Stanisław Grzesiuk (ur. 6 maja 1918 w Małkowie koło Chełma, zm. 21 stycznia 1963 w Warszawie) – polski pisarz, pieśniarz (zwany również bardem z Czerniakowa), z zawodu elektromechanik.

Autor popularnej, autobiograficznej trylogii literackiej – Boso, ale w ostrogach, Pięć lat kacetu i Na marginesie życia. Popularyzator przedwojennego folkloru czerniakowskiego. Działacz społeczno-lewicowy, antyklerykał i ateista.

Jego ojciec urodzony w Warszawie, dzieciństwo (po śmierci rodziców) i młodość spędził na Lubelszczyźnie, był z zawodu ślusarzem, pracował w fabryce parowozów. Matka pochodziła z Nowego Miasta k/Płońska. Nie zarabiała, pracowała zajmując się domem. Od 1920 kiedy jego rodzice przenieśli się do Warszawy, do 1940 był mieszkańcem stołecznego Czerniakowa, dzielnicy zamieszkiwanej wówczas w sporej części przez warszawską biedotę.

Po wybuchu wojny nadal mieszkał w Warszawie. Zaangażował się w walkę z niemieckim okupantem, działając w nowo powstałych polskich podziemnych siłach zbrojnych. Poszukiwany przez Gestapo za posiadanie broni (prawdopodobnie wynik donosu). Aresztowany (w trakcie łapanki) i wysłany na roboty przymusowe do Niemiec, w okolice Koblencji, następnie zesłany do obozu koncentracyjnego w Dachau za pobicie gospodarza niemieckiego i ucieczkę z jego gospodarstwa.

Po kilkumiesięcznym pobycie w Dachau (4 kwietnia-16 sierpnia 1940) przeniesiono go do Mauthausen-Gusen, gdzie przebywał do 5 maja 1945, tj. do momentu wyzwolenia obozu przez wojska amerykańskie. Przebywał w „starym obozie” Mauthausen, a od 1941 został przeniesiony do nowego „Gusen I”.

9 lipca 1945 wrócił do kraju. W 1946 ożenił się, miał dwoje dzieci – córkę Ewę (1947-2003) i syna Marka (1950-2007). Od 1947 chorował na gruźlicę płuc, będącą konsekwencją pobytu w obozach. Przeszedł dwie operacje. Zmarł w 1963 na tę chorobę.

Przekonania

Stanisław Grzesiuk był ateistą.

Urodził się i wychował w trudnych warunkach. Skończył szkołę zawodową już podczas pracy w fabryce. Tam zetknął się również po raz pierwszy z działalnością lewicową. Pogrzeb ojca był dla Stanisława Grzesiuka punktem przełomowym. Zaczął uważać, że ówczesny porządek społeczny zawsze będzie deprecjonować osoby chcące wyrwać się z getta biedy.

Po wojnie był warszawskim radnym oraz działaczem społeczno-lewicowym, gorąco sympatyzującym z nowo powstałą PRL. Widział w nim szansę dla zapobieżenia nędzy, chorobom i (jak uważał) obecnemu w dwudziestoleciu międzywojennym wyzyskowi. Jego imieniem nazwano jedną z ulic warszawskiego Czerniakowa.

Twórczość

Po wojnie Grzesiuk rozpoczął karierę pisarską. Znajomi skłonili go, aby opisał swoje barwne przeżycia, o których często im opowiadał. W 1958 zadebiutował powieścią Pięć lat kacetu, w której opisał swój pięcioletni pobyt w obozach koncentracyjnych. Barwny, choć prosty język, wartka akcja i wszechobecny humor, jakim jest przesycona ta książka, uczyniły go sławnym.

Kolejna autobiograficzna powieść Boso, ale w ostrogach (1961) przenosi czytelnika do przedwojennego Czerniakowa, dzielnicy warszawskiej biedoty, w której autor dorastał. Grzesiuk ponownie zapisał barwne opowieści z sugestywnie odmalowanym klimatem warszawskich „szemranych” dzielnic, opisem warunków życia w jakich dorastał oraz humorem. Powieść ta została zaadaptowana przez Barbarę Borys-Damięcką pod tytułem „Ballada czerniakowska” i wystawiona jako spektakl teatralny w reżyserii Tadeusza Wiśniewskiego.

Trzecia książka, wydana dopiero w rok po śmierci pisarza Na marginesie życia, jest relacją jego zmagań z gruźlicą w obliczu śmierci. Ale nawet wtedy Stanisław Grzesiuk jest sobą. Twardy, pełen przewrotnego humoru żyje, dopóki może.

Oprócz pisarstwa parał się też popularyzowaniem przedwojennego folkloru stolicy i gwary warszawskiej, wykonywał uliczne pieśni warszawskie. Grywał na bandżoli i mandolinie. Do najpopularniejszych piosenek przezeń wykonywanych należą: Czarna Mańka, Siekiera, motyka, Bujaj się Fela, Bal na Gnojnej, Ballada o Felku Zdankiewiczu, Komu dzwonią, U cioci na imieninach oraz Nie masz cwaniaka nad warszawiaka. Śpiewał również nieco mniej znaną obecnie Balladę o Okrzei, często wykonywaną na warszawskiej Pradze w początkach XX wieku.

W 1958 wystąpił w telewizyjnym programie Tele-Echo.

Pierwsze zarejestrowane nagrania piosenek Stanisław Grzesiuka pochodzą z 1959. Wystąpił wtedy w dwóch audycjach radiowych z cyklu „Na warszawskiej fali”.

W 1961 tygodnik „Stolica” zamieścił wywiad ze Stanisławem Grzesiukiem „Czerniaków moja młodość”.

W 1962 Grzesiuk wystąpił w czterech audycjach Teatru Polskiego Radia: „Apaszem Stasiek był”, „Czerniakowskie zaloty”, „Piekutoszczak, Feluś i ja”, „Bujaj się Fela”. Wziął również udział w kilku „Podwieczorkach przy mikrofonie”.

W 2004 nakręcony został film dokumentalny „Grzesiuk, chłopak z ferajny” (scenariusz Alex Kłoś, reżyseria Mateusz Szlachtycz).