Reinhard Tristan Eugen Heydrich (ur. 7 marca 1904 w Halle, zm. 4 czerwca 1942 w Pradze) – wysoki dygnitarz III Rzeszy, szef Sicherheitsdienst, Sicherheitspolizei i RSHA (policji politycznej i aparatu terroru III Rzeszy), SS-Obergruppenführer i generał policji. W latach 1940–1942 prezydent Interpolu. Zaciekły nazista. Ze względu na swe zbrodnie często nazywany "Archaniołem Zła"[potrzebne źródło].

Lata 1922-1932

W 1922 roku wstąpił do niemieckiej marynarki wojennej (Reichsmarine) jako podchorąży. W 1923 roku odbywał szkolenie na krążowniku Berlin, którego pierwszym oficerem był w tym czasie Wilhelm Canaris. Z marynarki zwolnił go sąd honorowy w 1931 roku w stopniu porucznika, po aferze obyczajowej (uwiedzenie córki dyrektora IG Farben).

Jego żoną została Lina von Osten. Miał z nią 2 synów (jeden z nich zmarł w wyniku wypadku samochodowego w 1943 roku) oraz córki Silke i Marthę, która urodziła się już po jego śmierci. Zaangażowanie rodziny Liny w NSDAP pomogło, gdy przedsiębiorcza małżonka zaaranżowała spotkanie Heydricha z Himmlerem w Monachium. Od czerwca 1931 roku był członkiem partii nazistowskiej NSDAP (jako członek SS miał nr 10120).

Lata 1932-1939

 

W lipcu 1932 roku otrzymał od Heinricha Himmlera polecenie stworzenia partyjnej służby bezpieczeństwa SD. Oprócz tego od marca 1933 roku był kierownikiem bawarskiej policji politycznej. W kwietniu 1934 roku został również szefem Tajnej Policji Państwowej (Gestapo) w Berlinie.

W 1934 zaplanował usunięcie przeciwników politycznych Adolfa Hitlera, co nastąpiło 29/30 czerwca 1934 (noc długich noży).

Od stycznia 1935 roku był szefem Głównego Urzędu SD. Stał się zastępcą Himmlera i według niektórych, osobą numer trzy w nazistowskim aparacie władzy. W 1936 roku został kierownikiem policji bezpieczeństwa (Sipo) w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Rzeszy. Na mocy decyzji Heydricha w lipcu 1939 zostały utworzone Einsatzgruppen (zajmujące się m.in. morderstwami). Od 27 września 1939 do śmierci był szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) i w ten sposób podlegały mu najważniejsze służby bezpieczeństwa i policyjne III Rzeszy (szefowi RSHA nie podlegała jednak policja porządkowa).

Lata 1939-1942

W roku 1939 kierował akcją o kryptonimie Tannenberg, której celem była eksterminacja polskiej warstwy przywódczej i inteligencji. W jej wyniku zamordowano ponad 20 000 Polaków.

Doprowadził do tzw. "Prowokacji gliwickiej". Alfreda Naujocksa wyznaczył do zadania, które polegało na zaatakowaniu rozgłośni radiowej w Gliwicach, pojmaniu pracowników przez przebranych Niemców oraz wygłoszenie prowokacyjnego antyniemieckiego oświadczenia. Rzekoma napaść na radio była pretekstem do ataku na Polskę. Następnie w tym samym roku zorganizował akcję pojmania brytyjskich agentów z przygranicznego miasta w Holandii. Akcją tą dowodził zaufany człowiek Heydricha, Walter Schellenberg.

Heydrich z żoną. Zdjęcie wykonane dzień przed zamachem

Po ataku III Rzeszy na ZSRR, Heydrich 29 czerwca 1941 wydał rozkaz, w którym polecał wszystkim tzw. Einsatzgruppen policji i służb bezpieczeństwa (tzn. SS i SD) wykorzystanie kół antykomunistycznych i ich nastrojów antyżydowskich do oczyszczenia z Żydów terenów nowo zdobytych na Sowietach. Miało to być zrobione tak, aby nie pozostał żaden ślad wskazujący na SS.

