Zygmunt Bauman (ur. 19 listopada 1925 w Poznaniu; zm. 9 stycznia 2017 w Leeds) – polski socjolog, filozof, eseista, jeden z twórców koncepcji postmodernizmu – ponowoczesności, płynnej nowoczesności, późnej nowoczesności. Profesor nauk humanistycznych. Przez wiele lat pełnił funkcję kierownika Katedry Socjologii na University of Leeds, od 1990 był profesorem emerytowanym tej uczelni. Specjalizował się w teorii kultury.

Urodził się w Poznaniu w 1925 w rodzinie polskich Żydów, jako syn Zofii i Maurycego (ojciec był kupcem). Po rozpoczęciu wojny we wrześniu 1939 wraz z rodzicami uciekł przed frontem do ZSRR. Wstąpił do Komsomołu i w 1943 rozpoczął studia na uniwersytecie w Niżnym Nowogrodzie (wówczas noszącym nazwę Gorki). Wkrótce potem został zmobilizowany i wcielony do moskiewskiej milicji, w której służył przez kilka miesięcy, regulując ruch na ulicach jako „inspektor ruchu drogowego”.

Po zdaniu egzaminu maturalnego w wieku lat dziewiętnastu (1944) wstąpił do 1 Armii Wojska Polskiego. Pełnił funkcję oficera polityczno-wychowawczego, służąc w szeregach 4 Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego. Wziął udział w bitwie o Kołobrzeg, w której został ranny oraz w bitwie o Berlin. W tym samym roku podpisał zobowiązanie do współpracy jako agent-informator Informacji Wojskowej o pseudonimie „Semjon”. Część zachowanych raportów określa „Semjona” jako bezwartościowe i niechętne do współpracy źródło informacji, z kolei według innych był dobrze wyszkolonym i cennym analitykiem.

W czerwcu 1945 wraz z całą 4 Dywizją Piechoty został wcielony do Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW). Od 6 czerwca 1945 w ramach 5 Samodzielnego Batalionu Ochronnego w Bydgoszczy pełnił funkcję zastępcy ds. polityczno-wychowawczych (KBW), a od grudnia 1945 funkcję starszego instruktora ds. polityczno-wychowawczych Wydziału Bezpieczeństwa Wewnętrznego (WBW) w Bydgoszczy. W styczniu 1946 wstąpił do PPR. 6 lipca 1946 objął funkcję starszego wykładowcy ds. polityczno-wychowawczych w Samodzielnym Pułku Szkolnym KBW w Warszawie, od 1 lipca 1947 funkcję starszego instruktora wyszkolenia polityczno-wychowawczego w Wydziale Wyszkolenia Politycznego Zarządu Polityczno-Wychowawczego KBW, 10 lutego 1948 został szefem tego wydziału, 20 grudnia 1948 został szefem i jednocześnie zastępcą Wydziału I, Oddziału II, a 10 lipca 1949 został mianowany szefem Oddziału Propagandy i Agitacji w Zarządzie Politycznym. Zgodnie z treścią wniosku awansowego z 1950 r. w okresie tym:

Jako Szef Wydziału Pol-Wych operacji bierze udział w walce z bandami. Przez 20 dni dowodził grupą, która wyróżniła się schwytaniem wielkiej ilości bandytów. Odznaczony Krzyżem Walecznych.

16 marca 1953 został zwolniony z pełnionych funkcji i z zawodowej służby wojskowej z powodu więzi z obcą klasowo i ideologicznie rodziną, w związku z czym stwierdzono jego „nieprzydatność do dalszej służby w wojsku”. Jednak w 1950, z własnej inicjatywy i wbrew woli ojca, wystąpił o przekazanie na rzecz PZPR praw rodziców do spadku rodzinnego. Mimo braku zgody KC PZPR pozostał przy swym zdaniu i w dalszym ciągu podejmował starania o przekazanie spadku. W 2007 w wywiadzie dla dziennika „The Guardian” o sytuacji w powojennej Polsce powiedział:

Przed wojną Polska była bardzo zacofanym krajem [...] jeśli się spojrzało na obecne wówczas w Polsce spektrum polityczne, partia komunistyczna obiecywała najlepsze rozwiązanie. Jej program polityczny najlepiej pasował do problemów, przed jakimi stała Polska. Byłem całkowicie oddany. Idee komunistyczne były po prostu kontynuacją oświecenia.

