Romain Gary, właśc. Roman Kacew (ros. Роман Кацев), znany również pod pseudonimem Émile Ajar (ur. 8 maja 1914 w Moskwie lub Wilnie, zm. 2 grudnia 1980 w Paryżu) – francuski pisarz pochodzenia żydowskiego, scenarzysta i reżyser filmowy, dyplomata.

Według Tadeusza Kowzana Roman Kacew urodził się w Moskwie. Dokumenty znalezione w 2014 potwierdzają jednak Wilno jako miejsce narodzin. Jego matka, Nina Kacew, uciekła wraz z jedynym synem z bolszewickiej Rosji i w 1923 znalazła się w Wilnie. Prowadziła tam pracownię krawiecką przy Wielkiej Pohulance 16.

W 1926 Kacew z matką przeniósł się do Warszawy, a stamtąd w 1927 do Nicei. Studiował prawo w Aix-en-Provence i w Paryżu. Gdy wybuchła II wojna światowa, wstąpił do francuskich sił zbrojnych, w których po ukończeniu oficerskiej szkoły lotniczej służył jako pilot. Po zajęciu Francji przez Niemców uciekł do Anglii, gdzie pod dowództwem de Gaulle'a służył w siłach Wolnej Francji (latał na bombowcach). Po wojnie rozpoczął karierę dyplomatyczną. W 1952 został mianowany francuskim delegatem przy Narodach Zjednoczonych, a w 1956 konsulem generalnym Francji w Los Angeles. Pełnił również misje na francuskich placówkach dyplomatycznych w Szwajcarii, Boliwii i Bułgarii. Dużo podróżując, kilkakrotnie odwiedzał Polskę, którą darzył szczególnym sentymentem i do której „do końca życia żywił serdeczną przyjaźń”. Był gorącym zwolennikiem gaullizmu, co później miało wpływ na negatywną postawę wielu krytyków literackich wobec jego twórczości. Zmarł śmiercią samobójczą.

Odznaczony m. in. orderem Compagnon de la Libération za walki w czasie II wojny światowej i Legią Honorową nadanymi mu osobiście przez de Gaulle'a.

Twórczość

Pierwszą swoją powieść, Éducation européenne, wydał w 1945. Na jego literacką twórczość składa się ogółem ponad 30 powieści, a także wiele esejów i opowiadań. Romain Gary jako jedyny otrzymał dwukrotnie prestiżową Nagrodę Goncourta, mimo że może ona być przyznana danemu autorowi tylko raz. Po raz pierwszy otrzymał ją w 1956 za powieść Korzenie nieba (Les racines du ciel), a po raz drugi w 1975 za Życie przed sobą (La vie devant soi), wydaną pod pseudonimem Émile Ajar. Ta ostatnia powieść zaliczana jest dzisiaj do najcenniejszych dokonań prozy francuskiej drugiej połowy XX w. Publikował również jako Fosco Sinibaldi i Shatan Bogat, a używając tych pseudonimów chciał udowodnić niechętnym mu krytykom, że ich opinie są niesłuszne. Tożsamość Émile'a Ajara została ujawniona dopiero w wydanej pośmiertnie książce Vie et mort d'Émile Ajar. Przez pięć lat za autora powieści uznawano kuzyna Gary'ego, Paula Pavlowitcha, który grał tę rolę na prośbę prawdziwego autora. Pod tym samym pseudonimem Gary wydał również trzy inne powieści. Na podstawie jego książek powstało kilka filmów. Sam był również autorem kilku scenariuszy filmowych. W 1971 wyreżyserował film Kill!

Jego książki na język polski tłumaczyli: Jan Kott, Maria Braunstein, Agnieszka Daniłowicz-Grudzińska, Janina Karczmarewicz-Fedorowska, Jerzy Pański, Krystyna Szeżyńska-Maćkowiak, Józef Waczków.

Życie osobiste

Romain Gary był dwukrotnie żonaty: najpierw z brytyjską dziennikarką Lesley Blanch (1944-1961), później z amerykańską aktorką Jean Seberg (1962-1979). Z drugiego małżeństwa pozostawił syna Alexandre Diego (ur. 1963). Po tragicznej, samobójczej śmierci byłej żony w 1979 Gary popadł w depresję i rok później – strzałem w usta – również odebrał sobie życie.

Ciekawostki

Romain Gary był autorem ciekawej "teorii politologicznej", która mówiła, że w Związku Radzieckim po łysym przywódcy zawsze przychodzi owłosiony. Ta w gruncie rzeczy na wpół żartobliwa hipoteza nigdy oczywiście nie została poparta żadnymi dowodami, jednak nawet pobieżne spojrzenie na kolejnych "władców" ZSRR oraz dzisiejszej Rosji zdaje się ją potwierdzać.