Pol Pot, właściwie: Saloth Sar, znany także pod pseudonimami Brat Numer Jeden oraz Wujek Sekretarz, także Pol, Pouk, Hay, Phem (ur. najprawdopodobniej 19 maja 1925 w Prek Sbauv, zm. 15 kwietnia 1998 w Anlong Veng) – dyktator Kambodży, członek Komunistycznej Partii Kambodży i przywódca Czerwonych Khmerów. Zdaniem wielu badaczy oraz środowisk opiniotwórczych twórca najskrajniejszej formy totalitaryzmu w całej historii ludzkości. Z zawodu był nauczycielem.

Życiorys

Urodził się w zamożnej rodzinie chłopskiej, jako ósme z dziewięciorga dzieci Saloth Pena i Sok Nem, którzy wyróżniali się spośród swojej społeczności wyjątkową pobożnością, zaś sam Sar jako mały chłopiec był dzieckiem bardzo spokojnym i niestwarzającym problemów wychowawczych. W wieku 9 lat wysłano go do szkoły francuskiej w Phnom Penh. W wieku 20 lat udał się na pielgrzymkę do Angkor Wat, gdzie zdał sobie sprawę z dawnej potęgi kraju i zapragnął wyzwolić kraj spod okupacji francuskiej. Studiował na prywatnej uczelni technicznej EFR w Paryżu, ale nie uzyskał dyplomu. Już na początku studiów spotkał się z lewicowymi studentami, należał do radykałów. Wkrótce znalazł się we Francuskiej Partii Komunistycznej. W 1953 roku wrócił do Kambodży i wstąpił do wietnamskiej partyzantki. Po wycofaniu Francuzów wietnamska partyzantka wycofała się z Wietnamu. Pol Pot zaczął działać w komunistycznej partyzantce, a oficjalnie utrzymywał się z posady nauczyciela. W tym też czasie poznał Nuon Chea. Po klęsce komunistów w wyborach w Kambodży władze zaczęły kampanię terroru przeciw nim. Ideologię przejął od francuskich komunistów. W 1960 współzałożyciel Komunistycznej Partii Kambodży a w latach 1963–1979 jej sekretarz generalny. W latach 1965 i 1969 podczas tajnych wizyt w Chińskiej Republice Ludowej przechodził szkolenia prowadzone przez tamtejsze służby specjalne Dowodził oddziałami zbrojnymi Czerwonych Khmerów, rozbudowywał także siatkę komunistycznej partyzantki. Na jego światopogląd znaczny wpływ miała ideologia Chińskiej Republiki Ludowej z okresu Rewolucji kulturalnej oraz myśli Mao Zedonga, choć sam Pol Pot maoistą nigdy się nie nazwał, a jego ideologia była daleka od marksizmu ze względu na elementy szowinistyczne i rasistowskie, które doprowadziły do eksterminacji mniejszości wietnamskiej i chińskiej na terenie Kambodży i wywołały wojnę z komunistycznym Wietnamem.

W 1975 roku, gdy zakończyła się wojna wietnamska, partyzanci obalili rząd, a Pol Pot zmienił nazwę kraju na Demokratyczna Kampucza i rozpoczął jedną z najkrwawszych dyktatur XX wieku. Według Pol Pota kraj miał się składać wyłącznie z chłopów finansujących ekonomię kraju poprzez wzrost produkcji rolnej. Cała produkcja rolnicza była eksportowana, a ludzie umierali z głodu. Szacuje się, że w Demokratycznej Kampuczy zginęło około 1/4 ludności kraju, a liczba mieszkańców stolicy – Phnom Penh – wskutek przymusowych wysiedleń zmalała z 2 milionów do 23 tysięcy mieszkańców.

Pol Pot nawiązał współpracę z ChRL. Na tym tle, a także z powodu eksterminacji mniejszości wietnamskiej i incydentów granicznych popadł w ostry konflikt z Wietnamem. W 1979 został obalony przez wojska wietnamskie i wewnętrzną opozycję. Wraz z księciem Sihanoukiem kierował partyzantką wspieraną przez Tajlandię, CIA i ChRL, walczącą z prowietnamskim rządem w Phnom Penh. W latach 1986-1988 Pol Pot mieszkał w Tajlandii chroniony przez armię tajlandzką i tajlandzki rząd. Kontynuował wojnę domową także po wycofaniu wojsk wietnamskich oraz stworzeniu rządu zgody narodowej, gdy w 1991 r. książę Sihanouk ponownie został głową państwa. W 1997 roku w ramach jednej z niezliczonych czystek w kierownictwie partii, zlecił zabójstwo jednego ze swych najbliższych współtowarzyszy jeszcze z czasów paryskich – Son Sena. Kilka tygodni później współtowarzysze pod kierownictwem Ta Moka urządzili proces pokazowy Pol Pota i skazali go na dożywotni areszt domowy, gdzie po kilku miesiącach zmarł, według oficjalnej wersji z przyczyn naturalnych.

W Kambodży w okresie 3,5-letnich rządów Pol Pota spośród 7,5 mln mieszkańców Kambodży z głodu, chorób i w wyniku egzekucji zginęło ok. 1,7-2,5 mln ludzi. Pol Pot w udzielanych wywiadach nie uznawał swojej odpowiedzialności za te zbrodnie. O czasach swoich rządów mówił: byliśmy jak dzieci uczące się chodzić, walczyłem nie po to, aby mordować ludzi, naszą walkę prowadziliśmy, by zapobiec wietnamizacji Kambodży, moje sumienie jest czyste.