Klemens Wentzel Lothar Nepomuk, książę von Metternich-Winneburg (ur. 15 maja 1773 w Koblencji, Niemcy, zm. 11 czerwca 1859 w Wiedniu) – austriacki polityk i dyplomata. Zwolennik tradycjonalistycznego konserwatyzmu.

W 1788 jako 15-latek rozpoczął studia w Strasburgu. Od 1790 do 1794 studiował w Moguncji. Ożenił się z Marią-Eleonorą von Kaunitz-Rietberg, wnuczką ówczesnego kanclerza austriackiego Wacława Antoniego księcia von Kaunitz-Rietberg, przez co uzyskał odpowiednie koneksje na dworze. W latach 1790-1794 podczas studiów w Moguncji asystował ojcu na placówce w Brukseli. Brał udział w charakterze mistrza ceremonii w koronacjach Leopolda II (1790) i Franciszka II (1792). W roku 1794 rodzina Metternichów przeprowadziła się z Anglii do Wiednia.

W 1795 ożenił się z hrabiną Eleonorą Kaunitz-Rietberg pochodzącą z elit politycznych Wiednia. Jego kariera dyplomaty rozpoczęła się w 1797, kiedy został członkiem westfalskiego kolegium hrabiowskiego. W roku 1801 odbył pierwszą misję dyplomatyczną w Dreźnie zakończoną niepowodzeniem. Dwa lata później prowadził misję dyplomatyczną w Berlinie, gdzie poznał francuskich dyplomatów. W roku 1806 został mianowany ambasadorem Austrii we Francji.

W 1808 został odwołany z Paryża i 8 października objął dozór nad Ministerstwem Zewnętrznym (Zagranicznym). W roku 1812 poparł kampanię Napoleona w Rosji (wysłanie 30 tysięcy żołnierzy przez Austrię). Rok później otrzymał tytuł książęcy.

Był jedną z głównych postaci na kongresie wiedeńskim (18 września 1814 – 9 czerwca 1815) i wielkim propagatorem restauracji. Na kongresie powiedział, że trzeba unieszkodliwić bezecny spisek, który od pół wieku pracuje nieustannie nad obaleniem istniejącego porządku i tronów. Prawdopodobnie Metternich wątpił w istnienie wszechspisku, ale sformułowania tego typu ułatwiały głoszenie, iż monarchowie mają obowiązek ochraniać „niewinne ludy” przed „niecnymi knowaniami”. W roku 1818 wziął udział w Kongresie w Akwizgranie w ramach Świętego Przymierza.

Przyczynił się do powstania Świętego Przymierza. Przez politykę rozdrobnienia Niemiec i Włoch oraz zaboru Rzeczypospolitej Austria zdobyła dominującą rolę w Niemczech i we Włoszech. Zaaranżował małżeństwo portugalskiego następcy tronu a późniejszego cesarza Brazylii – Pedra I i Marii Leopoldyny Austriackiej, sfinansował także austriacką ekspedycję do Brazylii. W 1816 otrzymał z rąk cesarza Franciszka I zamek Johannisberg (Rheingau), gdzie spędzał dużo czasu. Zwolennik europejskiej równowagi sił, dążył do osłabienia Francji i Rosji, podważał pozycję Prus i udaremnił plan stworzenia zjednoczonej konstytucyjnej Rzeszy Niemieckiej.

25 maja 1821 otrzymał tytuł Kanclerza Domu, Dworu i Cesarstwa. W roku 1835 po śmierci Franciszka II (który zrzekł się korony cesarskiej Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego pod wpływem Napoleona I i panował jako cesarz austriacki Franciszek I) na tron wstąpił Ferdynand I i wpływy Metternicha wyraźnie zmalały zwłaszcza w polityce wewnętrznej. Okres od 1821 do 1848 nazywany jest „epoką Metternicha”. Metternich był rzecznikiem legitymizmu i bezwzględnej walki z ruchami rewolucyjnymi i niepodległościowymi w całej Europie. Z Austrii uczynił kraj rządów policyjnych, cenzury i reglamentacji wszystkich dziedzin życia.

13 marca 1848 w czasie Wiosny ludów został zmuszony do rezygnacji z urzędu i ucieczki (podobno w kobiecym przebraniu) do Londynu. Tam odwiedzili go Disraeli i Bismarck w celu pobrania nauk politycznych.

W roku 1851 powrócił do Wiednia. Od 1852, po śmierci protegowanego przez siebie ministra, księcia Felixa zu Schwarzenberga ponownie nieoficjalnie doradzał cesarzowi i kolejnym ministrom spraw zagranicznych. Jego siedzibą, także miejscem pochówku, był klasztor pocysterski (znany jako osiągnięcie sztuki baroku), w Plasach niedaleko Pilzna w Czechach.

Poglądy

Uważał wszelkie doktryny polityczne za zarzewie zła i tumultu i omijał traktaty polityczne i filozoficzne. Jego celem było zapobieganie zmianom i obrona istniejącego status quo, bez szerszej analizy bronionego stanu rzeczy i stosunków politycznych i społecznych. Przejawiał niechęć do jakichkolwiek zmian i reform. Cechował go arystokratyzm i pogarda dla ludu, o którym nic nie wiedział i nie interesowały go jego aspiracje. Nie próbował tłumaczyć swojej polityki szerokim masom społecznym, gdyż pogardzał opinią publiczną i nigdy nie dbał o ludowy aplauz. Twierdził, że wolność istnieje tylko dla elit społecznych, a obowiązkiem ludu jest posłuszeństwo. Za wystarczające do uznania za prawowity i godny obrony uznawał samo stabilne i długotrwałe istnienie jakiegoś stanu społecznego lub politycznego. Nie rozumiał narodowych sentymentów i miał skłonność do wytyczania granic według kategorii równowagi politycznej, a nie kategorii historycznych, etnograficznych i kulturowych. Twierdził m.in., że Włochy są tylko "pojęciem geograficznym" i nie rozumiał ani uczuć Włochów chcących zjednoczenia swojego kraju, ani analogicznych uczuć i aspiracji Niemców. Wychodził z założenia, że każdy buntownik jest taki sam, nawet jeśli buntuje się z imieniem cesarza Austrii na ustach. Był zdania, że ludzie nie dzielą się na narody, a jedynie na tych, którzy chcą zachowania istniejących stosunków oraz na tych, którzy chcą zmieniać świat poprzez rewolucję.

Ciekawostka

Jako dziecko najpierw nauczył się francuskiego, a dopiero później, dość niechętnie, niemieckiego. Przez dłuższy czas mówił po niemiecku z francuskim akcentem.