Maria Helena Kaczyńska, z domu Mackiewicz (ur. 21 sierpnia 1942 w Machowie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – żona prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, pierwsza dama Polski od 2005 do 10 kwietnia 2010, gdy zginęła wraz z mężem i innymi osobami wkatastrofie wojskowego samolotu Tu-154M nr 101. Z wykształcenia była ekonomistką.

Rodzina

Córka Lidii z domu Piszczako (1916 – 18 maja 2004) i Czesława Mackiewiczów (1910–1976). Po II wojnie światowej jej rodzina została przymusowo wysiedlona z Wileńszczyzny. Czesław Mackiewicz walczył w wileńskiej Armii Krajowej, jeden z jego braci w szeregach II Korpusu gen. Władysława Andersa pod Monte Cassino, zaś drugi brat został zamordowany przez NKWD w Katyniu. Do 1951 roku Mackiewiczowie mieszkali w Złotowie. Brat Marii Kaczyńskiej, płk dr inż. Konrad Mackiewicz był pracownikiem Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych.

Młodość i wykształcenie

Maria Kaczyńska urodziła się z wadą serca, dlatego jej rodzice zdecydowali o przeprowadzce całej rodziny do Rabki. Tam ukończyła szkołę podstawową i w latach 1957–1961 uczęszczała do I Liceum Ogólnokształcącego im. Eugeniusza Romera w Rabce, gdzie w 1961 uzyskała maturę. Przez wiele lat pobierała lekcje gry na fortepianie. W latach 1961–1966 studiowała handel zagraniczny (specjalność: transport morski) w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Sopocie. Uzyskała tytuł zawodowy magistra nauk ekonomicznych. Znała język angielski i francuski oraz w mniejszym stopniu język hiszpański i rosyjski.

Życie prywatne i zawodowe

Po ukończeniu studiów podjęła pracę w Instytucie Morskim w Gdańsku w pracowni badań koniunkturalnych, gdzie przeprowadzała badania perspektyw rozwoju rynków frachtowych na Dalekim Wschodzie. Swojego męża poznała w 1976, gdy pracowała naukowo w Instytucie Morskim, a on studiował. Dwa lata później pobrali się. Maria Kaczyńska po urlopie macierzyńskim zarabiała jako korepetytorka i tłumaczka. Maria i Lech Kaczyńscy mieli córkę Martę (ur. 1980), absolwentkę prawa na Uniwersytecie Gdańskim, oraz dwie wnuczki, Ewę i Martynę.

Pierwsza dama Rzeczypospolitej Polskiej

Jako pierwsza dama podjęła działania wspierające działalność charytatywną.

Objęła patronat nad wieloma akcjami dobroczynnymi (m.in. Galą Charytatywną z okazji 60-lecia Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci UNICEF). Została także honorowym patronem akcji „Zakopane bez barier”.

9 listopada 2006 została matką chrzestną pierwszego polskiego samolotu myśliwskiego typu F-16 "Jastrząb".

W lutym 2007 opowiedziała się za pozostawieniem Doliny Rospudy w nienaruszonym stanie.

8 marca 2007 podpisała się pod apelem kobiet mediów do parlamentarzystów o pozostawienie bez zmian zapisu konstytucji w dziedzinie ochrony życia, co wywołało gwałtowną krytykę o. Tadeusza Rydzyka.

13 maja 2007 wraz z Ludmiłą Putiną otworzyła Dom Polski w Sankt Petersburgu.

8 czerwca 2007 podejmowała w Helu małżonkę prezydenta George'a W. Busha – Laurę Bush.

8 lipca 2007 tygodnik Wprost ujawnił nagrania z wykładu o. Tadeusza Rydzyka, który powiedział o Marii Kaczyńskiej (według niektórych domniemana wypowiedź odnosi się do Magdaleny Środy) m.in.: Pani prezydentowa z taką eutanazją? Ty czarownico! Ja ci dam! Jak zabijać ludzi, to sama się podstaw pierwsza. Wypowiedź ta była związana z zaproszeniem 8 marca 2007 do pałacu prezydenckiego środowisk feministycznych w tym Magdaleny Środy, która jednoznacznie wypowiadała się za eutanazją.

