Stanisława Walasiewicz (ur. 3 kwietnia 1911 w Wierzchowni, zm. 4 grudnia 1980 w Cleveland) – polska lekkoatletka startująca w biegach sprinterskich, mistrzyni olimpijska, wielokrotna rekordzistka świata.

Walasiewicz urodziła się w Wierzchowni koło Górzna, jako córka Juliana i Weroniki z Uścińskich Walasiewiczów. Została ochrzczona w kościele parafialnym jako Stefania Walasiewicz. Jej rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdy dziewczynka miała 3 miesiące. Rodzina Walasiewiczów osiadła w Cleveland. W Stanach używała zazwyczaj imienia Stella Walsh.

Już jako nastolatka wykazywała uzdolnienia w biegach i startowała w zawodach lekkoatletycznych dla juniorów. Starała się po raz pierwszy o wyjazd na igrzyska olimpijskie w 1928, ale nie mogła tam wystartować, gdyż nie miała obywatelstwa amerykańskiego. Sukces Haliny Konopackiej zdopingował ją do dalszego wysiłku. Zaczęła ćwiczyć w polonijnym ognisku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Przyjechała do Polski i trenowała w Warszawie. Reprezentowała kluby warszawskie: Sokół-Grażyna (1929-1934) oraz Warszawianka (1935-1939).

Przed igrzyskami w 1932, które miały się odbyć w Los Angeles, amerykańska federacja lekkoatletyczna, licząc na jej niemal pewny medal, zaproponowała Polce obywatelstwo. Ta jednak w ostatniej chwili odrzuciła propozycję i zdecydowała się reprezentować kraj swojego pochodzenia. Na olimpiadzie okazała się najszybszą biegaczką na 100 metrów, wyrównała rekord świata czasem 11,9 s i zdobyła złoty medal olimpijski. Tego samego dnia zajęła 6 miejsce w rzucie dyskiem. Na igrzyskach w 1936 w Berlinie na swoim koronnym dystansie musiała uznać wyższość Helen Stephens. Sama sportsmenka była niezadowolona ze srebrnego medalu.

Wielki sukces odniosła Walasiewicz podczas mistrzostw Europy z 1938, kiedy to po raz pierwszy w zawodach uczestniczyły kobiety. Zdobyła tam dwa złote (100 metrów i 200 metrów) i 2 srebrne medale (skok w dal i sztafeta 4 × 100 metrów). Wywalczyła też aż siedem medali Światowych Igrzysk Kobiecych (1930, 1934), w tym cztery złote w biegach sprinterskich.

Należała do najpopularniejszych polskich sportowców okresu międzywojennego. Czterokrotnie zwyciężała w Plebiscycie Przeglądu Sportowego: w 1930, 1932, 1933 i 1934 r. Zajmowała ponadto miejsca w dziesiątce Plebiscytu w 1929, 1935, 1936, 1937 i 1938 r. Była również laureatką Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1932 i 1933).

W czasie swojej kariery 14 razy poprawiała rekordy świata doprowadzając je do wyników: 6,4 na dystansie 50 metrów (1933); 7,3 s na 60 metrów (1933); 9,8 na 80 m (1933); 11,6 s na 100 metrów (1937); 23,6 s na 200 metrów (1935); 24,3 na 220 jardów oraz 3:02.5 na 1000 metrów (1933). Wyniki lepsze od oficjalnego rekordu świata uzyskiwała również w skoku w dal.

W latach 1933-1946 była 24-krotną mistrzynią Polski na 60 m, 100 m, 200 m, 80 m ppł., skoku w dal, skoku w dal z miejsca, rzucie oszczepem, 3-boju, 5-boju oraz 54-krotną rekordzistką Polski. W barwach Polski wystąpiła jeszcze podczas mistrzostw Europy w Oslo (1946), jednak już bez sukcesów.

Pod koniec lat 30. Walasiewiczówna powróciła do Stanów, gdzie startowała i wielokrotnie wygrywała amerykańskie mistrzostwa, mimo że nadal nie była oficjalnie obywatelką tego kraju. W 1947 wyszła za mąż za boksera Harry'ego Neila Olsona, dzięki temu uzyskała obywatelstwo amerykańskie jako Stella Walsh Olson. Po zakończeniu kariery sportowej była trenerką w USA, działaczką polonijną, współpracownicą PKOl. Walasiewicz zginęła 4 grudnia 1980 roku w czasie napadu na sklep, została postrzelona przez napastnika. Została pochowana na cmentarzu w Cleveland. W tym mieście jest dziś centrum sportowe nazwane jej imieniem.

Kwestia płci

Walasiewicz zginęła 4 grudnia 1980 roku w czasie napadu na sklep, została postrzelona przez napastnika. Zgodnie z amerykańskim prawem dotyczącym zgonów nienaturalnych, ciało zostało poddane sekcji zwłok. Okazało się, że w rzeczywistości sportsmenka była obojnakiem, to znaczy posiadała żeńskie i męskie narządy płciowe (jednak nie w pełni rozwinięte). Badania genetyczne wykazały, że miała też chromosom Y.

Rozgorzała wówczas dyskusja, czy nie trzeba aby odebrać Walasiewicz jej rekordów i medali. Jednak taka decyzja nie została podjęta. Zarówno Międzynarodowy Komitet Olimpijski jak i Międzynarodowa Federacja Lekkiej Atletyki (IAAF) nigdy oficjalnie nie odniosły się do tej sprawy.

Odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie (drugi raz 1946)

Najważniejsze osiągnięcia

Igrzyska olimpijskie

• 1932: 1. miejsce - 100 m, 11.9
• 1932: 6. miejsce - rzut dyskiem, 33.60
• 1936: 2. miejsce - 100 m, 11.7

Światowe Igrzyska Kobiet

• 1930: 1. miejsce - 60 m, 7.7
• 1930: 1. miejsce - 100 m, 12.5
• 1930: 1. miejsce - 200 m, 25.7
• 1930: 3. miejsce - 4 × 100 m, 50.8
• 1930: 8. miejsce - rzut oszczepem, 30.24
• 1934: 1. miejsce - 60 m, 7.6
• 1934: 2. miejsce - 100 m, 11.9
• 1934: 2. miejsce - 200 m, 25.0

Mistrzostwa Europy

• 1938: 1. miejsce - 100 m, 11.9
• 1938: 1. miejsce - 200 m, 23.8
• 1938: 2. miejsce - 4 × 100 m, 48.2
• 1938: 2. miejsce - skok w dal, 5.81
• 1938: 6. miejsce - rzut oszczepem, 36.33
• 1946: 6. miejsce - 4 × 100 m, 50.6

Akademickie mistrzostwa świata

• 1935: 1. miejsce - 100 m, 12.0
• 1935: 1. miejsce - 400 m, 57.6
• 1935: 1. miejsce - skok w dal, 5.73
• 1935: 3. miejsce - 4 × 100 m, 51.3
• 1935: 3. miejsce - rzut dyskiem, 34.81

Rekordy życiowe

• 60 m - 7,3 (1933)
• 100 m – 11,6 (1936)
• 200 m – 23,6 (1935)
• 400 m – 57,6 (1935)
• 800 m - 2:18,3 (1931)
• 1000 m - 3:02,5 (1933)
• 80 m pł - 12,9 (1938)
• skok w dal – 6,125 m (1939)
• skok wzwyż – 1,49 m (1938)
• pchnięcie kulą - 11,32 (1936)
• rzut dyskiem - 38,99 (1930)
• rzut oszczepem - 38,94 (1938)