Oskar Dirlewanger (ur. 26 września 1895 w Würzburgu, zm. 7 czerwca 1945 w Altshausen) – niemiecki zbrodniarz wojenny, SS-Oberführer i dowódca specjalnej jednostki karnej SS do zwalczania partyzantów, znany ze swego sadyzmu i odpowiedzialny za rozliczne zbrodnie wojenne popełnione w okupowanej Polsce, Białorusi i Słowacji. Ocenia się, że w wyniku akcji dowodzonych przez niego oddziałów (w tym 36 dywizji Grenadierów SS Direlwanger) śmierć poniosło przynajmniej 60 000 ludzi, w większości cywili, dużą część ofiar niemieccy i wschodnioeuropejscy podwładni Dirlewangera spalili żywcem.

Biografia

Dirlewanger urodził się w Würzburgu. W czasie I wojny światowej otrzymał Żelazny Krzyż. Był ranny w kostkę, rana cięta lewej ręki spowodowała 40% uszczerbek na zdrowiu, został ranny też w prawą rękę. Za każdym razem wracał na pierwszą linię frontu, nawet po otrzymaniu bezpiecznego przydziału na tyły jako instruktor CKM-ów. W listopadzie 1918 r., w chwili kapitulacji Niemiec, w stopniu porucznika dowodził kompanią karabinów maszynowych w południowej Rosji. Oddziałowi groziło internowanie w Rumunii, Dirlewanger podjął marsz w kierunku ojczyzny, skupiając przy sobie łącznie 600 żołnierzy, również z innych oddziałów. W latach 1919-1921 służył w różnych jednostkach Freikorps, w tym czasie odbył dwie krótkie kary pozbawienia wolności za ukrywanie broni. 26 marca 1921 w Sangerhausen w walce z bojówkami komunistów. Jako dowódca pociągu pancernego został trafiony w głowę, kula oderwała kość ciemieniową, odkrywając mózgowie. Kilkakrotnie wstępował do NSDAP (w 1923, 1926 i ostatecznie 1 marca 1932). W 1919 r. rozpoczął studia na politechnice w Mannheim, które przerywał ochotniczo wstępując do organizacji paramilitarnych, walczących m.in. na Górnym Śląsku. W czasie studiów wyróżniał się aktywnością polityczną, groziło mu nawet postępowanie dyscyplinarne za "rażącą agitację antysemicką". Następnie studiował we Frankfurcie politologię, uzyskując tytuł doktora. W swej pracy doktorskiej dokonywał m.in. krytyki polityki centralnie sterowanej w ekonomii. Piastował następnie kierownicze stanowiska w różnych przedsiębiorstwach. W latach 1928-31 był dyrektorem fabryki włókienniczej należącej do żydowskiej rodziny z Erfurtu, malwersując pieniądze dla zasilenia kasy SA. Jako bojówkarz SA był uwięziony za zakłócanie porządku publicznego. Dirlewanger został aresztowany 22 lipca 1934 roku, skazany na 2 lata pozbawienia wolności i osadzony w więzieniu w Ludwigsburgu za gwałt na 14-letniej członkini BDM. Pozbawiono go też akademickiego tytułu doktora. Wkrótce po odzyskaniu wolności dokonał kolejnego gwałtu, za co został zesłany do obozu koncentracyjnego w Welzheim. Na skutek interwencji Gottloba Bergera został uwolniony z obozu i mianowany oficerem, uczestniczącym w hiszpańskiej wojnie domowej, gdzie w latach 1936-1939 szkolił Hiszpanów w niemieckiej oddziałach lądowych Legión Cóndor. W 1940 uzyskał unieważnienie wyroku o obrazę obyczajności, dzięki czemu ponownie został przyjęty do NSDAP oraz odzyskał tytuł doktora, przyznany mu przez Uniwersytet we Frankfurcie.

