Miloš Forman, właściwie Jan Tomáš Forman (ur. 18 lutego 1932 w Čáslaviu, zm. 13 kwietnia2018 w Warren) – czeski reżyser filmowy, od 1968 zamieszkały i tworzący w Stanach Zjednoczonych.

Życiorys

Urodził się jako syn Anny z domu Švábovej, pracującej w branży hotelarskiej oraz architekta Otto Kohna. Choć biologiczny ojciec Formana był Żydem, artysta wychował się w protestanckiej rodzinie profesora Rudolfa Formana, który adoptował go po poślubieniu Anny Švábovej. Małżeństwo Formanów nie przeżyło II wojny światowej – Rudolf za działalność antyfaszystowską został aresztowany przez Gestapo i zginął w obozie koncentracyjnym Mittelbau-Dora w 1944 roku. Matka reżysera zginęła rok wcześniej w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Przyrodnimi braćmi Miloša Formana są matematyk Joseph J. Kohn oraz malarz Pavel Forman.

Był absolwentem Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze.

Rozpoczynał karierę w Czechosłowacji, kręcił filmy krótkometrażowe i komedie, od początku związany z operatorem Miroslavem Ondříčkiem. Czołowy przedstawiciel tzw. czechosłowackiej nowej fali.

Światowy rozgłos zdobył w latach 60. XX wieku dzięki filmowi Miłość blondynki, który otrzymał nagrody na festiwalach w Locarno i Wenecji.

W 1968 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie Paramount Pictures, by nakręcić film o amerykańskiej młodzieży Odlot. Stłumienie praskiej wiosnyspowodowało, że Forman pozostał na stałe w Stanach Zjednoczonych i tam kontynuował swoją karierę. Sam film nie odniósł większego sukcesu.

W 1975 roku zekranizował powieść Kena Kesey’a Lot nad kukułczym gniazdem. Film ten, jako drugi w historii (pozostałe to Ich noce oraz Milczenie owiec), został uhonorowany aż pięcioma Oscarami w najważniejszych kategoriach (najlepszy reżyser, najlepszy aktor, najlepsza aktorka, najlepszy film i najlepszy scenariusz). Ogromny sukces pozwolił Formanowi nakręcić od dawna planowaną ekranizację kultowego musicalu Hair, która jednak spotkała się z umiarkowanym przyjęciem ze strony krytyków.

Kolejnym ważnym osiągnięciem Formana była adaptacja sztuki Petera ShafferaAmadeusz, oparta na biografii Wolfganga Amadeusa Mozarta. Film ten przyniósł mu kolejnego Oscara za reżyserię oraz wiele innych nagród.

Koniec lat osiemdziesiątych przyniósł 2 filmowe adaptacje powieści Niebezpieczne związki. Nakręcona w 1988 roku wersja Stephena Frearsa została obsypana nagrodami, o rok spóźniony Valmont w reżyserii Formana nie wzbudził zainteresowania.

W 1995 został odznaczony Medalem Za zasługi I stopnia.

W 1996 roku Forman nakręcił film biograficzny o Larrym Flyncie, twórcy magazynu pornograficznego Hustler. Obraz starał się zdefiniować granice swobodnej wypowiedzi i wolności słowa, wzbudził kontrowersje w wielu krajach (m.in. w Polsce) śmiałym plakatem. Obraz przyniósł 2 nominacje do Oscara i zdobył Złotego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym w Berlinie w roku 1997.

W 1999 roku powstała kolejna biografia, film poświęcony amerykańskiemu komikowi Andy Kaufmanowi, Człowiek z księżyca. Film nie odniósł sukcesu, doceniono natomiast kreację Jima Carreya w tytułowej roli.

W 2006 roku Forman nakręcił swój ostatni film, Duchy Goi będący fabularyzowaną biografią Francisco Goi.

W roku 2009 powstał dokumentalny film produkcji czeskiej Miloš Forman: Co cię nie zabije(czes. Miloš Forman: Co tě nezabije) w reżyserii Miloša Smídmajera opisujący wybory życiowe i artystyczne Formana.

Filmografia

• 1963 – Konkurs
• 1963 – Czarny Piotruś (Černý Petr)
• 1965 – Miłość blondynki (Lásky jedné plavovlásky)
• 1967 – Pali się moja panno (Hoří, má panenko)
• 1971 – Odlot
• 1975 – Lot nad kukułczym gniazdem
• 1979 – Hair
• 1981 – Ragtime
• 1984 – Amadeusz
• 1989 – Valmont
• 1996 – Skandalista Larry Flynt
• 1999 – Człowiek z księżyca
• 2006 – Duchy Goi