Oskar Ryszard Lange (ur. 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 października 1965 roku w Londynie) – polski ekonomista i polityk, poseł na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek KC PZPR i Rady Państwa PRL.

W II RP

Syn przemysłowca. "Twórczość Jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei socjalizmu zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami." W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego a następnie w Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie. W przeciągu lat 1922-1926 przez rok studiował na Uniwersytecie Poznańskim i przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1928 roku zrobił doktorat Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924-1932. W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagielońskim swoją pracę habilitacyjną Statystycznie badania koniunktury gospodarczej. Studiował również na uniwersytecie w Londynie.

W latach 1926–1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się teorią statystyki. Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku. Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej Od 1927 roku był członkiem PPS.

W USA

W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przebywał w latach 1934-1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko powrócił na katedrę statystyki do Krakowa w 1937 roku ponownie wyprowadził się do USA. Trafił na Uniwersytet w Kalifornii a następnie na Uniwersytet w Stanford. W latach 1938–1945 wykładał na Uniwersytecie w Chicago. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce.

W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega Bolesława Geberta do współpracy z NKWD jako agent wpływu o pseudonimie Friend (ang. przyjaciel). W 1944 roku na zaproszenie Związku Patriotów Polskich przyleciał do Moskwy gdzie spotkał się z Józefem Stalinem. Po powrocie do USA spotkał się z premierem Stanisławem Mikołajczykiem z ramienia PSL i poinformował o misji w ZSRR prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta

W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora Polsku Ludowej w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy ONZ i Radzie Bezpieczeństwa. Uchwałą Prezydium KRN z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W Polsce Ludowej

Należał do Rady Naczelnej PPS (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta PAN. Od 1948 roku był członkiem Komitetu Centralnego PZPR.

W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty PAN. Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.

W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek Rady Państwa, następnie zastępca jej przewodniczącego od lutego 1957 r. Od 1956 r. profesor UW, w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów, a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955–1956) i Cejlonu (1959).

Od 1947 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) oraz przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.

W 1964 roku został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej oraz przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia.

Zajmował się ekonomią polityczną, statystyką, ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną. Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964).

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwana została wrocławska Akademia Ekonomiczna (do 2008 roku, gdy zmieniono nazwę), Aula Główna Szkoły Głównej Handlowej, reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW, aula w Audytorium Maximum UW, ulica w Warszawie (na Mokotowie, koło ul. Domaniewskiej), ulica w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim, ulica w Częstochowie, ulica w Koszalinie, ulica w Jeleniej Górze, ulica w Jaworznie oraz technikum ekonomiczne w Bytomiu, Wodzisławiu Śląskim, Chorzowie, Ciechanowie, Gdyni, Kielcach, Mogilnie, Nowym Sączu, Szczecinie, Zamościu, Elblągu, Grudziądzu, Zawierciu oraz w Zielonej Górze.

W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Lange w Pałacu Staszica w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego.