Jan Masaryk, również Jan Garrigue Masaryk (ur. 14 września 1886 w Pradze, zm. 10 marca1948) – czechosłowacki dyplomata i polityk socjaldemokratyczny, minister spraw zagranicznych Czechosłowacji w latach 1940–1948, ambasador Czechosłowacji w Wielkiej Brytanii w okresie 1925–1938, wolnomularz; syn Tomáša Garrigue Masaryka, pierwszego prezydenta Czechosłowacji.

Spis treści

Życiorys

Urodził się w Pradze jako syn Tomáša i Charlotte Garrigue-Masarykovej. Studiował w Pradze i Wiedniu. Po uzyskanym dyplomie odbył służbę wojskową w armii Austro-Węgierpo czym wyjechał do Stanów Zjednoczonych(1907) – miejsca, gdzie wychowywała się jego matka. Próbował tworzyć tam czeskie, a później czesko-słowackie środowisko emigracji niepodległościowej. Powrócił do Czech w 1918. Zaciągnięty do armii walczył na froncie polskim I wojny światowej. Zdezerterował i został osobistym sekretarzem Edvarda Beneša.

Będąc ambasadorem w Londynie w latach 1925–1938, podał się do dymisji na znak protestu przeciwko układowi monachijskiemu. Pozostał w Anglii. W 1940 otrzymał tekę ministra spraw zagranicznych czechosłowackiego rządu emigracyjnego i pozostał na tym stanowisku po wyzwoleniu. W czasie wojny wielokrotnie wygłaszał przez radio przemówienia do Czechów. Po 1945 był jednym z przedstawicieli sił demokratycznych w już zdominowanym przez komunistów rządzie Czechosłowacji reprezentując Front Narodowy. Opowiadał się za przyłączeniem Czechosłowacji do planu Marshalla, na co jednak zgody nie wyraził Józef Stalin. Większość niekomunistycznych ministrów podała się do dymisji, mając nadzieję na nowe wybory, jednak w to miejsce sformowany został nowy rząd. Na prośbę prezydenta Beneša Masaryk pozostał na stanowisku po całkowitym przejęciu władzy w państwie przez komunistów w lutym 1948. Miano bowiem nadzieję na odbudowę demokracji w Czechosłowacji.

Trzy tygodnie później Jan Masaryk wypadł z okna w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach. Oficjalne śledztwo stwierdziło samobójstwo. Jednak wiele osób nie wierzyło w taki przebieg zdarzeń. Jak mawiano wówczas w Pradze:

Wersja o samobójstwie została potwierdzona przez śledztwo przeprowadzone w czasie Praskiej Wiosny, w 1968 i zaraz po upadku komunizmu na początku lat 90. Istnieje również wersja, w myśl której obawiający się aresztowania Masaryk wyszedł przez okno swojego mieszkania i gzymsem próbował dostać się do sąsiednich pomieszczeń, co jednak zakończyło się śmiertelnym wypadkiem[3]. Na początku 2004 czeski Urząd Śledzenia i Dokumentowania Zbrodni Komunizmu ustalił, że tajemnicza śmierć Jana Masaryka była morderstwem, jednak nie wyjaśniono wszystkich okoliczności tragicznej śmierci.