W lipcu 1940 roku Dirlewanger został przyjęty do SS. Na swój własny wniosek utworzył i wyszkolił specjalny oddział karny (SS-Sonderkommando Dirlewanger) w podlegający Kommandostab RFSS. Oddział ten (najpierw kompania. batalion, później pułk i brygada) była początkowo złożona z kryminalistów skazanych głównie za kłusownictwo i inne podobne wykroczenia, później przestępców skazanych za najcięższe zbrodnie, takie jak zabójstwo czy gwałt, od połowy 1944 roku SS-HA włączała do niej aresztantów z więzień Wehrmachtu i SS. a od jesieni 1944 roku nawet więźniów politycznych z SPD i KPD.

Pierwotnym zamierzeniem było przeciwstawienie niespełna stuosobowego oddziału eks-kłusowników skupiskom pospolitych bandytów oraz przenikaniu sowieckich agentów przez granicę. W roku 1940 oddział ten przydzielony został do Dowódcy SS i Policji w dystrykcie lubelskim Odilo Globocnika, a sam Dirlewanger został komendantem obozu pracy dla Żydów w Dzikowie Starym, funkcjonującego w ramach kompleksu obozów pracy powstałych w celu budowy umocnień granicznych w rejonie Bełżca, tzw. linia "Otto", a następnie zwalczał szmugiel i spekulację w Generalnym Gubernatorstwie. Był tak okrutny i skorumpowany, że nawet władze SS były oburzone i wszczęły przeciw Dirlewangerowi specjalne śledztwo. Miał on stanąć przed sądem SS w sprawie "kalania rasy" (gwałty na żydowskich "podludziach"), ale ostatecznie nie doszło to do skutku. Dirlewanger, który cieszył się osobistą protekcją ze strony Gottloba Bergera, awansował i zniknął z pola widzenia wrogów.

Pod koniec lutego 1942 roku został przeniesiony wraz z swoim oddziałem na okupowaną Białoruś z zadaniem walki z partyzantką radziecką. Tam Dirlewanger i jego podwładni dopuścili się całego szeregu zbrodni, już zupełnie bezkarnie i na masową skalę mordując miejscową ludność cywilną oraz niszcząc i grabiąc wiele wsi i miasteczek podczas niemieckich operacji antypartyzanckich. W sierpniu 1944 roku pułk SS Dirlewanger został przydzielony do Kampfgruppe Reinefarth pod dowództwem Heinza Reinefartha, walczących z Polakami po wybuchu powstania warszawskiego. W Warszawie oddział ponownie odznaczał się barbarzyństwem, mordując i gwałcąc tysiące cywilnych mieszkańców oraz jeńców wojennych, przy czym podwładni Dirlewangera i on sam zabili kilka razy mniej osób niż żołnierze i policjanci podlegli Heinza Reinefartha. Za swoje "zasługi" w tłumieniu powstania otrzymał kolejny awans, a 30 września także Krzyż Rycerski Żelaznego Krzyża. 16 października 1944 roku gubernator Hans Frank wydał na cześć Dirlewangera obiad na Wawelu, na którym wyraził mu "swą wdzięczność i uznanie za wzorowe operacje przeprowadzone przez jego grupę w toku walk w Warszawie".

Pod koniec 1944 roku Dirlewanger brutalnie tłumił także Słowackie Powstanie Narodowe, a w lutym następnego roku Brygada Szturmowa SS "Dirlewanger" stała się podstawą do utworzenia 36 Dywizji Grenadierów SS "Dirlewanger". On sam jednak opuścił jednostkę po tym, gdy został ranny po raz dwunasty.

W czerwcu 1945 roku Dirlewanger zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w Altshausen w Badenii-Wirtembergii, po aresztowaniu 1 czerwca we francuskiej strefie okupacyjnej. Możliwe, że został pobity na śmierć przez pilnujących go polskich komunistów zmobilizowanych i skierowanych do służby na tyłach francuskiej 1. Armii. Plotki o tym, że Dirlewanger żył w późniejszych latach i służył w armii egipskiej, doprowadziły do ekshumacji jego grobu w 1960 roku.