Karol Parno Gierliński (ur. 12 marca 1938 w Poznaniu, zm. 4 lutego 2015 w Nowym Mieście nad Pilicą) – cygańsko-polski rzeźbiarz, poeta i prozaik; działacz społeczny. Twórca pierwszego w Polsce elementarza dla dzieci romskich "Miri szkoła – Romano elementaro".

Pochodził z rodziny Sinti zamieszkałej w Wielkopolsce od kilku pokoleń. Jego rodzice padli ofiarą holocaustu, a on sam został uratowany z transportu do obozu zagłady przez Alfredę Markowską - Noncię. Wychowywała go i zadbała o edukację babcia, która po wyzwoleniu z obozu koncentracyjnego pod Hamburgiem powróciła z nim do Polski.

W roku 1957 Gierliński ukończył Technikum Chemiczne w Poznaniu. W latach 1957-1963 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu.

W młodości zarabiał na życie jako wędrowny kotlarz. Pracował również w zawodach konserwatora dzieł sztuki, instruktora zajęć plastycznych i nauczyciela. Był kierownikiem literackim zespołów działających pod auspicjami Poznańskiej Estrady, w tym Cygańskiego Zespołu Pieśni i Tańca "Roma".

W roku 2001 został wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury. W roku 2011 w uznaniu działań na rzecz zachowania i rozwoju języków romskich oraz propagowania edukacji wśród Romów został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

Twórczość

Rzeźbę uprawiał zawodowo od roku 1963 do chwili obecnej. Największy wpływ na jego twórczość wywarł prof. Jan Maria Jakób. Początkowo pracował w metalu, później najczęściej w drewnie. Jego prace były wielokrotnie wystawiane w kraju i za granicą, znajdują się w licznych muzeach (m.in. w Pile, Gorzowie Wielkopolskim i Weilburgu) oraz zbiorach prywatnych. Około roku 2011 zainteresował się malarstwem i stworzył serię obrazów olejnych o tematyce romskiej.

W latach 60 XX w. był członkiem Korespondencyjnego Klubu Młodych Pisarzy ZMW oraz grupy literackiej "Wiry". Jest członkiem Związku Literatów Polskich. Jako poeta zadebiutował w roku 1968 wierszem "Deszcz", wydrukowanym w tygodniku Nowa Wieś. Jego utwory poetyckie były publikowane w prasie literackiej i w almanachach. W roku 2001 ukazał się nakładem Wydawnictwa NICE zbiór jego poezji pt. "Xaratuno thuv / Odległy dym", który wzbudził znaczne zainteresowanie i został przetłumaczony na język niemiecki przez Karin Wolff. W roku 2007 został wydany obszerny zbór opowiadań pt. "Meteory / Siłałe cierhenia", w roku 2012 zaś wybór dawnych i nowych wierszy, zatytułowany "Róża pustyni".

Praktycznie cała twórczość literacka Karola Parno Gierlińskiego powstała w języku polskim. Jest mocno nasycona problematyką cygańską; wielokrotnie powraca wątek wymuszonej rezygnacji z wędrownego trybu życia; prezentowane jest specyficzne, cygańskie poczucie humoru. Równocześnie w wierszach oraz opowiadaniach Karola Parno Gierlińskiego można znaleźć liczne odniesienia do zagadnień uniwersalnych, zadumę nad światem i istotą człowieczeństwa.

Jako aktor wystąpił w roku 2009 w serialu telewizyjnym Na dobre i na złe (w odcinku "Kabała"), grając rolę Hauptmana. W filmie fabularnym Papusza w roku 2013 zagrał rolę Szero Roma.

Autor koncepcji oraz tekstu pionierskiego podręcznika dla dzieci romskich w wieku wczesnoszkolnym pt. "Miri szkoła - Romano elementaro". W roku 2007 ukazało się pilotażowe wydanie podręcznika w dialekcie Polska Roma, poszerzone i poprawione rok później w kolejnej edycji. Podręcznik ten został przetłumaczony na dialekt Bergitka Roma, a jego wersja elektroniczna, uzupełniona o sprawdziany ze znajomości słownictwa romskiego i arytmetyki, znalazła się w multimedialnym podręczniku dla dzieci romskich wydanym w roku 2009 w Kostrzynie nad Odrą.

Uważany za znawcę języka, kultury oraz obyczajowości romskiej, był konsultantem kilku prac magisterskich i doktorskich z dziedziny cyganologii.

Wybrane publikacje

Literatura piękna

• Karol Parno Gierliński Xaratuno thuv / Odległy dym (Bydgoszcz, 2001)
• Karol Parno Gierliński Xaratuno thuv / Odległy dym / Rauch in der Ferne / Gedichte Übertragen von Karin Wolff, ( Myślibórz 2002)
• Karol Parno Gierliński Meteory / Siłałe cierhenia (Szczecinek, 2007, ISBN 978-83-919567-6-2)
• Karol Parno Gierliński Róża pustyni (Tarnów, 2012, ISBN 978-83-62719-32-7)

Podręczniki

• Karol Parno Gierliński Miri szkoła Romano elementaro (wydanie I, Gorzów Wlkp., 2007, ISBN 978-83-925856-0-2),
• Karol Parno Gierliński Miri szkoła Romano elementaro (wydanie II, Kostrzyn nad Odrą, 2008, ISBN 978-83-918449-1-5),
• Karol Parno Gierliński Miri szkoła Romano elementaris (wydanie I, Kostrzyn nad Odrą, 2008, ISBN 978-83-918449-2-2)

Literatura popularnonaukowa

• Karol Parno Gierliński Zawody i profesje romskie (Szczecinek, 2008, ISBN 978-83-919567-9-3),
• Elżbieta Jakimik, Karol Parno Gierliński Kobieta w środowisku romskim (Szczecinek, 2009, ISBN 978-83-928142-0-7)
• Elżbieta Jakimik, Karol Parno Gierliński Sinti w Polsce (Szczecinek, 2011, ISBN 978-83-928142-3-8)
• Karol Parno Gierliński, opr. graficzne Marek Rudowski Profesje romskie (Wrocław, 2012, ISBN 978-83-62969-08-1)

Działalność społeczna

Na początku lat 80 XX w. zaangażował się w działalność związkową, pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Kombinacie Rolnym Żydowo gmina Czerniejewo. W pierwszej dekadzie XX w. wspierał tworzenie Spółdzielni Socjalnej "Khetane" w Szczecinku, która była nastawiona m.in. na na zachowanie zawodów tradycyjnie uprawianych przez Romów. W ostatnich latach aktywnie uczestniczy w działaniach związanych z edukacją dzieci romskich oraz obroną praw człowieka.

W latach 2004-2008 był deputowanym do Parlamentu Romskiego, utworzonego przez Międzynarodową Unię Romów.

Był członkiem Zespołu do Spraw Romskich Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.