Studia rozpoczął w 1943 jeszcze w Związku Radzieckim, następnie studiował podczas służby w wojsku, w Akademii Nauk Społecznych i Politycznych. Po wojnie studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie został asystentem Juliana Hochfelda. Na Wydziale Filozofii wykładał marksizm, po Październiku 1956 stał się jednym z prekursorów socjologii w Polsce, w końcu lat 40. usuniętej ze szkół wyższych jako „nauka burżuazyjna”.

W 1954 ukończył studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim, a 1960 uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dziedzinie socjologii, za pracę habilitacyjną Klasa, ruch, elita. Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego. W 1968 uzyskał tytuł naukowy profesora. Był pierwszym redaktorem naczelnym Studiów Socjologicznych. W wyniku wydarzeń marcowych został w 1968 usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie był kierownikiem Katedry Socjologii Ogólnej. W atmosferze antysemickiej nagonki został zmuszony do opuszczenia Polski.

Wykładał na uniwersytetach w Tel Awiwie i Hajfie (1969–1971). W 1971 wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie związał się z uniwersytetem w Leeds, kierując Katedrą Socjologii aż do odejścia na emeryturę w 1990. W 2004 został rektorem Uniwersytetu Powszechnego im. Jana Józefa Lipskiego w Teremiskach k. Białowieży na Podlasiu.

Publikował m.in. w dzienniku „Gazeta Wyborcza” oraz na łamach Krytyki Politycznej i portalu Instytutu Obywatelskiego.

Odznaczenia i nagrody

Odznaczenia wojskowe i cywilne

• Krzyż Walecznych przyznany rozkazem Dowódcy I Armii Wojska Polskiego Nr. 141 z 19 maja 1945 roku
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (uchwałą Rady Państwa z 22 lipca 1955 na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego)

Nagrody i wyróżnienia

Został nagrodzony m.in. nagrodą im. Theodora W. Adorno i nagrodą Księcia Asturii w dziedzinie komunikacji i nauk humanistycznych.

Za pracę Nowoczesność i zagłada (1989) otrzymał Europejską Nagrodę Amalfi, a za całokształt twórczości w 1998 Nagrodę im. Theodora W. Adorno, w 2010 Nagrodę Księcia Asturii, w 2014 nagrodę Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego. Praca Ponowoczesność jako źródło cierpień była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2001. Posiada 18 uniwersyteckich tytułów doktora honoris causa.

19 listopada 2010, w dniu swoich 85. urodzin, odebrał z rąk ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

W 2010 dr Mark Davis, zainspirowany działalnością Zygmunta Baumana, założył The Bauman Institute. School of Sociology and Social Policy w Leeds.

Poglądy

Nowoczesność

Bauman uważa, że Holocaust i systemy totalitarne były wynaturzoną, ale logiczną konsekwencją nowoczesności – i to na różne sposoby. Były zwieńczeniem idei postępu i czystości, które zdaniem Baumana miały kluczowe znaczenie dla dynamiki nowoczesności.

Oba wydarzenia były realizacją upragnionego (rzekomo doskonałego) społeczeństwa ludzi zasadniczo takich samych: albo przez eliminację i eksterminację niepasujących do „wzoru” (narodowy socjalizm i III Rzesza, zob. strategia antropoemiczna), albo przez przemielenie niepasujących tak, by utracili swoje nieodpowiednie cechy i przyjęli odpowiednie, utożsamiające ich z całością (komunizm i ZSRR, zob. strategia antropofagiczna).

Obozy koncentracyjne były swoistym laboratorium, w którym testowano, jak dalece właściwe nowoczesności mechanizmy władzy biurokratycznej i jej wszechobecności mogą się posunąć w kontrolowaniu, zarządzaniu, mechanizowaniu i dysponowaniu każdą jednostką dla swoich potrzeb (obecne są tu wątki zaproponowane przez Michela Foucault, zwłaszcza z Nadzorować i karać, a także Adorna i Horkheimera z Dialektyki Oświecenia, oraz rozwinięcie teorii biurokracji Webera).

Państwa stosujące powyższe praktyki Bauman nazywa państwami ogrodniczymi.

Zalety ponowoczesności

Ponowoczesność jest wobec tego odrzuceniem logiki nowoczesności, jako logiki dopuszczającej ludobójstwa, co łączy Baumana z innymi filozofami postmodernizmu. Stąd się bierze w ponowoczesności relatywizm, brak zaufania do „wielkich narracji” chcących świat urządzić całkowicie od nowa, wolność jako najwyższa wartość, preferowanie rozwiązań cząstkowych, dotyczących konkretnych, jednostkowych problemów (tutaj często odwołuje się do Richarda Rorty’ego), ale też krótkoterminowość wszystkiego (w tym związków międzyludzkich) – skoro zrezygnowano ze zbyt dalekiej perspektywy w jakichkolwiek działaniach.

Ponowoczesność ma tę moralną przewagę nad nowoczesnością, że wskutek powyższych jej cech jest z natury relatywistyczna, w przeciwieństwie do nowoczesności. Różnicę tę definiuje jako różnicę między moralnością a etyką. W jego ujęciu moralność właściwa jest ponowoczesności (innymi słowy można ją określić mianem „relatywizm etyczny”), a etyka (czyli absolutyzm etyczny) – nowoczesności.

Niebezpieczeństwa ponowoczesności

Bauman jest zwolennikiem ponowoczesności, ale jej nie idealizuje. Przestrzega przed jej pułapkami.

Jedną z nich jest autonomizacja seksu, jego oddzielenie od sfery uczuć, jako ogólnej kulturowej strategii mającej na celu uniemożliwienie wytworzenia się silniejszych więzi emocjonalnych. Za jeden z tego przejawów uważa obsesję współczesnej kultury na punkcie pedofilii. Obsesja ta fetyszyzuje możliwość uczynienia z dziecka przedmiotu zachowań seksualnych do tego stopnia, że utrudnia to rozwijanie więzi rodziców z dzieckiem, bo stawia w podejrzanym świetle każdy niemal gest wobec dziecka.

Ponowoczesne dążenie do wolności przestrzega przed popadnięciem we własną pułapkę. Jeżeli ponowoczesność zapomni o najsłabszych, najniżej na społecznej drabinie sytuowanych jednostkach i grupach, a do tego ma tendencję (właśnie w imię wolności, której aksjologiczny prymat implikuje odpowiedzialność każdego za samego siebie), to nie osiągnie tej wolności, bo będzie musiała nasilać inną swą tendencję: do budowania murów, instalowania alarmów, implantowania wszędzie ochroniarzy, czyli do obrony przed atakami sfrustrowanych i pozbawionych nadziei ofiar narastających nierówności (które określa mianem „restratyfikacji społecznej”). A w warunkach ciągłego opędzania się od atakujących nie ma mowy o prawdziwej wolności.

Tymczasem ponowoczesność ma tendencję do „kryminalizacji biedy”, czyli eskalacji surowości wyroków więzienia, których ofiarą padają zwykle jednostki najgorzej sytuowane ekonomicznie. Jego zdaniem jest to strategia mająca jako ukryty cel zamknięcie gdzieś nadmiaru biednych ludzi, dla których jest coraz mniej stałej pracy, jak również stopniowe oduczanie ich myśli, że coś takiego jak „stała praca” dla ludzi nisko wykwalifikowanych może jeszcze długo istnieć. Konsekwencją tej kryminalizacji jest jednak wzrost przestępczości.

Kwestie terminologiczne

Bauman zasadniczo nie używa terminu postmodernizm, który niesie z sobą ryzyko zawężenia znaczeń (zwłaszcza na polskim gruncie, ale nie tylko). Zamiast tego stosuje terminy ponowoczesność (postmodernity), późna nowoczesność lub płynna nowoczesność. Oznaczają one z grubsza to samo, czyli epokę w której żyjemy i jej filozofię. Generalnie daje się zaobserwować następującą tendencję: we wcześniejszych pracach dominował termin ponowoczesność, dwa następne zaczynają wypierać go w późniejszych pracach. W gruncie rzeczy zależy to też w niemałym stopniu od tego, o czym konkretnie w danym momencie Bauman pisze – czy podkreśla, co naszą epokę różni od nowoczesności, czy tropi wątki, które są w pewien sposób kontynuacją nowoczesności; są to bowiem dwa równoległe wymiary współczesnej kultury.

Podobnie nie stosuje raczej terminu modernizm na rzecz terminu nowoczesność (modernity), gdyż modernizm może być, znów zwłaszcza w Polsce, rozumiany w wąskim sensie „wysokiego modernizmu”, czyli epoki dynamicznego rozwoju „izmów” drugiej połowy XIX i początku XX wieku, gdy tymczasem on ma na myśli szerszą, „wielką epokę”, w rozumieniu filozofii postmodernizmu, czyli tę, która obejmuje dzieje Zachodu co najmniej od czasu epoki oświecenia, a tak naprawdę od XVI wieku.

Przyszłość cywilizacji europejskiej

We wrześniu 2011 roku Bauman wyraził opinię, że jeśli Europa nie przyjmie w ciągu następnych 30 lat co najmniej 30 milionów nowych imigrantów, to stanie w obliczu upadku demograficznego, który doprowadzi do upadku cywilizacji europejskiej.

Kontrowersje

Zorganizowane wykłady Zygmunta Baumana w czerwcu 2013 na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz w listopadzie 2013 na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego zostały zakłócone przez członków i sympatyków organizacji nacjonalistycznych, protestujących przeciwko zaproszonemu. W związku z wydarzeniami w pierwszym przypadku Zygmunt Bauman zrezygnował w lipcu 2013 z zaplanowanego przyznania mu tytułu doktora honoris causa przez Dolnośląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu.

W 2014 Peter Walsh z University of Cambridge zarzucił Baumanowi popełnienie plagiatu w książce pt. Does the Richness of the Few Benefit Us All? z 2013, polegającego na opublikowaniu w niej cytatów z różnych stron internetowych, w tym Wikipedii bez zawarcia zapożyczonych treści w cudzysłów, a tym samym postępowanie niezgodne z harwardzkim przewodnikiem o korzystaniu ze źródeł. Bauman odrzucił stawiane mu zarzuty.

Rodzina

Jego żoną była pisarka Janina Bauman z domu Lewinson (1926–2009).

Jego wnukiem jest Michael Sfard, izraelski prawnik, współzałożyciel organizacji broniącej praw człowieka "Jesz Din".

Publikacje Baumana

Okres polski

1. 1957: Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina. Warszawa: Książka i Wiedza.
2. 1959: Socjalizm brytyjski: Źródła, filozofia, doktryna polityczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
3. 1960: Klasa, ruch, elita: Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
4. 1960: Z dziejów demokratycznego ideału. Warszawa: Iskry.
5. 1960: Kariera: cztery szkice socjologiczne. Warszawa: Iskry.
6. 1961: Z zagadnień współczesnej socjologii amerykańskiej. Warszawa: Książka i Wiedza.
7. 1962: (razem z S. Chodakiem, J. Strojnowskim, J. Banaszkiewiczem): Systemy partyjne współczesnego kapitalizmu. Warszawa: Książka i Wiedza.
8. 1962: Społeczeństwo, w którym żyjemy. Warszawa: Książka i Wiedza.
9. 1962: Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
10. 1962: Socjologia na co dzień. Warszawa: Iskry.
11. 1963: Idee, ideały, ideologie. Warszawa: Iskry.
12. 1964: Zarys marksistowskiej teorii społeczeństwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
13. 1965: Wizje ludzkiego świata. Studia nad społeczną genezą i funkcją socjologii. Warszawa: Książka i Wiedza.
14. 1966: Kultura i społeczeństwo. Preliminaria. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Okres izraelski (krótko po emigracji z Polski)

1. 1968: O frustracji i o kuglarzach. Paryż: „Kultura”, nr 12/1968
2. 1969: (przedmowa) Wydarzenia marcowe 1968, Paryż: Instytut Literacki (Biblioteka Kultury, t. 167)

