Ludwik Pasteur (fr. Louis Pasteur, ur. 27 grudnia 1822 w Dole, zm. 28 września 1895 w Saint-Cloud) – francuski chemik i prekursor mikrobiologii.

Urodził się w Dole we wschodniej Francji. Syn garbarza Jana Józefa Pasteura i Janiny Stefanii Roqui. Matka zmarła przedwcześnie. Dzieciństwo spędził w Arbois przy granicy szwajcarskiej. Do liceum uczęszczał w Besançon. Studia przyrodnicze ukończył w École normale supérieure w Paryżu pod kierunkiem profesorów Dumas'a i Balarda. W ramach stażu po zakończeniu nauki pracował jako nauczyciel fizyki, w liceum w Dijon. Z Dijon przeniósł się w 1849 do Strasburga, gdzie otrzymał nominację na docenta. W tym samym roku poślubił Marię Laurent i miał z nią czworo dzieci: Janinę, Cecylię, Jana Baptystę i Kamilę. Dwoje z nich zmarło przedwcześnie (Janina i Kamila). W 1854 ze Strasburga przeprowadził się do Lille na nowo otwarty uniwersytet. Rok 1857 przyniósł nominację na rektora uniwersytetu w Paryżu.

W 1857 ogłosił wyniki badań nad fermentacją i rozpadem gnilnym. Jego adwersarzem był Niemiec Justus von Liebig, promujący swoją tzw. chemiczną teorię fermentacji (zakładała możliwość rozkładu substancji biologicznej bez udziału drobnoustrojów). Wspomniane badania wiązały się z teorią samorództwa Feliksa Archimedesa Pouchet z Rouen, którego ostatecznie pokonał. Badał zjawiska odporności poszczepiennej i opracował szczepionki, między innymi przeciwko wściekliźnie, wąglikowi i cholerze. Opracował metody hodowli bakterii i pierwszy zastosował podłoża płynne. Za swoje badania został Kawalerem Legii Honorowej. W latach 1891-1895 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Ludwik Pasteur zmarł w 1895 w podparyskiej miejscowości Saint-Cloud. Został pochowany w Katedrze Notre-Dame w Paryżu. Aktualnie szczątki Ludwika Pasteura spoczywają w Instytucie Pasteura w Paryżu, w specjalnie na ten cel przygotowanej kaplicy.

Praca naukowa

Pasteur stał się sławny dzięki odkryciu dwóch enancjomorficznych form krystalicznych kwasu winowego i pierwszy zaproponował hipotezę istnienia enancjomerów – izomerów, które różnią się między sobą tak, jak odbicia zwierciadlane tego samego przedmiotu. Odkrycie to zainicjowało nowy dział chemii – stereochemię (zobacz też Viktor Meyer).

W okresie 1857-1868 poświecił się badaniom procesów fermentacji. Wykazał, że wywołują go drobnoustroje. W wyniku tych badań opracował metodę konserwacji pożywienia poprzez obróbkę termiczną (proces też zwany jest od nazwiska uczonego pasteryzacją) oraz obalił teorię samorództwa drobnoustrojów.

Za najważniejsze osiągnięcie uznawane są jednak wyniki prac z zakresu bakteriologii i wirusologii, które uwieńczone zostały opracowaniem pierwszej szczepionki ochronnej dla ludzi (przeciw wściekliźnie). Badania nad nią prowadził w latach 1881-1885. Już w 1885 została ona z powodzeniem zastosowana u żywego człowieka.

Prace Ludwika Pasteura stały się również wzorcowym przykładem łączenia badań podstawowych i stosowanych w chemii oraz w anatomii i w fizyce.

Najważniejsze wydarzenia

• 1848 – ogłoszenie wyników badań nad optycznie czynnymi izomerami kwasu winowego.
• 20 kwietnia 1862 – przeprowadzenie pierwszego udanego testu pasteryzacji wspólnie z Claude'em Bernardem.
• 6 czerwca 1885 – pierwsze zastosowanie szczepionki przeciw wściekliźnie. Lek został podany 9-letniemu Józefowi Meisterowi pogryzionemu przez chorego na wściekliznę psa. Szczepionka uratowała życie chłopcu.
• 1895 – Ludwik Pasteur otrzymał medal Leeuwenhoeka – najwyższe odznaczenie dla mikrobiologów.

Publikacje naukowe

Wybrane publikacje Pasteura:

• "Etudes sur le Vin", (1866)
• "Etudes sur le Vinaigre" (1868)
• "Etudes sur la Maladie des Vers à Soie" (2 tomy, 1870)
• "Quelques Réflexions sur la Science en France" (1871)
• "Etudes sur la Bière" (1876)
• "Les Microbes organisés, leur rôle dans la Fermentation, la Putréfaction et la Contagion'" (1878)
• "Discours de Réception de M.L. Pasteur à l'Académie Française" (1882)
• "Traitement de la Rage" (1886)

***