Józef Dietl (ur. 24 stycznia 1804 w Podbużu koło Drohobycza, zm. 18 stycznia 1878 w Krakowie) – polski lekarz, polityk, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Krakowa (1866–1874).

Był jednym z 7 synów Franciszka Dietla, urzędnika austriackiego i szlachcianki Anny z Kulczyckich. Nauki pobierał najpierw w Samborze, do gimnazjum uczęszczał w Tarnowie, a następnie w Nowym Sączu. Studiował filozofię na Uniwersytecie Lwowskim, następnie medycynę w Wiedniu, gdzie uzyskał doktorat medycyny i rozpoczął praktykę lekarską. W Wiedniu włączył się w nurt nowoczesnej medycyny XIX wieku.

W 1851 objął stanowisko profesora i kierownika Katedry Medycyny Wewnętrznej i Kliniki Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym czasie z trudem posługiwał się językiem polskim. Tę funkcję pełnił do roku 1865. W roku akademickim 1861/1862 był rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został wybrany na kolejny rok, 1862/63, ale władze odmówiły zatwierdzenia go na tym stanowisku pod pretekstem, że naruszyłoby to zwyczaj, że co roku rektorem była osoba z innego wydziału. 14 czerwca 1865 cesarz Franciszek Józef I podpisał dekret usuwający profesora z katedry, kliniki i przenoszący go na emeryturę bez podania przyczyny.

Józef Dietl walczył z kołtunem (w tamtych czasach uważano go za chorobę). To on wymyślił, że osoby mające różne dolegliwości powinny być leczone w oddzielnych pomieszczeniach (w tamtych czasach chorzy z różnymi chorobami byli w tych samych pomieszczeniach – zarażali się nawzajem). Stworzył nową dziedzinę medycyny – balneologię.

W latach 1866–1874 pełnił funkcję prezydenta Krakowa. 13 września 1866 Rada Miasta Krakowa stosunkiem 51 głosów za kandydaturą profesora przeciw 5 wybrała Józefa Dietla prezydentem miasta. Z funkcji zrezygnował w czerwcu 1874 wobec coraz większej krytyki i oporu ze strony rady miejskiej.

Jako prezydent Dietl doprowadził między innymi do:

• podwojenia miejskich dochodów bez nakładania na miasto nowych ciężarów,
• uporządkowania Plant, starych murów i baszt obronnych, odnowienia elewacji kamienic,
• przygotowania planu odbudowy i konserwacji Sukiennic,
• oczyszczenia koryta Starej Wisły,
• rozwoju UJ, powstania szkoły przemysłowej, przejęcia w zarząd szkół w mieście, powstania Szkoły Sztuk Pięknych,
• utworzenia miejskiej straży ogniowej.

Do jego zasług należy rozpropagowanie fizykoterapii, leczenia higieniczno-dietetycznego oraz balneologii. Dietl pierwszy sklasyfikował polskie wody lecznicze. Dzięki niemu stały się modne polskie sanatoria – Krynica, Rabka, Iwonicz, Szczawnica oraz Żegiestów.

Józef Dietl ożenił się późno, bo w 1846 roku, z młodszą od niego o dziewiętnaście lat Austriaczką pochodzącą z Wiednia – Heleną Zieterbarth (zm. 1885), która jednak z powodu fatalnego samopoczucia w Krakowie postanowiła opuścić miasto i męża. Profesor zmarł bezpotomnie, a posiadany majątek zapisał bratankowi Leopoldowi Dietlowi, prosząc go o zabezpieczenie legatu również dla żony Heleny. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jego imię nosi jedna z głównych ulic Krakowa (tzw. Planty Dietlowskie), sala 112 (sala konferencyjna) w Urzędzie Miasta Krakowa i szpital przy ulicy Skarbowej. W latach 1860–1878 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Został wyróżniony wieloma odznaczeniami i honorami, m.in. w:

• 1861 wybrany Honorowym Obywatelem miasta Krakowa,
• 1866 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi z Koroną,
• 1867 wybrany Honorowym Obywatelem Nowego Sącza,
• 1869 otrzymał Żelazny Krzyż III klasy od cesarza Franciszka Józefa I,
• 1869 otrzymał Order Komandorski św. Grzegorza od papieża Piusa IX.

Upamiętnienie

Jego imię nosi jedna z głównych ulic Krakowa (tzw. Planty Dietlowskie), sala 112 (sala konferencyjna) w Urzędzie Miasta Krakowa i szpital przy ulicy Skarbowej. W latach 1860–1878 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Oprócz wielu pełnionych funkcji oraz aktywności społecznych Józef Dietl był również Przewodniczącym pierwszej c. k. Rady szkolnej okręgowej miejskiej w Krakowie. Ustanowiono ją w 1871 roku, a w jej skład weszło (oprócz Dietla) jeszcze 7 osób: Ks. Zygmunt Wołek – Augustianin, Dr Szymon Samelsohn, adwokat reprezentujący społeczność żydowską, dr Józef Majer – profesor uniwersytetu, Stefan Muczkowski – notariusz, Stanisław Kopacz – dyrektor III szkoły czteroklasowej w Krakowie (aktualna szkoła podstawowa nr 3), Wincenty Jabłoński – dyrektor żeńskiego seminarium nauczycielskiego i Hipolit Seredyński – okręgowy inspektor szkolny. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło się 15 maja 1871 roku.

W Polsce znajduje się kilka pomników Józefa Dietla, między innymi na pl. Wszystkich Świętych w Krakowie, w Szczawnicy i w Parku Dukieta w Krynicy. W samym Krakowie znajduje się Szkoła Podstawowa im. J. Dietla, Gimnazjum nr 39 im. J. Dietla na os. Oświecenia oraz Szpital im. J. Dietla przy ul. Skarbowej.

Anegdoty i ciekawostki o Dietlu

• To co włożymy na oświatę nie jest wydane, lecz pożyczone... ...bo oświata to najrzetelniejszy dłużnik.
• J. Dietl lubił się fotografować. Dzięki temu zachowało się tak dużo jego zdjęć.
• J. Dietl zmieniał ubranie 2 razy dziennie. Uważał higienę za bardzo ważną w życiu.