Józef Andrzej Gierowski (ur. 19 marca 1922 w Częstochowie, zm. 17 lutego 2006 w Krakowie) – polski historyk, profesor, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł na Sejm PRL IX kadencji.

Syn lekarza, brat Stefana Gierowskiego, profesora warszawskiej ASP.

W latach II wojny światowej żołnierz Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. Był kierownikiem referatu informacyjnego VI Wydziału Okręgu Kielecko-Radomskiego, wydawcą i redaktorem pisma "Prawda Polska". W styczniu 1945 został mianowany porucznikiem AK. W tym czasie studiował również na tajnych kompletach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był uczniem prof. Władysława Konopczyńskiego. Studia ukończył w 1946. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Wrocławskim zostając równocześnie członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Stopień doktora uzyskał w 1947, stopień profesora nadzwyczajnego w 1958, a profesorem zwyczajnym został w 1970.

Działał w Polskiej Akademii Nauk, w latach 1953–1968 był kierownikiem Instytutu Historii PAN w Krakowie, a następnie w latach 1977–1981 kierował Zakładem Historii Śląska PAN.

W 1965 przeniósł się do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński, obejmując kierownictwo Katedry Historii Polski XVI–XVIII wieku. Kierował następnie Zakładem Historii Nowożytnej Powszechnej. W latach 1967–1972 był dyrektorem Instytutu Historii UJ. W 1981 został wybrany w pierwszych od dziesięcioleci demokratycznych wyborach rektorem UJ. Uniwersytetem jako rektor kierował do 1987. Po wprowadzeniu stanu wojennego udało mu się szybko doprowadzić do uwolnienia internowanych pracowników i studentów UJ (przed końcem 1981). W 1983 wręczył papieżowi Janowi Pawłowi II doktorat honoris causa UJ. W 1984 powołał komisję, która, chociaż pomysł wówczas wydawał się nierealny, rozpoczęła cały proces budowy nowego kampusu UJ (prace kontynuowali później jego następcy: prof. Aleksander Koj, prof. Andrzej Pelczar, a do końca doprowadził prof. Franciszek Ziejka). Jako rektor i poseł na Sejm w latach 1985–1989 prof. Józef Andrzej Gierowski walczył o jak najszerszą autonomię szkół wyższych. W latach 1986–1989 był również członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa oraz Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego.

W 1986 założył na UJ pierwszy w Polsce Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce podniesiony później do rangi Katedry Judaistyki. W 1989 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. 27 marca 1990 został wybrany dyrektorem Wydziału II Filozoficzno-Historycznego PAU. W latach 1991–1995 wchodził w skład Rady do spraw stosunków polsko-żydowskich przy Prezydencie RP. W 1993 został przewodniczącym Rady Fundacji Judaica. Od tego samego roku uczestniczył w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Odznaczenia i nagrody

Odznaczony, m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976), Krzyżem Komandorskim (Commendatore) Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1986), Krzyżem Armii Krajowej (1994), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1999)[1], nagrodą Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (grudzień 2005).

Doktoraty honoris causa

• W 1983 został doktorem honoris causa Uppsala Universitet (Szwecja).
• 18 maja 1986 został doktorem honoris causa University of Connecticut (USA).
• 8 maja 1992 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (Polska).
• W 1987 po 50 latach od uzyskania tytułu doktora Uniwersytet Jagielloński odnowił mu jego doktorat co jest równoznaczne z nadaniem doktoratu honoris causa.

Prace naukowe

Profesor Józef Andrzej Gierowski jest autorem 380 prac naukowych i publikacji, w tym kilku książek o charakterze monograficznym:

• Między saskim absolutyzmem, a złotą wolnością z 1953
• Sejmik Generalny Księstwa Mazowieckiego
• Dzieje Wrocławia 1618–1741
• Traktat przyjaźni Polski z Francja w 1714 r. z 1965
• W cieniu Ligi Północnej z 1971
• Historia Włoch z 1986
• Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648–1763) – 5 tom Wielkiej Historii Polski (wydanie 10 tomowe)
• Historia Polski t. II 1505–1764 i t. III 1764–1864 – praca ta w czterech tomach została napisana wspólnie z profesorami: Jerzym Wyrozumskim (Historia Polski do 1505 r. t. I) i Józefem Buszką (tom IV). Pierwsze wydanie ukazało się w 1978