20 stycznia 1942 roku był organizatorem konferencji w Wannsee, której celem było omówienie realizacji decyzji Hitlera dotyczącego wymordowania Żydów, nazywanego przez nazistów "ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej w Europie".

23 września 1941 roku został oddelegowany z Berlina do Protektoratu Czech i Moraw obejmując funkcję protektora. Zajął miejsce uznawanego w Berlinie za umiarkowanego Konstantina von Neuratha. Wprowadził stan wyjątkowy, natychmiast Gestapo aresztowało i następnie zamordowało premiera rządu Protektoratu gen. Aloisa Eliasza, który współpracował z ruchem oporu i rządem emigracyjnym Edwarda Benesza, aresztowane i stracone zostały setki osób czynnych w ruchu oporu (gen. J. Bílý, P. Šámal). W stosunku do podległej mu ludności stosował metodę "kija i marchewki". Zachęcał Czechów do współpracy z okupantem, dawał podwyżki, a także nadzieję, iż podporządkowująca się ludność nie będzie represjonowana. Uległość mieszkańców protektoratu uwidoczniła się nawet w momencie zamachu na Heydricha. Mieszkańcy Pragi obecni przy rannym protektorze pomagali mu.

Zamach na Reinharda Heydricha

 Osobny artykuł: Zamach na Heydricha.

Brytyjczycy unikali zamachów na hitlerowskich dostojników, ponieważ nie chcieli wywoływać niemieckich represji wobec ludności cywilnej. Jednak decyzja o zabiciu Heydricha zapadła, ponieważ skutecznie zwalczał on czeską opozycję, aresztował jej członków i prawdopodobnie mógł odkryć niejawną współpracę Wilhelma Canarisa (jednego z przywódców niemieckiej opozycji antyhitlerowskiej) z Brytyjczykami.

27 maja 1942 roku Heydrich został ciężko ranny w zamachu dokonanym na przedmieściach Pragi przez czeskich i słowackich cichociemnych – Jozefa Gabčika, Jana Kubiša i Josefa Valčíka (pod kryptonimem operacja Anthropoid). Osiem dni później Heydrich zmarł w wyniku zakażenia krwi. W ramach odwetu za jego śmierć czeskie wsie Lidice i Leżaki zostały zrównane z ziemią, a ich ludność wymordowana bądź wywieziona do obozów koncentracyjnych.

Został pochowany na Cmentarzu Inwalidów w Berlinie.

Mercedes-Benz W142, w którym jechał i został śmiertelnie ranny Reinhard Heydrich. Zdjęcie z dnia zamachu

Zainteresowania

Messerschmitt Bf 109E

Oprócz pierwszoplanowej kariery w aparacie bezpieczeństwa, Heydrich prawdopodobnie z przyczyn ambicjonalnych zainteresował się lotnictwem i pomimo zaawansowanego wieku jak na pilota, ukończył w 1940 kurs pilota myśliwskiego. Niektóre źródła sugerują, że miał latać jako strzelec pokładowy w jednostce bombowej KG 55 już podczas kampanii wrześniowej, lecz nie jest to potwierdzone. W kwietniu 1940 latał w stopniu majora w jednostce myśliwskiej II/JG 77 w Norwegii na myśliwcu Bf 109E, zajmując się równolegle sprawami urzędowymi. 13 maja 1940 rozbił samolot podczas startu i został ranny. Służył na froncie w Norwegii i Holandii do maja, lecz bez sukcesów bojowych. Ponownie wrócił samowolnie do latania bojowego w połowie lipca 1941, po ataku Niemiec na ZSRR, ignorując zakaz Himmlera. Latał na swoim osobistym samolocie Bf 109E-7 w składzie II/JG 77 z lotniska Bielce na południowym odcinku frontu wschodniego (powodując obawy dowództwa dywizjonu z uwagi na swoje niedoświadczenie bojowe i konieczność jego ochrony). 22 lipca 1941 jego samolot został uszkodzony przez artylerię przeciwlotniczą nad terenem radzieckim i wylądował przymusowo na pasie "ziemi niczyjej", po czym Heydrich zdołał uciec ku niemieckim liniom. Mimo ponownego zakazu latania wydanego mu przez Himmlera, wrócił jeszcze na front i latał przez krótki czas w składzie II/JG 52 pod koniec 1941. Pomimo braku sukcesów bojowych, został uhonorowany Żelaznym Krzyżem II klasy (1940) i I klasy (1941) i srebrną frontową odznaką lotniczą.

