Stefan Władysław Bryła (ur. 17 sierpnia 1886 w Krakowie, zm. 3 grudnia 1943 w Warszawie) – polski inżynier budowlany, pionier spawalnictwa i konstrukcji spawanych, polityk lwowskiej chadecji i poseł na sejm II RP.

Kariera zawodowa

Absolwent szkoły realnej w Stanisławowie i Wydziału Inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie (1908) (obecnie Politechnika Lwowska). Wykładowca w tej szkole od roku 1907. W 1909, rok po uzyskaniu dyplomu, obronił doktorat. W 1910 uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego. Kontynuował naukę na uczelniach zagranicznych – w latach 1910–1912 pogłębiał wiedzę na politechnice w Charlottenburgu koło Berlina, École des Ponts et Chaussees w Paryżu oraz na University of London. Pracował na budowach w Niemczech, Francji, Anglii, Kanadzie, USA. W latach 1915–1917 wykładowca Polskiego Kolegium Uniwersyteckiego w Kijowie.

W 1918 uczestniczył w walkach o Lwów, a w latach 1919–1920 brał udział w obronie Warszawy.

Od 1921 wykładał budowę mostów na Politechnice Lwowskiej (profesor zwyczajny), od 1934 budownictwo na politechnice w Warszawie. W latach 1938–1939 dziekan Wydziału Architektury PW.

W 1928 roku opracował dla Ministerstwa Robót Publicznych pierwsze na świecie przepisy spawania konstrukcji stalowych w budownictwie. Stały się one wzorem dla podobnych przepisów w innych krajach. Autor lub konsultant wielu konstrukcji w tej technologii, m.in. pierwszego na świecie drogowego mostu na rzece Słudwi w Maurzycach pod Łowiczem (oddany do użytku 12 sierpnia 1929) i wieżowca ˌˌPrudentialˈˈ w Warszawie (1933). W 1929 został powołany na członka stałej międzynarodowej komisji mostów i konstrukcji inżynierskich. Napisał ok. 250 prac naukowych, podręczników i artykułów. Był cenionym inżynierem oraz teoretykiem spawalnictwa o międzynarodowym uznaniu; współpracował m.in. przy budowie wieżowców w USA – np. Woolworth Building w Nowym Jorku (wówczas najwyższego budynku na świecie).

Działalność polityczna

Stefan Bryła zajmował się również polityką. W latach 1923–1926 szefował lwowskiemu oddziałowi chrześcijańskiej demokracji. Piastował mandat posła na sejm I, II i III kadencji (1926–1935) z okręgu Lwów. Był zwolennikiem porozumienia się z sanacją, w 1934 roku dokonał rozłamu w ChD powołując propiłsudczykowskie Zjednoczenie Chrześcijańsko-Społeczne.

Działalność w czasie okupacji

Od 1939 roku, w czasie okupacji niemieckiej pełnił funkcję dziekana tajnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W strukturach podziemnego państwa polskiego w Biurze Delegata Rządu na Kraj był szefem komórki Robót Publicznych i Odbudowy. Opracował w nim min. 10-letni plan powojennej odbudowy Polski ze zniszczeń wojennych oraz instrukcję dla Kedywu (AK): Jak niszczyć stalowe mosty. Za organizowanie tajnego nauczania został wraz z całą rodziną aresztowany przez Niemców (16 listopada 1943) i rozstrzelany 3 grudnia 1943 u zbiegu ul. Puławskiej i Goworka. Jego symboliczny grób znajduje się na ˌˌStarych Powązkachˈˈ.

