Plk w st. sp. Jan Nelken s. Edwarda i Eugenii z Felszów, ur. 16 III 1878 w Skomoroszkach, gub. kijowska. Dr med., psychiatra, absolwent UJ. Uczestnik I wojny światowej. W WP od 1919. Kierownik naukowy oddziału psychiatrycznego w szpitalu szkolnym CWSan. Ppłk od 1 I 1927. W 1934 przeniesiony w st. sp. Autor wielu publikacji naukowych. Odznaczony Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi. Żonaty z Ireną z Borkowskich, miał córke Annę i syna Jana.

CAW, AP 2820, KN 14 IV 1931; MiD WIH, Ł.W. 017/2 z 1940; Muz. Kat.

***

Jan Władysław Nelken (ur. 16 marca 1878 w Skoromoszkach, zm. w kwietniu 1940 w Katyniu) – polski lekarz psychiatra, pułkownik Wojska Polskiego, członek PPS.

Urodził się we wsi Skoromoszki w guberni kijowskiej jako syn Edwarda i Eugenii, z domu Felsz.

W 1896, po ukończeniu gimnazjum w Warszawie, rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Wydalony z uczelni i z Warszawy za działalność socjalistyczną, wyjechał do Kazania, gdzie w 1902 otrzymał dyplom lekarski. Po powrocie do Warszawy rozpoczął praktykę psychiatryczną i działalność polityczną w Polskiej Partii Socjalistycznej. Był kilka razy aresztowany i więziony. Ukończył Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 1909 uzyskał stopień doktora medycyny.

W czasie I wojny światowej służył w Cesarskiej i Królewskiej Armii jako lekarz Szpitala Garnizonowego we Lwowie. W latach 1919–1934 pełnił służbę w Wojsku Polskim, w Szpitalu Okręgowym Nr I w Warszawie, Szkole Podchorążych Sanitarnych oraz na stanowisku zastępcy kierownika, a następnie kierownika Oddziału Psychiatrycznego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie. Z dniem 30 czerwca 1934 został przeniesiony w stan spoczynku. Został awansowany do stopnia pułkownika w Korpusie Oficerów Sanitarnych Lekarzy ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 (w 1928 był zweryfikowany z lokatą 3).

Po zakończeniu zawodowej służby wojskowej praktykował w Ambulatorium na Solcu i Ubezpieczalni Społecznej. Był członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i redaktorem Rocznika Psychiatrycznego.

Żonaty z Ireną z Borkowskich, z którą miał dwoje dzieci: córkę Annę i syna Jana.

Po wybuchu II wojny światowej 1939 wraz z kadrą Centrum Wyszkolenia Sanitarnego ewakuował się na tereny wschodnie, a po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu. Podczas ekshumacji w 1943 jego ciało nie zostało zidentyfikowane pod jego nazwiskiem.

Jego żona Irena i córka Anna zginęły w 1944 w powstaniu warszawskim 1944.

Upamiętnienie

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała brygady. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

17 września 2009 przy Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Jana Nelkena.

Awanse

• podpułkownik – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 (w 1924 zajmował 24 lokatę w korpusie oficerów zawodowych sanitarnych, grupa lekarzy
• pułkownik – 16 marca 1927 ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 5 lokatą w korpusie oficerów zawodowych sanitarnych, grupa lekarzy
• generał brygady – pośmiertnie 5 października 2007