Jana Novotná (ur. 2 października 1968 w Brnie, zm. 19 listopada 2017[1]) – czeska tenisistka, zwyciężczyni Wimbledonu w grze pojedynczej oraz 16 turniejów wielkoszlemowych w grze podwójnej i mieszanej, była liderka rankingu światowego deblistek, trzykrotna medalistka olimpijska, zdobywczyni Pucharu Federacji w barwach Czechosłowacji.

Kariera tenisowa

W ciągu 12-letniej kariery zawodowej (1987-1999) wygrała łącznie 24 turnieje w grze pojedynczej i 76 w deblu. Reprezentowała styl "serwis-wolej", imponując umiejętnościami gry przy siatce w meczach z młodszymi rywalkami, preferującymi siłowy sposób gry. Wygrywając Wimbledon w 1998 stała się najstarszą zawodniczką w erze "open" tenisa z pierwszym zwycięstwem w turnieju wielkoszlemowym; ciekawostką jest fakt, że jej rywalka – Nathalie Tauziat, grająca zresztą wówczas jedyny raz w finale Wielkiego Szlema – była jeszcze starsza. Novotná grała prawą ręką, bekhend stosowała zazwyczaj slajsowany, ale w odróżnieniu od jej wielkiej rywalki Steffi Graf było to uderzenie nie tyle obronne, co przygotowujące atak przy siatce.

Pierwsze zwycięstwo turniejowe odniosła w 1988 w Adelajdzie. W kolejnych latach wygrywała regularnie przynajmniej jeden turniej rocznie (poza 1992), dzięki czemu rychło znalazła miejsce w ścisłej czołówce światowej. W 1989 była po raz pierwszy w ćwierćfinale turnieju wielkoszlemowego (French Open), rok później w półfinale (również w Paryżu). W Australian Open 1991 awansowała do finału, ale przegrała w trzech setach z młodą Monicą Seles.

Na kolejny wielkoszlemowy finał czekała dwa lata; w 1993 pokonała na Wimbledonie w półfinale Martinę Navrátilovą i w finale przyszło jej zmierzyć się z Niemką Steffi Graf. Mecz finałowy przeszedł do historii ze względu na niezwykły przebieg. Novotná przegrała pierwszego seta w tie-breaku, ale od początku drugiej partii zaczęła zdecydowanie dominować. Drugi set zakończył się jej szybkim zwycięstwem 6:1, także decydującego seta rozpoczęła z animuszem. Dramat Czeszki rozpoczął się przy stanie 4:1 i 40:30, kiedy teoretycznie dzieliło ją od końcowego sukcesu pięć wygranych punktów – dwukrotnie zepsuła serwis, który dawał jej prowadzenie 5:1[2], a następnie nie wykorzystała łatwego woleja, uderzając w aut. Czeszka tak przejęła się niepowodzeniem, że nie potrafiła wygrać najprostszych piłek. Doświadczona Graf wykorzystała szansę i szybko przejęła inicjatywę, wygrywając pozostałe gemy i trzeciego seta 6:4. Zdjęcia zapłakanej Jany Novotnej w objęciach wręczającej nagrody księżnej Kentu obiegły prasę nie tylko sportową.

Utrwaliła się wówczas o Janie Novotnej opinia zawodniczki słabej psychicznie, która łatwo traci panowanie nad sobą i jest w stanie przegrać mecz z najbardziej komfortowej sytuacji. Opinia ta znalazła swoiste potwierdzenie kilka lat później, kiedy w turnieju French Open Chanda Rubin zdołała pokonać Czeszkę z wyniku 0:5 i 0:40 w decydującym secie. Mimo to kariera Jana Novotnej nie uległa załamaniu; wygrywała kolejne turnieje (głównie w hali) i utrzymywała się w czołowej dziesiątce na świecie. W 1997 ponownie awansowała do finału na Wimbledonie i ponownie przegrała w trzech setach – tym razem ze Szwajcarką Martiną Hingis; mecz miał mniej dramatyczny przebieg (chociaż Novotna po wygranym pierwszym secie prowadziła z przełamaniem rywalki również w drugim, była więc dość blisko zwycięstwa) i Czeszka zniosła niepowodzenie dużo spokojniej niż cztery lata wcześniej.

Wreszcie w 1998 Jana Novotná doczekała się swojego zwycięstwa w wielkoszlemowym turnieju w grze pojedynczej. Zrewanżowała się Martinie Hingis w półfinale i wykorzystała swoją szansę, będąc faworytką w decydującym meczu z Tauziat; wygrała w stosunku 6:4, 7:6. Wyniki te (także wygrany turniej Masters w 1997) dały Novotnej awans niemal na szczyt rankingu światowego; rok 1997 zakończyła jako wiceliderka, a w 1998 była o krok od awansu na pierwsze miejsce; zabrakło jej dwóch wygranych pojedynków – awansowałaby w przypadku zwycięstwa na US Open, ale przegrała tam w półfinale. Wraz z końcem kolejnego sezonu (1999) ogłosiła zakończenie kariery sportowej, kilka miesięcy po Niemce Steffi Graf.

Jej sukcesy w grze pojedynczej były dużo bardziej spektakularne, ale przede wszystkim była wybitną deblistką. W deblowym turnieju Masters wystąpiła jedenaście razy, w tym w latach 1989-1998 dziesięć razy z rzędu; turniej ten wygrywała dwa razy (1995 i 1997). Wielokrotnie zajmowała pozycję liderki rankingu deblistek. Sześć razy była laureatką tytułu "para deblowa roku" organizacji tenisistek zawodowych WTA i Międzynarodowej Federacji Tenisa ITF, wspólnie z Hingis (1998), Lindsay Davenport (1997), Arantxą Sánchez Vicario(1996), Gigi Fernández (1991) i Heleną Sukovą (1989, 1990). Wygrała 12 turniejów wielkoszlemowych w deblu i 4 w grze mieszanej. Także głównie jako deblistka świętowała zdobycie wraz z ekipą czechosłowacką Pucharu Federacji w 1988. Łącznie w latach 1987-1998 wystąpiła w barwach Czechosłowacji, a od 1993 Czech w 45 pojedynkach pucharowych (wygrywając 33).

Poza reprezentacją pucharową uczestniczyła w igrzyskach olimpijskich; sięgnęła po brąz w grze pojedynczej w Atlancie w 1996, na tym samym turnieju była wicemistrzynią w deblu. Także srebro w deblu zdobyła w Seulu w 1988. W obu startach partnerowała jej Helena Suková.

W 1998 została odznaczona Medalem Za zasługi I stopnia.

Jej wieloletnią trenerką była wybitna zawodniczka, zwyciężczyni czterech turniejów wielkoszlemowych, Hana Mandlíková. W 2005 Jana Novotná została uhonorowana miejscem w Międzynarodowej Tenisowej Galerii Sławy.