Jan Karol Chodkiewicz herbu własnego (ur. 1560, zm. 24 września 1621 r. w Chocimiu) – hetman wielki litewski od 1605, hetman polny litewski od 1600, wojewoda wileński od 1616, starosta generalny żmudzki od 1599, w 1596 mianowany podczaszym litewskim, hrabia na Szkłowie, Nowej Myszy i Bychowie, pan na Mielcu i Kraśniku (w latach 1593-1611). Jeden z najwybitniejszych europejskich dowódców wojskowych początku XVII w.

Wnuk Hieronima, kasztelana wileńskiego, syn marszałka wielkiego litewskiego i kasztelana wileńskiego Jana Hieronimowicza oraz wojewodzianki krakowskiej Krystyny Zborowskiej herbu Jastrzębiec.

Zdobywał wykształcenie na Akademii Wileńskiej. W latach 1586-1589 studiował wraz z bratem Aleksandrem filozofię i prawo w jezuickiej akademii w Ingolstadt.

Wojny kozackie i mołdawskie

Swoją karierę wojskową rozpoczął w 1596 od stłumienia powstania hetmana Semena Nalewajki, który wraz z wojskiem kozackim pustoszył miasta na wschodnich ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1599 został starostą generalnym żmudzkim i wziął udział w zwycięskiej wyprawie hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego na Wołoszczyznę w r. 1600.

Wojna inflancka

W tym też roku został hetmanem polnym litewskim i pod wodzą hetmana wielkiego litewskiego Krzysztofa "Pioruna" Radziwiłła wziął udział w wojnie inflanckiej. W 1601 błyskotliwie pobił armię szwedzką w bitwie pod Kokenhausen. W październiku 1602 objął po Zamojskim naczelne dowództwo w Inflantach: odebrał Szwedom Dorpat (9-13 kwietnia 1603) i obronił Rygę. 23 września 1604 odniósł zwycięstwo w bitwie pod Białym Kamieniem, gdzie dowodząc oddziałem w sile 2 000 ludzi pobił 7-tysięczną armię szwedzką, kładąc trupem 3 000 Szwedów, przy 150 stratach własnych.

W 1605 odniósł znakomite zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Kircholmem. W bitwie tej jego 4-tysięczny oddział pobił 14-tysięczny korpus szwedzki, kładąc trupem 9 000 żołnierzy przeciwnika, zdobywając 60 nieprzyjacielskich sztandarów, 12 dział i rozbijając jego obóz. Zwycięstwo to rozsławiło imię Chodkiewicza w całym ówczesnym świecie. Gratulacje przysłali mu m.in. papież Paweł V, cesarz Rudolf II Habsburg, król Anglii Jakub I Stuart, sułtan Ahmed I i szach perski Abbas I Wielki. Sejmiki ziemskie Rzeczypospolitej uchwalały vota, żądając od króla Zygmunta III wynagrodzenia trudów wielkiego wodza. Wkrótce też król przyznał mu buławę wielką litewską (choć jest możliwe, że otrzymał ją jeszcze przed tym zwycięstwem) i liczne nadania ziemskie.

W czasie wojny o Inflanty Chodkiewicz dał się poznać jako znakomity strateg i mistrz taktyki, szczególnie umiejętnie potrafiący operować formacjami husarii, rzucając je na wroga w przełomowym momencie bitwy.

Rokosz sandomierski i ponowne walki ze Szwedami

W 1607, odwołany z inflanckiego teatru działań, zajął się tłumieniem rokoszu sandomierskiego. W Wielkim Księstwie Litewskim jego wojsko zniosło oddziały rokoszan, sformowane przez wroga Chodkiewiczów, kasztelana wileńskiego Janusza Radziwiłła. 6 lipca 1607, dowodząc prawym skrzydłem królewskim pokonał rokoszan w bitwie pod Guzowem. W 1608 doprowadził do podpisania zawieszenia broni ze Szwedami. Jednak już wkrótce, gdy Szwedzi zerwali rozejm i wznowili walkę (1609) został zmuszony ponownie odbijać z rąk szwedzkich Parnawę (z braku piechoty, w trzaskającym mrozie własnym przykładem skłonił husarię do szturmu na zamek) i Dyjament.

Wojna moskiewska

W czasie wojny polsko-rosyjskiej stanął na czele wyprawy na Moskwę. 10 września 1611 pospieszył z nieudaną odsieczą oblężonej polskiej załodze moskiewskiego Kremla, ścierając się z powstańcami rosyjskimi. Druga próba odsieczy w 1612 też nie zakończyła się powodzeniem. W latach 1613-1615 przeprowadzał działania osłonowe Smoleńska, dzięki czemu to miasto pozostało w granicach Rzeczypospolitej. W 1617 został wodzem naczelnym wyprawy królewicza Władysława, która zamierzała odbić Moskwę.

11 października 1617 Chodkiewicz zdobył Dorohobuż, na leże zimowe zapadł w Wiaźmie. W Tuszynie jego wojska zasiliło 20 000 kozaków pod wodzą hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego. Jednak pomimo ponawianych prób zdobycia stolicy Rosji wyprawa zakończyła się niepowodzeniem.

Obrona Chocimia

Był także dowódcą połączonych wojsk polskich i litewskich w czasie obrony Chocimia przed Turkami w roku 1621. Zmarł w oblężonym przez Turków obozie pod Chocimiem.

Gospodarka i mecenat

Był świetnym administratorem odziedziczonych lub powierzonych sobie dóbr. Wznosił liczne zamki, obwarowywał miasta, fundował kościoły i klasztory. W Kretyndze zbudował kościół i klasztor bernardynów, w 1602 ufortyfikował Lachowicze. Zbudował warownię w Bychowie. W Krożach ufundował w 1614 kościół i kolegium jezuickie, w Nieświeżu kościół jezuicki św. Michała, w Szkudach zbudował kościół św. Trójcy i szkołę dla jezuitów.