Wasil Bykau (biał. Васі́ль Уладзі́меравіч Бы́каў, czasem używana jest pisownia rosyjska Wasil Bykow, ur. 19 czerwca 1924 w Byczkach, zm. 22 czerwca 2003 w Mińsku) - pisarz białoruski, uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy współczesnej literatury białoruskiej, choć wiele jego utworów ukazywało się równolegle także w wersji rosyjskiej. Bykau był kandydatem do literackiej Nagrody Nobla. W 1996 roku został redaktorem naczelnym miesięcznika "Mastackaja Literatura". W latach 1990-1999 sprawował funkcję prezesa białoruskiego PEN Clubu. Przekładał na język białoruski twórczość m.in. Adama Mickiewicza oraz Karola Wojtyły.

Wasil Bykau urodził się w 1924 we wsi Byczki, niedaleko Witebska. Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941, mając siedemnaście lat zaciągnął się jako ochotnik do Armii Czerwonej. Po wojnie pracował jako dziennikarz w czasopiśmie Grodzieńska Prawda. Zadebiutował w 1960 tomem opowiadań Krzyk żurawi. Następnie wydał szereg powieści , które szybko zdobyły rozgłos i popularność, także dzięki filmom, kręconym na ich podstawie. Jest autorem m.in. powieści Trzecia rakieta (1961), Ballada alpejska (1964), Sotnikow (1970), Obelisk (1971), Pójść i nie wrócić (1978), większość z nich ukazała się w przekładzie na język polski. W latach 1972-1978 pełnił funkcję sekretarza grodzieńskiego oddziału Związku Pisarzy Białoruskich.

Bykau aktywnie angażował się w kwestie polityczne, co czasem prowadziło do silnego rozdźwięku między jego poglądami a oficjalną linią sprawującej władzę partii politycznej. W 1968 protestował np. wobec okupacji Czechosłowacji, a w 1980 - przeciwko wojnie w Afganistanie. Po upadku komunizmu brał udział w życiu politycznym niepodległej Białorusi, zakładając m.in. Białoruski Komitet Helsiński. Po objęciu władzy przez Alaksandra Łukaszenkę ze względu na swą twórczość stał się na Białorusi persona non grata, wobec czego w 1997 udał się na emigrację, najpierw do Finlandii, a potem do Niemiec. Na Białoruś wrócił krótko przed swoją śmiercią w 2003.

Główną tematyką jego dzieł jest okres Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, którą opisuje posługując się metodą realistyczną, czasem nawet bliską naturalizmowi. Postacie jego powieści, zwykle żołnierze bądź partyzanci, przedstawiani są bez patosu i monumentalizmu, typowego dla utworów pisanych zaraz po zakończeniu wojny. W 1997 ukazał się tom bardzo krytycznych wobec nowej władzy opowiadań pt. Ściana (pol. przekład ukazał się w 2001). Negatywne stanowisko Łukaszenki wobec Bykaua, który został oskarżony o "rusofobię i nacjonalizm", było bezpośrednią przyczyną emigracji pisarza na zachód.

Twórczość

• Żurawi krzyk (Жураўліны крык) - 1960
• Trzecia rakieta (Трэцяя ракета) - 1962
• Pułapka (Западня) - 1962
• Alpejska ballada (Альпійская балада) - 1964
• Jedna noc (Адна ноч) - 1965
• Zmarłych nie boli (Мёртвым не больно) - 1965
• Obelisk (Абеліск) - 1971
• Przeżyć do świtu (Дажыць да світання) - 1973
• Wilcza zgraja (Воўчая зграя) - 1974
• Jego batalion" (Яго батальён) - 1975
• Pójść i nie wrócić (Пайсці і не вярнуцца) - 1978
• Znak nieszczęścia (Знак бяды) - 1982
• Sotnikow (Сотников) - 1987
• We mgle (У тумане) - 1989
• Mróz (Стужа) - 1991
• Ściana (Сьцяна) - 1997
• Wilcza jama (Волчья яма) - 1999
• Błoto (Волчья яма) - 2001
• Długa droga do domu (Доўгая дарога да дому) - 2003

• Blindaż (Бліндаж) - 1987/2006 - zbiór opowiadań