Charles Louis de Secondat baron de la Brède et de Montesquieu (Karol Ludwik Monteskiusz; ur. 18 stycznia 1689 w La Brède, zm. 10 lutego 1755 w Paryżu) – francuski filozof, prawnik, wolnomularz i pisarz epoki Oświecenia.

Twórczość i poglądy

Monteskiusz w Listach perskich (1721) poddał krytyce porządek panujący we Francji przed rewolucją, traktując ustrój państwowy Wielkiej Brytanii jako wzorzec do naśladowania.

Największym dziełem Monteskiusza było składające się z trzydziestu jeden ksiąg O duchu praw (De l'esprit des lois, 1748), w którym dokonał analizy znanych ówcześnie form ustrojowych.

Monteskiusz wyszedł od koncepcji prawa naturalnego, wywodząc (w niezgodzie z Hobbesem), że prawo stanowione zostało ustanowione dla poskromienia dzikości natury. Przy tworzeniu prawa należy brać pod uwagę naturalne uwarunkowania, które kształtująducha praw. Do tych uwarunkowań należą: wielkość terytorium państwa, klimat, religia, obyczaje, historia, formy gospodarowania oraz zasady rządzenia. Monteskiusz wyróżnił trzy formy państwa:

• despotia, w której zasadą rządzenia jest strach,
• monarchia, w której rządy odwołują się do honoru,
• republika, która może mieć ustrój demokratyczny (oparta jest wtedy na cnocie) albo arystokratyczny (oparta wtedy na umiarkowaniu warstw rządzących).

Monteskiusz uważał, że o jakości państwa stanowi gwarantowanie przez nie wolności obywateli. Filozof wysunął myśl, że sprzyja temu ograniczenie władzy, a zwłaszcza jej podział. Należy oddzielić władzę zajmującą się ustanawianiem praw od władzy wprowadzającej w życie jej postanowienia; sądy zaś powinny być całkowicie niezależne od władz państwowych. Dzięki temu sędziowie, nie obawiając się nacisków ze strony władzy, mogliby wydawać sprawiedliwe wyroki. Do sądu mógłby wówczas odwołać się obywatel, który czułby się pokrzywdzony decyzją któregoś z urzędów. Monteskiusz postulował również powołanie dwuizbowego parlamentu jako władzy ustawodawczej, z prawem weta dla rządu. Spopularyzował w ten sposób klasyczną definicję trójpodziału władzy.

Dzieła

• Essai sur le goût (1757).
• La Cause de la pesanteur des corps.
• La Damnation éternelle des païens (1711).
• Système des Idées (1716).
• Listy perskie (Lettres persanes, 1721), powieść epistolarna.
• Le Temple de Gnide (1725), poemat.
• Histoire véritable d'Arsace et Isménie (1730), powieść.
• Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence (1734).
• O duchu praw (De l'esprit des lois, 1748).
• La défense de « L'Esprit des lois » (1750) .
•