Nikifor Krynicki, właściwie Epifaniusz Drowniak (ur. 21 maja 1895 w Krynicy, zm. 10 października 1968 w Foluszu) – polski malarz łemkowskiego pochodzenia, przedstawiciel prymitywizmu.

Nikifor żył samotnie, w nędzy i przez większość życia uważany był za upośledzonego psychicznie kalekę. Mówił bełkotliwie i niewyraźnie. Był pochłonięty pasją malarską. Pod koniec życia został doceniony i uznany na całym świecie za jednego z najwybitniejszych prymitywistów.

Twórczość Nikifora odkryta została w 1930 przez ukraińskiego malarza Romana Turyna, który zapoznał z nią polskich i ukraińskich malarzy kapistów, przebywających w Paryżu. Obrazy Nikifora wzbudziły ich zachwyt, zwracali przede wszystkim uwagę na bezbłędne operowanie kolorem. Entuzjastyczne opinie środowiska artystycznego nie zmieniły jednak nieprzychylnego stosunku do jego twórczości – nadal nie znajdował nabywców na swoje prace i zrozumienia dla swej sztuki.

Pierwsza publikacja na temat Nikifora pojawiła się w roku 1938 w czasopiśmie "Arkady" nr 3. Napisał ją Jerzy Wolff – nabywca dużej kolekcji dzieł Nikifora.

Kilka książek o Nikiforze napisali krakowscy krytycy sztuki, Ella i Andrzej Banachowie, którzy opiekowali się nim w latach 1948-1959. Nikifor odwiedzał ich wielokrotnie w Krakowie.

Staraniem małżeństwa Banachów pierwsza wystawa Nikifora (wtedy jeszcze „Jana Nikifora”) odbyła się w warszawskiej sali SARP w dniach od 31 stycznia do 8 lutego 1949. Dopiero dziewięć lat później prace Nikifora pokazano za granicą: od 22 maja do 30 czerwca 1958 w paryskiej galerii Diny Vierny, potem w Amsterdamie od 2 do 26 października 1959, w Brukseli od 14 do 26 listopada 1959, w Liège (Leodium) od 25 listopada do 13 grudnia 1959 i w Hajfie od 4 lutego 1960. W Niemczech odbyły się trzy wystawy: 2 lipca do 4 września 1961 w Baden-Baden, od 16 września do 19 października 1961 we Frankfurcie nad Menem i od 29 października do 10 grudnia 1961 w Hanowerze.

Od 1960 aż do śmierci Nikiforem opiekował się krynicki artysta malarz Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój talent i stworzył mu dobre warunki do pracy i życia, a po śmierci Nikifora zadbał o zachowanie jego twórczości. Nikifor Krynicki zmarł w Domu Pomocy Społecznej w Foluszu k. Jasła i został pochowany na cmentarzu w Krynicy.

Twórczość

Talent Nikifora przejawiał się głównie w twórczości na kawałkach tektury, okładkach zeszytów, skrawkach papieru, na których uwieczniał autoportrety, widoki krynickich willi i cerkwie. Był przy tym wysoce płodnym twórcą, stworzył blisko 40 tysięcy dzieł. W centrum Krynicy-Zdroju, nad potokiem Kryniczanka w zabytkowej willi Romanówka znajduje się Muzeum Nikifora.

Największy zbiór obrazów i rysunków Nikifora znajduje się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu.

Tożsamość

Nikifor był synem Polaka nieznanego z nazwiska, prawdopodobnie z zawodu malarza, jakich wielu mieszkało wtedy w willi "Trzy Róże", największego w tamtym czasie pensjonatu w Krynicy, i Eudokii Drowniak – ubogiej, głuchoniemej łemkowskiej żebraczki, która trudniła się m.in. noszeniem wody do krynickich schronisk i pensjonatów.

W 1962 roku, kiedy Nikifor miał wyjechać na wystawę swoich prac w Bułgarii, okazało się, że artysta nie ma żadnych dokumentów, na podstawie których możliwe byłoby wydanie dowodu tożsamości. Wówczas, na wniosek Stefana Półchłopka, przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Krynicy, sąd w Muszynie określił jego tożsamość. W postanowieniu sądu artysta figurował już jako Nikifor Krynicki. Na podstawie tego dokumentu w dniu 18 października 1962 roku Urząd Stanu Cywilnego w Krynicy wystawił dla Nikifora Krynickiego akt urodzenia. Sam Nikifor podpisywał się na swoich pracach jako Matejko lub Netyfor, często popełniając błędy w pisowni.

27 marca 2003 roku Sąd Rejonowy w Muszynie, działając na wniosek Zjednoczenia Łemków, unieważnił akt urodzenia z 1962 roku i uznał, że artysta znany jako Nikifor to urodzony 21 maja 1895 roku Epifaniusz Drowniak.

Nikifor Krynicki został pochowany na Starym Cmentarzu w Krynicy-Zdroju. Na jego grobie znajdują się obecnie dwa napisy: "Nikifor Krynicki" alfabetem łacińskim i "Nykyfor Epifan Drowniak" cyrylicą.

Upamiętnienie

• Nikiforowi poświęcono dwa pomniki: w Krynicy oraz we Lwowie w pobliżu kościoła Dominikanów.
• Grupa Skifflowa No To Co wydała w 1968 r. album "Nikifor" (Pronit XL 0493) z piosenką o tym samym tytule.
• Postać Nikifora została przedstawiona w filmie fabularnym z 2004 roku w reżyserii Krzysztofa Krauzego pt. Mój Nikifor z Krystyną Feldman w roli tytułowej.