16 września 2007 Maria Kaczyńska odwiedziła w szpitalu w Ustrzykach Dolnych Czeczenkę, której trzy martwe córki znaleziono wBieszczadach. Kamisa D. i jej synek Mahomet trafili do szpitala po tym, jak zostali zatrzymani przez polską Straż Graniczną podczas nielegalnego przekraczania granicy polsko-ukraińskiej.

22 października 2007 pani prezydentowa wzięła udział w obchodach 30-lecia Instytutu "Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka", które Prezydent RP Lech Kaczyński objął honorowym patronatem. Uroczystość odbyła się w Filharmonii Narodowej w Warszawie.

W grudniu 2009 roku pomogła ubogiej rodzinie z województwa warmińsko-mazurskiego w ramach akcji Szlachetna Paczka.

Specjalny Wysłannik Prezydenta RP

W imieniu prezydenta uczestniczyła jako Specjalny Wysłannik Prezydenta RP w wielu uroczystościach międzynarodowych, reprezentując de facto głowę państwa polskiego. 1 lutego 2006 podjęła w Pałacu Prezydenckim księżniczkę Annę.

Maria Kaczyńska jako Specjalny Wysłannik Prezydenta RP uczestniczyła w następujących wydarzeniach:

• 7 lutego 2006 – pogrzeb byłego prezydenta Niemiec Johannesa Raua
• 10 marca 2006 – zaprzysiężenie prezydent Chile Michelle Bachelet
• 26 marca 2006 – pogrzeb byłego Prezydenta Estonii Lennarta Meri
• 1 grudnia 2006 – zaprzysiężenie prezydenta Meksyku Felipe Calderóna
• 7 marca 2008 – pogrzeb Wielkiego Mistrza Suwerennego Wojskowego Zakonu Maltańskiego Andrew Bertiego

Odznaczenia państwowe i im równorzędne

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, postanowieniem z 16 kwietnia 2010 marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiegowykonującego obowiązki prezydenta RP, na wniosek Kapituły Orderu Odrodzenia Polski, "za wybitne zasługi w służbie państwu i społeczeństwu").
• Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego (15 kwietnia 2009, Litwa)
• Xirka Ġieħ ir-Repubblika (26 stycznia 2009, Malta)
• Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (1 września 2008, Portugalia).
• Krzyż Wielki dla Damy Orderu Zasługi Zakonu Maltańskiego (14 maja 2007)

