Witold Mańczak (ur. 12 sierpnia 1924 w Sosnowcu, zm. 12 stycznia 2016) – polski językoznawca, znawca języków romańskich i indoeuropejskich, emerytowany profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek krajowy Polskiej Akademii Umiejętności i członek Polskiej Akademii Nauk.

Edukacja i kariera naukowa

• 1945 Matura w Sosnowcu
• 1947 Absolwent Akademii Handlowej
• 1948 Magister filologii romańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim
• 1950 Doktor nauk humanistycznych
• 1954 Zastępca profesora na romanistyce UJ
• 1957 Docent
• 1971 Profesor nadzwyczajny
• 1982 Profesor zwyczajny
• 1994 Professor emeritus

Pełnione funkcje

• 1954-1958 Sekretarz Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• 1967-1972 Sekretarz Polskiego Towarzystwa Popierania Współpracy Naukowej z Francją
• 1970-1974 Dyrektor Instytutu Filologii Romańskiej UJ

Praca naukowa

W. Mańczak jest autorem ponad 900 prac naukowych, w tym 24 książek.

W zakresie językoznawstwa ogólnego podejmował następujące zagadnienia:

• kryterium prawdy w językoznawstwie - zdaniem Mańczaka, "kryterium prawdy" w językoznawstwie (i w wielu naukach humanistycznych) opiera się na subiektywnych przesłankach (np. na autorytecie badacza), a nie jest ono kontrolowane w oparciu o obiektywne przesłanki (np. metody statystyczne czy matematyczne); sam autor formułuje własne tezy lub kontroluje hipotezy innych uczonych w oparciu o metody statystyczne, przejęte z nauk ścisłych;
• istota nazw własnych - według definicji W. Mańczaka, nazwy własne nie są przekładalne na inny język (np. nazwa polska Warszawa, niemiecka Warschau, francuska Varsovie, angielska Warsaw są adaptacjami fonetycznymi tego wyrazu), podczas gdy nazwy pospolite są bez problemu tłumaczone (np. polskie wyraz miasto przekłada się jako Stadt w języku niemieckim, ville po francusku, town po angielsku). Mańczak uważa, że rozpowszechniona definicja, iż nazwy własne mają charakter indywidualny i odnoszą się do pojedynczych desygnatów, a nazwy pospolite odnoszą się do wielu desygnatów jest całkowicie nieadekwatna. Imię Witold nosi wielu ludzi, podobnie dzieje się z nazwiskami (np. nazwiska Li, Nowak, Lopez, Smith odznaczają często tysiące, a nawet miliony ludzi).
• istota pokrewieństwa językowego - Mańczak zaprzecza rozpowszechnionej tezie, że "pokrewieństwo językowe przejawia się nie w słowniku, lecz w gramatyce" i formułuje prawo, iż o stopniu pokrewieństwa językowego decydują zbieżności słownikowe, a nie zbieżności fonetyczne czy fleksyjne;
• prawa rozwoju analogicznego - autor zaprzecza prawom rozwoju analogicznego sformułowanym przez Jerzego Kuryłowicza i formułuje własne prawa, opierając się na danych statystycznych;
• nieregularny rozwój fonetyczny spowodowany frekwencją - Mańczak uważa, że nieregularny rozwój fonetyczny spowodowany frekwencją to trzeci obok regularnego rozwoju fonetycznego i rozwoju analogicznego czynnik decydujący o formie słowa;
• wartość statystyki w badaniach językoznawczych - tylko te hipotezy i prawa językowe są prawidłowe, które dają się zweryfikować na bazie metody statystycznej i matematycznej. Przykładowo, nie jest prawidłowa, w opinii Mańczaka, teza Matteo Bartoliego o archaizmach peryferycznych (sformułowana w roku 1925), głosząca, że innowacje powstają w centrum, a archaizmy utrzymują na peryferii, gdyż przeczą temu liczby i ścisłe obliczenia dokonane na bazie słownikowej.

Oprócz prac z zakresu językoznawstwa ogólnego opublikował ważne publikacje z językoznawstwa indoeuropejskiego, romanistyki, germanistyki, bałtystyki i slawistyki. Zajmował się genezą ludów indoeuropejskich, w tym także pochodzeniem narodów romańskich, germańskich i słowiańskich. Opublikował liczne prace, w których przedstawił ważkie argumenty na rzecz autochtonicznej etnogenezy Słowian.

• Gramatyka francuska, Warszawa 1960 (wyd. 2 - 1961, wyd. 3 - 1965).
• Gramatyka włoska, Warszawa 1961 (wyd. 2 - 1963, wyd. 3 - 1966).
• Polska fonetyka i morfologia historyczna, Łódź 1965 (wyd. 2 - Warszawa 1975, wyd. 3 - 1983).
• Gramatyka hiszpańska, Warszawa 1966.
• Z zagadnień językoznawstwa ogólnego, Wrocław 1970.
• Fonética y morfología histórica del español, Kraków 1976 (wyd. 2 - 1989).
• Le latin classique, langue romane commune, Wrocław 1977.
• Praojczyzna Słowian, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1981, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ISBN 83-04-00763-0.
• De la préhistoire des peuples indo-européens, Kraków 1992, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, ISBN 83-233-0512-9.
• Problemy językoznawstwa ogólnego, Wrocław 1996, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ISBN 83-04-04327-0.
• Wieża Babel, Wrocław - Warszawa - Kraków 1999, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, ISBN 83-04-04463-3.
• O pochodzeniu i dialekcie Kaszubów, Gdańsk 2002, Oficyna Czec, ISBN 83-87408-47-6.
• Przedhistoryczne migracje Słowian i pochodzenie języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, Kraków 2004, PAU, ISBN 83-88857-79-7.