia rano dołączył do legionistów.

W nocy siły ULS dokonały rozpoznania terenu i otoczyły Chłaniów. Zanim to nastąpiło, wieś opuścili partyzanci i większość ludności cywilnej. Nad ranem ukraiński dowódca Legionu płk. Wołodymyr Herasymenko wydał rozkaz spacyfikowania Chłaniowa w odwecie za zabicie Assmussa.

Przebieg pacyfikacji

23 lipca 1944 około godziny 6 rano do wsi i kolonii wkroczyli żołnierze ULS strzelając do napotkanych osób oraz podpalając część zabudowań. Mieszkańcy miejscowości, którzy w nich jeszcze pozostali, ukrywali się w stodołach i rowach. Zdarzały się też przypadki rabunku mienia, np. Pawłowi Kurdyce zabrano brzytwę i srebrny zegarek, jemu samemu darowano życie.

Podczas pacyfikacji, która trwała ponad godzinę, zabito 44 (lub 45) osoby cywilne, w tym pięcioro dzieci oraz spalono od 35 do 41 gospodarstw. Większość ofiar została zastrzelona; niektóre osoby miały także rany cięte. Katarzynę Król, matkę miejscowego dowódcy AL Gustawa Króla „Cygana”, przed śmiercią torturowano łamiąc jej ręce.

Po zbrodni Legion odjechał w stronę Kraśnika. Na miejsce zabitego Assmussa Niemcy wyznaczyli nowego dowódcę, SS-Sturmbannführera Ewalda Biegelmayera.

Upamiętnienie i ściganie zbrodni

W 1946 roku Prezydium KRN za pomoc udzielaną oddziałom partyzanckim w czasie okupacji odznaczyło Chłaniów Krzyżem Grunwaldu III klasy. 14 września 1969 roku na miejscu zbrodni odsłonięto pomnik.

W 2013 roku dziennikarze agencji Associated Press odnaleźli w USA Michaela Karkoca (Mychajłę Karkocia), który był dowódcą sotni w ULS i który według nich dowodził pacyfikacją Chłaniowa i Władysławina. Prokurator Centralnego Urzędu Ścigania Zbrodni Nazistowskich w Ludwigsburgu zapowiedział przekazanie sprawy do odpowiedniej prokuratury. Sprawę bada także polski IPN - Komisja Badania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu.