Niko Pirosmanaszwili (ogólnie znany jako Niko Pirosmani, gruz. ნიკო ფიროსმანაშვილი, ur. 1862 w Mirzaani – zm. 5 maja 1918 w Tbilisi) – gruziński malarz-prymitywista. Urodził się w rodzinie chłopów kachetyńskich. 1872 wstąpił na służbę u bogatych mieszczan tbiliskich, nauczył się czytać i pisać po gruzińsku i rosyjsku. Został malarzem-samoukiem. 1890 rozpoczął pracę jako konduktor na kolei, 1893 otworzył wraz ze wspólnikiem mleczarnię w Tbilisi. Po bankructwie został bezdomny, utrzymywał się z malowania szyldów sklepowych. Pod koniec życia zainteresowali się nim malarze, m.in. Ilja Zdaniewicz i jego brat Kirył. W roku 1913 kilka obrazów Pirosmanaszwilego pokazano na wystawie malarstwa ludowego w Moskwie. Zmarł jednak w nędzy i został pochowany na cmentarzu Św. Nino.

Twórczość

Tematyka obrazów była zależna od upodobań klientów – kupców i restauratorów, którym Pirosmanaszwili płacił obrazami za żywność. Dominowały obrazy wystawnych uczt oraz popularnych postaci, jak tancerka Margarita. Malował też martwe natury, przedstawiające towary sprzedawane w odwiedzanych przez niego sklepikach, oraz fantastyczne krajobrazy z egzotycznymi zwierzętami. Malował często na czarnej ceracie, tworzącej tło obrazu, czasami na płótnie, kartonie lub blasze żelaznej.

Jego twórczość została doceniona dopiero po jego śmierci. Udało się zgromadzić wiele obrazów rozproszonych po sklepikach i jadłodajniach. Obrazy gruzińskiego samouka są porównywane do dzieł najwybitniejszych prymitywistów, jak Celnika Rousseau. Największą kolekcję dzieł posiada Państwowe Muzeum Sztuk Pięknych w Tbilisi.