Mając wielki talent odziedziczony po matce (rodzice w Saksonii prowadzili szkołę muzyczną), często grał na skrzypcach. Uprawiał również z zamiłowaniem szermierkę, reprezentował także Rzeszę, podczas zawodów zajmując 1. miejsce.

Kondukt pogrzebowy w Berlinie, 9 czerwca 1942

Pogłoski o żydowskim pochodzeniu

Znaczek poczty niemieckiej wydany w pierwszą rocznicę śmierci Heydricha, 1943

Za Heydrichem ciągnęła się plotka o jego rzekomym żydowskim pochodzeniu. Podejrzenia podkreślał "nienordycki" wygląd jego ojca. Sam Reinhard był ideałem Aryjczyka, reichsfuhrer-SS Heinrich Himmler "od pierwszego momentu był zachwycony 'nordyckim wyglądem' kandydata". Pomówienia te wynikały z pomyłki, która zaszła podczas pisania notatki leksykalnej o ojcu Reinharda Heydricha, Brunonie. W ósmym wydaniu "Leksykonu muzyki Hugo Reimanna", możemy przeczytać "Heydrich, Bruno (właściwie Süß)". Plotka ta została zdementowana przez zainteresowanego, a późniejsze wydania nie miały już przypisu o rzekomych żydowskich korzeniach Brunona Heydricha. Podejrzenia te brały się stąd, ze matka Brunona po śmierci męża, wyszła ponownie za mąż. Jej nowy małżonek nosił nazwisko Süß, ale nie był Żydem, co potwierdziła tzw. lista genealogiczna (Ahnenliste). Jednak gorliwe zaprzeczenia Brunona Heydricha, a później Reinharda nic nie dały, a do przyszłego szefa SD przylgnęły przydomki "biały Mojżesz" lub "Süß" (niem. określenie Żyda od tytułu filmu Veita Harlana Jud Süß).

Pomyłka sprzed 16 lat po raz kolejny dała o sobie znać w roku 1932, kiedy Rudolf Jordan napisał do szefa organizacyjnego NSDAP Strassera list: "Doszło do moich uszu(...) istnieją powody, że zamieszkały w Halle (Saale) Bruno Heydrich jest Żydem. Jako załącznik przesyłam panu wyciąg z "Leksykonu muzyki" Reimanna z 1916 r., z którego może Pan się dowiedzieć bliższych szczegółów. Może wskazane byłoby, aby wydział personalny zbadał ostatecznie tę sprawę". Gregor Strasser zlecił dochodzenie dr Achimowi Gerckemu. W ekspertyzie doktora znajdowało się jasne stwierdzenie, że Reinhard Heydrich nie ma żadnej domieszki krwi żydowskiej ani kolorowej. Mimo dowodów Himmler miał wykorzystywać fakt domniemanego żydowskiego pochodzenia Heydricha, aby młody i ambitny Reinhard Heydrich nie próbował odsunąć go ze stanowiska.

Wiadomości o żydowskim pochodzeniu Heydricha, jak i informacje o jego rzekomym biseksualizmie, znał też jego rywal, szef konkurencyjnej dla SD organizacji wywiadowczej Abwehry, kontradmirał Wilhelm Canaris. Zdeponował on posiadane dossier u przyjaciela z poleceniem opublikowania w razie swojej śmierci.