Yul Brynner, właściwie Julij Borisowicz Brinier (ros. Юлий Борисович Бринер) (ur. 11 lipca 1920 we Władywostoku, zm. 10 października 1985 w Nowym Jorku) – amerykański aktor nagrodzony w 1957 Oscarem za najlepszą, pierwszoplanową rolę w filmie Król i ja (1956; reż. Walter Lang).

Życiorys

Yul Brynner urodził się prawdopodobnie 11 lipca 1920 we Władywostoku. Jego ojciec, Boris Juliewicz Brinier był rosyjskim inżynierem górnictwa, którego przodkowie pochodzili ze Szwajcarii, zaś matka była córką rosyjskiego lekarza. Gdy ojciec Brynnera opuścił rodzinę matka zabrała Julija i jego siostrę Wierę i przeniosła się do Harbinu w Chinach. Tam młody Yul mieszkał do roku 1934, kiedy to cała rodzina wyjechała do Paryża. Sam Brynner w ciągu swego życia podawał różne wersje na temat swojego pochodzenia i młodości. Twierdził m. in., że urodził się w 1915 na wyspie Sachalin jako syn Mongoła i Rosjanki, a jego prawdziwe nazwisko brzmiało Taidje Khan. Kwestie te wyjaśnia jego syn Rock w napisanej przez siebie biografii ojca wydanej w roku 1989.

W 1941 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, aby studiować aktorstwo. Potem przez lata podróżował po kraju z trupą teatralną. W 1946 zadebiutował na Broadwayu rolą w musicalu Pieśń lutni. To właśnie występy na Broadwayu otworzyły mu drogę do filmowej kariery. W 1951 otrzymał rolę króla Syjamu w musicalu Król i ja, która okazała się rolą jego życia. Jego kreacja spotkała z olbrzymim uznaniem krytyki i publiczności. W latach 1951-54 wystąpił w tym przedstawieniu na Broadwayu 1246 razy, po czym w 1956 zagrał w filmowej wersji musicalu w reżyserii Waltera Langa. Za rolę w tym filmie otrzymał Oscara w kategorii Najlepszy aktor pierwszoplanowy. Łącznie na scenie w postać króla Syjamu wcielił się 4625 razy, po raz ostatni na kilka miesięcy przed śmiercią w 1985. Właśnie dla tej roli w 1954 zgolił włosy i tak już pozostało. Do włosów powrócił na krótko pod koniec lat 50. Jego łysina stała się z czasem jego znakiem firmowym. Był pierwszym hollywoodzkim idolem, który był kompletnie łysy. W następnych latach największą popularność przyniosły mu role w legendarnych westernach: Siedmiu wspaniałych i Świat Dzikiego Zachodu.

Yul Brynner zmarł na raka płuc w Nowym Jorku 10 października 1985. Tego samego dnia w Los Angeles umarł Orson Welles.

Brynner przez lata był nałogowym palaczem, co było główną przyczyną jego choroby. Na początku 1985 wystąpił w programie Good Morning America, w którym mówił o szkodliwości palenia i zgubnych skutkach tego nałogu: "Gdybym mógł narodzić się raz jeszcze, za nic i nigdy nie wziąłbym do ust papierosa". Stał się bohaterem antynikotynowej kampanii. Po jego śmierci wyświetlano film z przesłaniem od aktora: "Teraz, gdy odszedłem, mówię ci nie pal".

Yul Brynner w filmie Port Nowego Jorku z 1949

Aktor jest pochowany we Francji przy klasztorze św. Michała, niedaleko Luzé.

Życie prywatne

Czterokrotnie żonaty:

• Virginia Gilmore (od 1944 do 1960, rozwód); syn Yul "Rock" Brynner II (ur. 1946)
• Doris Kleiner (od 1960 do 1967, rozwód); córka Victoria Brynner (ur. 1962)
• Jacqueline Thion de la Chaume (od 1971 do 1981, rozwód); dwoje adoptowanych wietnamskich dzieci
• Kathy Lee (od 1983 do 1985, jego śmierć)

Brynner miał także jeszcze nieślubną córkę (ur. 1958).

Wybrana filmografia

Yul Brynner w filmie Dziesięcioro przykazań z 1956

Dom we Władywostoku, w którym urodził się Yul Brynner

• Port Nowego Jorku (1949) jako Paul Vicola
• Król i ja (1956) jako Mongkut - król Syjamu
• Dziesięcioro przykazań (1956) jako faraon Ramzes II
• Anastazja (1956) jako książę Bounin
• Bracia Karamazow (1958) jako Dmitri Karamazow
• Korsarz (1958) jako Jean Lafitte
• Podróż (1959) jako mjr. Surow
• Wściekłość i wrzask (1959) jako Jason Compson
• Salomon i Królowa Saby (1959) jako Salomon
• Testament Orfeusza (1960) jako L'huissier
• Siedmiu wspaniałych (1960) jako Chris Adams
• Żegnaj ponownie (1961) jako gość w klubie
• Taras Bulba (1962) jako Taras Bulba
• Ucieczka z Zahrainu (1962) jako Sharif
• Królowie słońca (1963) jako Black Eagle
• Zaproszenie dla rewolwerowca (1964) jako Jules Gaspard d'Estaing
• Morituri (1965) jako kpt. Rolf Mueller
• Mak również jest kwiatem (1966) jako płk. Salem
• Agent o dwóch twarzach (1966) jako płk. Baron von Grunen
• Powrót siedmiu wspaniałych (1966) jako Chris Adams
• Cast a Giant Shadow (1966) jako Asher Gonen
• Podwójny agent (1967) jako Dan Slater/Kalmar
• Villa Rides (1968) jako Pancho Villa
• Bitwa nad Neretwą (1969) jako Vlado
• Wariatka z Chaillot (1969) jako przewodniczący
• Latarnia na końcu świata (1971) jako Jonathan Kongre
• Aresztuję cię, przyjacielu (1971) jako Catlow
• Adios Sabata (1971) jako Sabata/Indio Black
• Policjanci (1972) jako głuchoniemy
• Wąż (1973) jako Vlassov
• Świat Dzikiego Zachodu (1973) jako Rewolwerowiec - Robot
• Ostatni wojownik (1975) jako Carson
• Świat przyszłości (1976) jako Rewolwerowiec/Wspaniały kochanek