Konstrukcje Stefana Bryły

• kompleks budynków Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie,
• hala Fabryki Parowozów w Warszawie (1922),
• budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych (Warszawa) na rogu ul. Kopernika i ul. Sewerynów; wysokości 9 kondygnacji (1928),
• pierwszy na świecie drogowy spawany most na rzece Słudwi w Maurzycach (1927–1929),
• dom akademicki przy pl. Narutowicza w Warszawie; wysokości 10 kondygnacji (1922–1930),
• drugi most spawany na rzece Słudwi (Retki) (1931),
• budynek biurowy PKO (Poczty Głównej) przy ul. Świętokrzyskiej w Warszawie; wysokości 7 kondygnacji (1930–1932),
• gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach ("Drapacz Chmur", tzw. mister Katowic); wysokości 14 kondygnacji (1930–1932),
• budynek mieszkalno-biurowy Towarzystwa "Prudential" (Hotel Warszawa) przy Placu Powstańców Warszawy; wysokości 17 kondygnacji (1931–1933),
• budynek Biblioteki Jagiellońskiej przy al. Mickiewicza w Krakowie; wysokości 9 kondygnacji (1934),
• gmach Marynarki Wojennej w Warszawie przy ul. Wawelskiej; wysokości 5 kondygnacji (1934),
• budynek mieszkalny Funduszu Kwaterunku Wojskowego (Dom Bez Kantów) przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie; wysokości 8 kondygnacji (1934–1935),
• budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi (1935); dziś PZU, al. T. Kościuszki 57,
• Hala Targowa w Katowicach przy ul. Piotra Skargi (1935),
• Szpital Okręgowy im. marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1939),
• hala nr 3 w PZL Mielec (1939).

Publikacje (wybór)

• Podręcznik statyki budowli, Dla średnich szkół technicznych; Warszawa 1920, Lwów-Warszawa 1925,
• Podręcznik budownictwa żelaznego; Lwów-Warszawa 1924,
• Przepisy dotyczące obliczeń statycznych w budownictwie lądowym; Lwów-Warszawa 1928,
• Most na rzece Słudwi pod Łowiczem: (1-szy most spawany elektrycznie w Europie); Warszawa 1929,
• Rekonstrukcje budowli żelbetowych; Lwów 1929,
• Spawane konstrukcje rurowe; Warszawa 1933,
• Przepisy projektowania i wykonywania stalowych konstrukcji spawalnych w budownictwie; Warszawa 1934,
• Badanie jakości połączeń spawanych; Warszawa 1934,
• Beton w budownictwie wiejskim; Lwów-Warszawa 1937,
• Drogi polskiego mostownictwa; Lwów 1937,
• Metody badania spoin; Warszawa 1938,
• Beton i żelbet,
• Statyka budowli,
• Podręcznik inżynierski (cztery tomy); Lwów-Warszawa (1927–1936).

Wydana przez PAN monografia obejmująca wykaz jego publikacji zawiera 265 pozycji.

Stefan Bryła opublikował także książki o tematyce podróżniczej:

• Jeden dzien w Jokohamie: kartki z podróży po Japonji Lwów 1913,
• Honolulu: wrażenia z podróży; Lwów 1913,
• Ameryka; Lwów 1921,
• Daleki Wschód; Lwów 1923,

oraz wydawnictwa publicystyczne np. Rola polityków katolickich; Warszawa 1937.

Źródło: Katalog Biblioteki Narodowej.

Upamiętnienie

Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa ustanowił w roku 1964 nagrodę PZITB im. Stefana Bryły, która jest przyznawana corocznie, indywidualnie i jednorazowo za osiągnięcia naukowo-badawcze lub naukowo-techniczne w dziedzinie konstrukcji budowlanych. Nagroda ta cieszy się wysokim prestiżem w środowisku inżyniersko-budowlanym.

W 1995 American Welding Society uhonorowało dorobek Stefana Bryły nagrodą "Historic Welded Structure Award" za spawany most na Słudwi.

W roku 1994 Rada Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej nadała jednej z sal Gmachu Architektury przy ul. Koszykowej 55 imię profesora Stefana Bryły – dziekana od 1938 do śmierci w 1943. W Warszawie jego imieniem nazwano także ulicę. Ponadto imię Stefana Bryły nosi Zespół Szkół nr 24 w Warszawie.