Nadieżda Jakowlewna Mandelsztam (ros. Надежда Яковлевна Мандельштам, z domu Chazina (ros. Хазина); ur. 18 października/30 października 1899 w Saratowie, Imperium Rosyjskie, zm. 29 grudnia 1980 w Moskwie, Rosyjska Federacyjna SRR) – rosyjska pisarka, filolog. Żona pisarza Osipa Mandelsztama.

Biografia

Urodziła się w rodzinie Żydów wyznania chrześcijańskiego. Jej ojciec był prawnikiem, matka lekarką. Miała dwóch braci: Aleksandra (1891-1920) i Eugeniusza (1893-1974) oraz siostrę Annę (zm. 1938). Uczęszczała do żeńskiego gimnazjum, w którym nauka była prowadzona według programu dla męskiego gimnazjum. W młodości wielokrotnie odwiedzała z rodzicami kraje Europy Zachodniej. Po maturze rozpoczęła studia na wydziale prawa Uniwersytetu Kijowskiego, lecz ich nie ukończyła. W okresie Rewolucji Październikowej studiowała w pracowni malarki Aleksandry Ekster.

1 maja 1919 poznała Osipa Mandelsztama. W roku 1921 została jego żoną. Małżonkowie wielokrotnie zmieniali miejsce zamieszkania: na Ukrainie, w Piotrogrodzie, Moskwie i w Gruzji.

W roku 1934 Osip Mandelsztam został uwięziony i zesłany do okolic Permu, potem do Woroneża.

Po powtórnym uwięzieniu męża 1 maja 1938 i jego śmierci w obozie we Władywostoku wiodła Nadieżda życie koczownicze, z obawy przed aresztowaniem zmieniając wielokrotnie miejsce zamieszkania, utrzymując się z dorywczych zajęć.

Celem jej życia stało się ocalenie spuścizny literackiej męża. Wielu utworów nauczyła się na pamięć. W okresie wojny została ewakuowana wraz z matką do Azji Środkowej. W lecie 1942 dzięki pomocy Anny Achmatowej zamieszkała w Taszkiencie, gdzie od 1944 mogła wykładać język angielski na miejscowym uniwersytecie. Po śmierci Stalina ukończyła studia anglistyki w roku 1956, a w roku 1958 pozwolono jej na zamieszkanie w Moskwie. W roku 1965 otrzymała jednopokojowe mieszkanie w Moskwie. W napisanej po roku 1960 trzytomowej autobiografii Воспоминания (Wspomnienia) opisała strach i nędzę czasów stalinowskich. Pierwszy tom ukazał się w Nowym Jorku 1970, drugi w Paryżu 1972, trzeci w Paryżu 1978.

W roku 1979 przekazała swoje archiwa Uniwersytetowi Princeton, w dwa lata później zmarła w Moskwie w wieku 81 lat.