Stanisław Leon Kulczyński (ur. 9 maja 1895 w Krakowie, zm. 12 lipca 1975 w Warszawie) – polski botanik, działacz polityczny.

Był synem Władysława, zoologa, specjalisty w dziedzinie pajęczaków, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i Jadwigi z Estreicherów (1859–1946).

Ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1924 objął i zorganizował Katedrę Systematyki i Morfologii Roślin Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, początkowo jako profesor nadzwyczajny, od 1930 profesor zwyczajny. W 1935 został członkiem korespondentem PAU. W roku akademickim 1936/1937 i 1937/1938 był rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i po przemianowaniu uczelni na Lwowski Państwowy Uniwersytet im. Iwana Franko został prezesem Związku Zawodowego Pracowników Uniwersytetu (tzw. „Profspilka”, do którego przynależność była obowiązkowa). W okresie sowieckiej okupacji Lwowa nadal prowadził działalność naukową. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie. W czasie wojny był delegatem Rządu RP na wychodźstwie na Obszar Lwowski. Lwów opuścił w 1941 (wraz z Karoliną Lanckorońską). Zamieszkał w Krakowie, gdzie zajmował się tajnym nauczaniem na Uniwersytecie Jagiellońskim. 10 maja 1945 przybył do Wrocławia, gdzie rozpoczął odbudowę uniwersytetu. Był pierwszym rektorem połączonych: Uniwersytetu i Politechniki w latach 1945–1951.

W 1935 został członkiem korespondentem, a w 1945 – członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Umiejętności; od 1919 był współpracownikiem (od 1935 członkiem) Komisji Fizjograficznej PAU; od 1952 – członkiem rzeczywistym PAN.

Kariera naukowa

• 1918–1924 – pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego;
• 1924–1939 – prof. Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (w latach 1936–1938 rektor), w czasie pierwszej okupacji sowieckiej (w latach 1939–1941) prof. Uniwersytetu im. I. Franko we Lwowie;
• od 1941 w Krakowie – pracował jako rzeczoznawca przy Izbie Rolniczej;
• 1945–1969 – prof. Uniwersytetu Wrocławskiego;
• 1945–1952 – rektor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu.

W pracy naukowej zajmował się systematyką roślin, ekologią, fitosocjologią (głównie Tatr) i paleobotaniką; autor m.in. Torfowiska Polesia (tom I–II, 1939–1940); współautor (wraz z Władysławem Szaferem i Bogumiłem Pawłowskim) doskonałego klucza do oznaczania polskich roślin naczyniowych: Rośliny Polskie.

Działalność polityczna

• Od 1938 – był członkiem Klubów Demokratycznych, od 1939 Stronnictwa Demokratycznego. Należał do kierownictwa stronnictwa – w latach 1949–1969 członek Centralnego Komitetu, w latach 1949–1954 członek Komitetu Politycznego CK, w latach 1954–1969 członek Prezydium CK, 1946–1954 wiceprzewodniczący Rady Naczelnej SD, w latach 1954–1956 wiceprzewodniczący CK, a w latach 1956–1969 stał na czele partii jako przewodniczący CK. Od 1969 honorowy prezes SD;
• 1952–1956 – wicemarszałek Sejmu, w latach 1956-1969 zastępca przewodniczącego Rady Państwa;
• 1946–1972 – poseł do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV i V kadencji; był przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (w latach 1952–1956 i 1961–1969) oraz Komisji Nadzwyczajnej Ziem Zachodnich (1957–1961);
• 1955–1967 – przewodniczący Rady Naczelnej Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną "Polonia";
• 1957–1971 – przewodniczący Rady Naczelnej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich;
• 1958–1975 – wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu;
• 1958–1973 – przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju.

Działalność społeczna

9 lipca 1946 został mianowany przez wojewodę dolnośląskiego tymczasowym opiekunem zbiorów Ossolineum. Podjął decyzję o oddaniu na potrzeby przyszłego Ossolineum budynku dawnego gimnazjum Św. Macieja, użytkowanego przez Uniwersytet, zorganizował przyjęcie zbiorów lwowskich we Wrocławiu i odpowiednio je zabezpieczył. W październiku 1946 zorganizował Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum we Wrocławiu, którego został prezesem Zarządu. Funkcję tę sprawował aż do zawieszenia działalności Towarzystwa w 1949.

Uhonorowanie

Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1964), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1949) oraz Krzyżem Komandorskim (1937) i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. W 1963 Uniwersytet Wrocławski, a w 1965 Politechnika Wrocławska przyznały mu tytuł doktora honoris causa. Jego imieniem nazwano jeden z wrocławskich bulwarów, szkołę podstawową we Wrocławiu, a także m/s Stanisław Kulczyński zwodowany w stoczni im. Adolfa Warskiego. W Jeleniej Górze zbudowano mu pomnik.

Rodzina

Żonaty z Marią Kulczyńską, działaczką społeczną i polityczną. Miał córkę i syna Jana, reżysera i byłego dziekana Wydziału Reżyserii PWST. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jego brat Władysław junior (1890–1923) był taternikiem, siostra Wanda (1893–1968) – działaczką na rzecz ochrony przyrody.