Okres angielski

1. 1972: Between Class and Elite. The Evolution of the British Labour Movement. A Sociological Study. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-0502-7 (angielskie wydanie tytułu Klasa, ruch, elita z 1960 r.)
2. 1973: Culture as Praxis. London: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-7619-5989-0
   (wyd. pol.: Kultura jako praxis, Wydawnictwo Naukowe PWN, Seria Pogranicza, 2012. ISBN 978-83-01-16910-7)
3. 1976: Socialism: The Active Utopia. New York: Holmes and Meier Publishers. ISBN 0-8419-0240-2
   (wyd. pol.: Socjalizm. Utopia w działaniu, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Seria Idee, 2010. ISBN 978-83-61006-98-5)
4. 1976: Towards a Critical Sociology: An Essay on Common-Sense and Emancipation. London: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-7100-8306-8.
5. 1978: Hermeneutics and Social Science: Approaches to Understanding. London: Hutchinson. ISBN 0-09-132531-5.
6. 1982: Memories of Class: The Pre-history and After-life of Class. London/Boston: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-7100-9196-6.
7. 1980: Stalin i rewolucja chłopska. Studium dialektyki pana i niewolnika, w: Wokół rewolucji rosyjskiej. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA(drugi obieg), 1980.
   (ok. 1985: Stalin and the peasant revolution: a case study in the dialectics of master and slave. Leeds: University of Leeds Department of Sociology. ISBN 0-907427-18-9)
8. 1987: Legislators and interpreters – On Modernity, Post-Modernity, Intellectuals. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. ISBN 0-8014-2104-7
   (wyd. pol.: Prawodawcy i tłumacze, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1998)
9. 1988: Freedom. Philadelphia: Open University Press. ISBN 0-335-15592-8
   (wyd. pol.: Wolność, Kraków-Warszawa 1995, seria Demokracja. Filozofia i praktyka, ISBN 83-7006-465-5)
10. 1989: Modernity and The Holocaust. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press 1989. ISBN 0-8014-8719-6
    (wyd. pol.: Nowoczesność i Zagłada, Fundacja Kulturalna Masada, Warszawa 1992. ISBN 83-00-03619-9; wyd. drugie: Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009. ISBN 978-83-08-04316-5)
11. 1990: Paradoxes of Assimilation. New Brunswick: Transaction Publishers.
12. 1990: Thinking Sociologically. An introduction for Everyone. Cambridge, Mass.: Basil Blackwell. ISBN 0-631-16361-1
    (wyd. pol.: Socjologia, Warszawa: Zysk i S-ka, 1996. ISBN 83-7150-151-X)
13. 1991: Modernity and Ambivalence. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. ISBN 0-8014-2603-0
    (wyd. pol.: Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-11716-8)
14. 1992: Intimations of Postmodernity. London, New York: Routhledge. ISBN 0-415-06750-2.
15. 1992: Mortality, Immortality and Other Life Strategies. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-1016-1
    (wyd. pol.: Śmierć i nieśmiertelność O wielości strategii życia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-01-12694-9)
16. 1993: Postmodern Ethics. Cambridge, MA: Basil Blackwell. ISBN 0-631-18693-X
    (wyd. pol.: Etyka ponowoczesna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1996. ISBN 83-01-12050-9)
17. 1994: Dwa szkice o moralności ponowoczesnej. Warszawa: Instytut Kultury.
18. 1995: Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. ISBN 83-231-0654-1.
19. 1995: Life in Fragments. Essays in Postmodern Morality. Cambridge, MA: Basil Blackwell. ISBN 0-631-19267-0.
20. 1996: Alone Again – Ethics After Certainty. London: Demos. ISBN 1-898309-40-X.
21. 1997: Postmodernity and its discontents. New York: New York University Press. ISBN 0-7456-1791-3
    (wyd. pol.: Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2000. ISBN 83-88807-43-9)
22. 1997: O szansach i pułapkach ponowoczesnego świata. Materiały z seminarium profesora Zygmunta Baumana w Instytucie Kultury, jesień 1995 – wiosna 1996. Warszawa: Instytut Kultury, 1997. ISBN 83-85323-61-9.
23. 1997: (z Romanem Kubickim i Anną Zeidler-Janiszewską) Humanista w ponowoczesnym świecie – rozmowy o sztuce życia, nauce, życiu sztuki i innych sprawach. Warszawa: Zysk i S-ka. ISBN 83-7150-313-X.
24. 1998: Work, consumerism and the new poor. Philadelphia: Open University Press. ISBN 0-335-20155-5
    (wyd. pol.: Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006. ISBN 83-7318-446-5)
25. 1998: Globalization: The Human Consequences. New York: Columbia University Press. ISBN 0-7456-2012-4
    (wyd. pol.: Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2006. ISBN 83-06-02827-9)
26. 1999: In Search of Politics. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2172-4.
27. 2000: (pod red. Petera Beilharza) The Bauman Reader. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 0-631-21492-5.
28. 2000: Liquid Modernity. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2409-X
