Gábor Bethlen węg. Bethlen Gábor, słow. Gabriel Betlen (ur. w 1580 w Marosillye – dziś rum. Ilia, zm. 15 listopada 1629 w Gyulafehérvár – dziś rum. Alba Iulia) – książę Siedmiogrodu w latach 1613–1629 (po wymarciu rodu Batorych), książę opolski 1622-1625 i przywódca powstania antyhabsburskiego w Królestwie Węgier na terenie dzisiejszej Słowacji podczas wojny trzydziestoletniej. Obrany królem Węgier (1620-1621).

Był synem Lupusa Bethlena i Fruzsiny Lázár de Szárhegy. Pochodził ze średniej szlachty, jednak jego ród już w XVI w. osiągnął znaczącą pozycję w kraju. Był protestantem wyznania reformowanego, a więc w okresie kontrreformacji w naturalny sposób znajdował się w obozie antyhabsburskim.

Początkowo był w służbie na dworze księcia Siedmiogrodu, Zygmunta Batorego. Wykorzystując słabość władzy za jego następcy, Gábora Batorego, w 1613 r. sułtan Ahmed I ogłosił Bethlena księciem Siedmiogrodu. Nominacja ta została następnie zatwierdzona także przez siedmiogrodzki sejm w Kolozsvárze (obecnie Kluż-Napoka). Bethlen wzmocnił wydatnie władzę książęcą i podniósł prestiż Siedmiogrodu na arenie europejskiej. W 1615 cesarz Maciej Habsburg uznał jego władzę, ale stosunki z Wiedniem pozostały napięte.

W czasie wojny trzydziestoletniej, jako wyznawca kalwinizmu, Bethlen otwarcie wystąpił przeciwko Habsburgom. W 1619 r. sprzymierzył się z Czechami i wystąpił zbrojnie przeciwko cesarzowi niemieckiemu i królowi węgierskiemu - Ferdynandowi II. Zajął północne Węgry, m.in. dzisiejszą Bratysławę, a w listopadzie tegoż roku oblegał Wiedeń. Jednak dywersja oddziałów polskich lisowczyków, którzy najechali północny Siedmiogród, zmusiła Bethlena do zwinięcia oblężenia Wiednia i zawarcia z Ferdynandem II zawieszenia broni. 16 stycznia 1620 r. zawarto rozejm w Bratysławie.

W sierpniu 1620 sejm w Bańskiej Bystrzycy (węg. Beszetercebánya) obwołał Bethlena królem Węgier, ale ten nie zdecydował się na koronację. Zrzekł się pretensji do tronu węgierskiego w traktacie pokojowym zawartym 6 stycznia 1622 r. w Nikolsburgu (obecnie Mikulov), w zamian za siedem komitatów Górnych Węgier (dzisiejsza wsch. część Słowacji; Koszyce stały się drugą stolicą Bethlena) oraz księstwa opolskie i raciborskie. Ferdynand zobowiązał się do zapłacenia Bethlenowi odszkodowania w wysokości 50 tys. forintów i do przestrzegania postanowień pokoju wiedeńskiego. Bethlen formalnie objął władzę na Górnym Śląsku 30 maja 1622 r. W Opolu i Raciborzu zaczęto bić lichą monetę. Miejscowa ludność była jednak nieufna i żywiła pogardę wobec nowego władcy. 20 stycznia 1624 r. na mocy rozejmu w Bańskiej Bystrzycy utracił księstwo opolsko-raciborskie oraz 5 komitatów węgierskich.

Kiedy główny ciężar walk wojny trzydziestoletniej przeniósł się na teren Niemiec, Bethlen w 1623 r. wtargnął na Morawy, gdzie pod Hodoninem otoczył wojska cesarskie, dowodzone przez samego Wallensteina. Cesarz zaproponował pokój, który zawarto 8 maja 1624 r. w Wiedniu na warunkach pokoju nikolsburskiego.

Gabriel Bethlen Princeps Transylvaniae

Bethlen, szukając w Europie sprzymierzeńców, pojął w 1625 r. za żonę Katarzynę Brandenburską, siostrę Marii Eleonory Hohenzollern (żony Gustawa Adolfa, króla szwedzkiego). Zachęcony sukcesami ligi antyhabsburskiej i obietnicami francuskiego kardynała Richelieu jeszcze raz wystąpił w 1626 r. przeciwko Ferdynandowi II. Traktat pokojowy zawarty w tym samym roku w Bratysławie potwierdzał jednak jedynie postanowienia z Nikolsburga.

Dalsze działania Bethlena skupiły się na próbach szukania sojuszników przeciw Habsburgom na zachodzie Europy. Jednocześnie myślał on o koronie polskiej. W 1627 prowadził rokowania, m.in. z Gustawem II Adolfem i z Moskwą w sprawie objęcia tronu polskiego. Zmarł niespodziewanie, nie doczekawszy realizacji tych planów.

Zarówno ze względu na poprawę sytuacji ekonomicznej, jak również rozkwit oświaty, kultury i sztuki, okres rządów Gábora Bethlena jest uważany za "złoty wiek" Siedmiogrodu. Przyczynił się on do rozwoju gospodarki, wprowadzając książęcy monopol na handel bydłem, miodem i woskiem. Popierał rozwój górnictwa i rzemiosła, zreformował też finanse księstwa. Założył liczne szkoły, w tym uniwersytet w stolicy Siedmiogrodu - Gyulafehérvár (obecnie Alba Iulia). Miasto to, znacznie rozbudowane, stało się znaczącym ośrodkiem kultury, promieniującym również na tereny Królestwa Węgierskiego.

G. Bethlen był dwukrotnie żonaty: z Zuzanną Károlyi (zm. w 1622 r.) oraz z wspomnianą Katarzyną, córką Jana Zygmunta, elektora brandenburskiego. Nie doczekał się potomstwa.