Inne wyróżnienia

• W listopadzie 2006 Maria Kaczyńska otrzymała tytuł i statuetkę Człowiek Otwartego Serca, przyznawaną przez Kapitułę Stowarzyszenia Osób i Dzieci Niepełnosprawnych Pomocna Dłoń.
• W grudniu 2006 prezydentowa otrzymała tytuł honorowego Przyjaciela Palestyńskiego Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, który jest nadawany przez Palestyńskie Towarzystwo im. Fryderyka Chopina miłośnikom muzyki oraz promotorom kultury, literatury i sztuki.
• W listopadzie 2007 Maria Kaczyńska otrzymała tytuł honorowego Anioła Kliniki Budzik, który został nadany Pani Prezydentowej przez Fundację Ewy Błaszczyk Akogo? za zaangażowanie w budowę Kliniki Budzik.
• Od 13 grudnia 2007 przewodniczyła Honorowemu Komitetowi Rozwoju Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli
• 25 stycznia 2008 prezydentowa Kaczyńska otrzymała statuetkę Mecenasa Polskiej Ekologii, przyznawaną przez Narodową Radę Ekologiczną za zaangażowanie w problemy ochrony środowiska.
• W kwietniu 2008 imieniem i nazwiskiem prezydentowej Marii Kaczyńskiej oficjalnie nazwano nową odmianę uprawną tulipana o nazwie systematycznej Tulipa L. 'Maria Kaczynska'. Była pierwszą osobistością z Polski, która została w ten sposób uhonorowana. 24 kwietnia 2008 w ambasadzie Holandii w Warszawie Maria Kaczyńska otrzymała jednego "swojego" tulipana w szklanej donicy. Odmiana ta ma być zasadzona na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego w Warszawie.
• 31 maja 2008 otrzymała Specjalnego Super Wiktora 2007.
• 3 października 2008 Marię Kaczyńską uhonorowano Bursztynową Różą – wyróżnieniem przyznawanym w uznaniu za działalność charytatywną pod hasłem Miej serce i patrzaj w serce – przeciw obojętności.
• W styczniu 2009 roku Maria Kaczyńska otrzymała honorowe członkostwo maltańskiego towarzystwa Xirka Ġieħ ir-Repubblika, nadawane za zasługi dla Republiki Malty.
• 17 marca 2009 Maria Kaczyńska została uhonorowana orderem "Ambasadora Rozwoju Profilaktyki Zdrowia w Polsce 2009" za zaangażowanie na rzecz profilaktyki onkologicznej, poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce oraz zapobieganiu krzywdzeniu i wykorzystywaniu dzieci, a także za zaangażowanie w problemy ochrony środowiska. Odznaczenie to przyznawane jest przez Fundację "Akademia Zdrowia i Urody", Stałe Przedstawicielstwo ONZ w Polsce oraz Światową Organizację Zdrowia.
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego" (pośmiertnie, 2010)
• 16 kwietnia 2010 Rada Miasta Sopotu nazwała imieniem Lecha i Marii Kaczyńskich dotychczasowy Park Południowy, położony na terenie miasta.
• 28 kwietnia 2010 imieniem Lecha i Marii Kaczyńskich nazwano park poniżej tarasu spacerowego Kamiennej Góry w Gdyni
• W kwietniu 2010 imieniem Marii i Lecha Kaczyńskich postanowiono nazwać szpital w Essassa w rejonie Libreville w Gabonie.
• 20 maja 2010 imieniem Marii Kaczyńskiej nazwano Centrum Profilaktyki Przeciwrakowej w dzielnicy Varketili w Tbilisi w Gruzji.
• 25 maja 2010 imieniem Lecha i Marii Kaczyńskich nazwano ulicę w Batumi w Gruzji.
• 4 kwietnia 2011 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monetę o nominale 100 zł z wizerunkiem Lecha Kaczyńskiego i Marii Kaczyńskiej (złoto próby 900/1000, masa 8 g, średnica 21 mm, nakład 5000 egz.).

Śmierć, uroczystości żałobne i pogrzeb

Maria Kaczyńska zginęła 10 kwietnia 2010 w wyniku katastrofy wojskowego samolotu Tu-154M nr 101 w Smoleńsku. Tego dnia około godziny 8:40 czasu polskiego samolot, w którym razem ze swoim mężem Lechem i delegacją udawała się na uroczystości rocznicowe wKatyniu, rozbił się w pobliżu lotniska Smoleńsk-Siewiernyj w Smoleńsku. W wyniku tej katastrofy śmierć poniosły wszystkie osoby znajdujące się na pokładzie samolotu. Jej ciało zostało zidentyfikowane z udziałem ministra zdrowia Ewy Kopacz i brata Marii Kaczyńskiej, Konrada Mackiewicza, po rozpoznaniu koloru lakieru na paznokciach, ubrania i obrączki z wygrawerowanym imieniem męża.

13 kwietnia 2010 roku trumna z ciałem Marii Kaczyńskiej została przewieziona samolotem wojskowym z Moskwy do Warszawy i wystawiona na widok publiczny wraz z trumną męża w Sali Kolumnowej Pałacu Prezydenckiego w Warszawie. Według szacunków Kancelarii Prezydenta, w dniach 13–17 kwietnia prezydenckiej parze mogło oddać hołd ok. 180 tys. osób.

18 kwietnia 2010 roku Maria Kaczyńska została pochowana wraz z mężem w bazylice archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu. W 2010 roku w kwaterze 92. Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie powstał symboliczny grób Lecha i Marii Kaczyńskich.

W 2010 roku pamięci Marii Kaczyńskiej została poświęcona książka pierwszej damy Gruzji Sandry Roelofs "Historia idealistki" (Tbilisi2010). W 2011 roku Sandra Roelofs ustanowiła stypendium im. Marii Kaczyńskiej w dziedzinie muzyki poważnej i medycyny.