    (wyd. pol.: Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006. ISBN 83-08-03847-6)
29. 2001: Community. Seeking Safety in an Insecure World. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2634-3
    (wyd. pol.: Wspólnota. W poszukiwaniu bezpieczeństwa w niepewnym świecie. Wydawnictwo Literackie, 2008)
30. 2001: The Individualized Society. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2506-1.
31. 2001: (z Keithem Testerem) Conversations with Zygmunt Bauman. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2664-5
    (wyd. polskie: O pożytkach wątpliwości. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2003. ISBN 83-88807-27-7)
32. 2001: (z Timem May): Thinking Sociologically, 2nd edition. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 0-631-21929-3
    (wyd. pol.: Socjologia, Warszawa: Zysk i S-ka. ISBN 83-7298-566-9)
33. 2002: Society Under Siege. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2984-9
    (wyd. pol.: Społeczeństwo w stanie oblężenia. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2007. ISBN 83-08-03798-4)
34. 2003: Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds, Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2489-8
    (wyd. pol.: Razem osobno. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003. ISBN 83-08-03702-X)
35. 2003: City of fears, city of hopes. London: Goldsmith’s College. ISBN 1-904158-37-4.
36. 2004: Wasted Lives. Modernity and its Outcasts. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-3164-9
    (wyd. pol.: Życie na przemiał. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004. ISBN 83-08-03797-6)
37. 2004: Europe: An Unfinished Adventure. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-3403-6
    (wyd. pol.: Europa – niedokończona przygoda. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005. ISBN 83-08-03797-6)
38. 2004: Identity: Conversations with Benedetto Vecchi. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-3308-0
    (wyd. pol.: Tożsamość: Rozmowy z Benedetto Vecchim. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005. ISBN 978-83-60083-94-9)
39. 2005: Liquid Life. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-3514-8
    (wyd. pol.: Płynne życie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007. ISBN 978-83-08-03983-0)
40. 2006: Liquid Fear. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-3680-2
    (wyd. pol.: Płynny lęk. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008. ISBN 978-83-08-04266-3)
41. 2006: Liquid Times: Living in an Age of Uncertainty. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-3987-9
    (wyd. pol.: Płynne czasy. Życie w epoce niepewności. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2007. ISBN 978-83-60457-28-3)
42. 2006: Moralność w niestabilnym świecie. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha. ISBN 83-7015-863-3.
43. 2007: Consuming Life. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-4002-8 (wyd. pol. Konsumowanie życia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009. ISBN 978-83-233-2572-7)
44. 2008: Does Ethics Have a Chance in a World of Consumers?. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02780-0
    (wyd. pol.: Szanse etyki w zglobalizowanym świecie. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2007. ISBN 978-83-240-0870-4)
45. 2008: Bauman o popkulturze. Wypisy (wybór tekstów z lat 1994-2006). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. ISBN 978-83-60807-31-6.
46. 2008: The Art of Life. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-4326-4
    (wyd. pol.: Sztuka życia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009. ISBN 978-83-08-04652-4)
47. 2009: Living on Borrowed Time: Conversations with Citlali Rovirosa-Madrazo. Cambridge: Polity. ISBN 978-0-7456-4738-8
    (wyd. pol.: Żyjąc w czasie pożyczonym. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010. ISBN 978-83-08-04543-5)
48. 2009: (z Romanem Kubickim i Anną Zeidler-Janiszewską) Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym co przed nami. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. ISBN 978-83-61408-77-2.
49. 2011: Kultura w płynnej nowoczesności (wraz z filmem na DVD: „Miłość, Europa, świat Zygmunta Baumana”, w reżyserii Krzysztofa Rzączyńskiego). Warszawa: Agora SA, 2011. ISBN 978-83-268-0505-9.
50. 2011: Collateral Damage: Social Inequalities in a Global Age. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-5294-8.
51. 2011: 44 listy ze świata płynnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Literackie. ISBN 978-83-08-04635-7.
52. 2013: (z Davidem Lyonem) Liquid Surveillance: A Conversation. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-6282-4
    (wyd. pol.: Płynna inwigilacja. Rozmowy. Kraków: Wydawnictwo Literackie. ISBN 978-83-08-05209-9)
53. 2013: Does the Richness of the Few Benefit Us All?. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-7108-6.